•---~ Güncel Rekabette Son Durum Avrupa'daki gaz tüketicilerinin büyük bölümü şimdilerde kendi tedarikçilerini seçme imkanına sahip olsalar ve Avrupa Birliği Gaz Yönetmelikleri'nin bir sonucu olarak ulusal yasal mevzuatların armonizasyonuna yönelik pek çok adım atılmış bulunsa da, rekabete ilişkin engeller varlıklarını korumayı sürdürüyor. Özelleştirmeye, gaz tedariklerine erişime ve başta gelen altyapı tesislerine erişime ilişkin engelleyici unsurlar bu engellerin başını çekiyor. Avrupa'daki gaz piyasasına ilişkin kaynaktan varış yerine taşıma işlerine; Statoil, ExxonMobil, Shell ve BP de dahil olmak üzere, önde gelen petrol ve gaz şirketleri hakim bulunuyor. Toptan gaz satışlarına ise bu durumun tam aksi olarak Eni, Gasunie, Gaz de France, Centrica, Distrigas ve Gas Natural gibi eski ulusal tekelci gaz tedarikçileri olduğu kadar; Alman E.ON Ruhrgas, RWE ve Winter Shall de olmak üzere tamamen farklı oyuncularca hükmediliyor. Eski tekelci gaz şirketleri hala pek çok ülkede hakim olmakla birlikte, rekabet ortamına girilmiş olmasından bu yana bu şirketlerin pazar payları da düşmüş bulunuyor. Bu durumu telafi etmek için pek çok şirket yakın geçmişte kendi büyümelerine yönelik olarak, Avrupa'daki başka pazarlara göz diktiler. Nitekim, özellikle Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde olmak üzere, buralardaki şirketleri sermayelerinin önemli bölümünü satın alarak ele geçirme yoluyla bu amaçlarına da ulaştılar. Şirketlerin çoğu ayrıca; elektrik, su ve telekom gibi diğer kullanım ürünlerinin satışında da çeşitlemeler yaparak değişikliklere gittiler. 1 Şekil 3. Avrupa gaz ticareti iis/eri. 52 \\\\\,dogalgaz.coın.tr Dolay ıs ıyla enerji şirketleri, özellikle İtalya, İspanya ve İngiltere başta olmak üzere, halen Avrupa gaz piyasasında önemli bir rol üstlenmiş durumundalar. Enerji şirketleri için gaz piyasasına giriş, kendi enerji üretimi ünitelerine yönelik gaz alımlarında kendi açılarından en iyi seviyeye ulaşma ve/veya yeni pazarlara doğru genişleme şansı sağlıyor. Gaz Piyasaları ve Ticaret Avrupa Gaz Piyasaları tamamen açık olduğundan, ticaret de belirli teslimat noktalarında ya da piyasa satış merkezlerinde gelişiyor. Satış merkezleri ticaretinde belirlenen fiyatların gaz tedarik sözleşmelerine yönelik temel fiyatlandırma unsuru olarak kullanım ı na da başlanm ış olup, bu durum uygulamaya kadar geleneksel olarak uygulanmış bulunulduğu üzere gaz fiyatlarının gaz yağı, mazot ve kömür gibi alternatif yakıtların fiyatlarına endekslenmiş olmasından ziyade, doğrudan gaza gaz rekabetine göre fiyatlandırılmakta olduğu piyasaların gelişmesine öncülük ediyor. Sözü edilen gaza gaz rekabeti İngiltere'de hayli iyi seviyede tesis edilmiş bulunuyor ve özellikle Hollanda, Belçika, Fransa, İtalya ve İspanya olmak üzere kıta Avrupası'nda tamamen uygulanmaya yönelik bir basamak oluşturuyor. İngiltere, aktif menkul değerler ve döviz esaslı ticareti ile Avrupa'daki en rekabete açık, nakde kolay çevrilir akışlı ve şeffaf gaz piyasasını teşkil ediyor. OTC (menkul değerler) Piyasası'nda öncelikli olarak, İngiltere'nin transmisyonu için fiili bir denkleştirme noktası duru2005 Avru aGaz Pi asası Analizi mundaki Ulusal Denkleştirme Noktası' na (NBP - National Balancing Point) dayalı olmak kaydıyla, peşin ve vadeli maddi ve kapasiteye yönelik gaz akitlerinin ticareti yürütülüyor. Gaz ticareti aynı zamanda, NBP'de teslimatı yapılan doğal gaza yönelik bir akit niteliği oluşturan Londra merkezli Uluslararası Petrol Borsası (iPE) da dahil olmak üzere, organize borsalar üzerinden de yürütülüyor. Kıta Avrupası'nda, Belçika'daki Zeebrugge Noktası , en aktif gaz ticareti satış noktasını teşkil ediyor. Zeebrugge; Fransa'dan, Almanya'dan, Norveç'ten, Hollanda'dan ve İngiltere'den gelen gaz boru hatlarının buluştuğu ve bir LNG terminalinin yer aldığı nokta olarak fiziki bir satış merkezi olma özelliği sergiliyor. Ne var ki geçtiğimiz yıl, Hollanda gaz ağının fiili denkleştirme noktası durumundaki Mülkiyet Hakkı Transferi Kurumu'nda (TTF) yer alan kuvvetli ticaret hacmi büyümesi ile Zeebrugge'deki ticaret hacmi gölgede kalmış oldu. TTF, Hollanda kökenli ticari faaliyetler olarak odak noktası ve bölgedeki hakim referans noktası konumunda bulunuyor. Diğer bir önemli fiziki satış noktası hattı, Alman ve Hollanda kaynaklı transmisyon ağların ı n birbirine bağlanmakta olduğu Emden Bunde ve Oude Statenzijl Bölgeleri'ne uzanıyor. Ticari hacimler henüz küçük boyutlarda kalmaya devam etmekle birlikte ticari faaliyetler, Punto di Scambio Virtuale (PSV) Fiili Denkleştirme Noktası civarında olmak üzere, italya'da ve transmisyon ağına ilişkin beş mahalle mahsus fiili mülkiyet hakkı transfer noktalarında olmak üzere, Fransa'da da gelişmeye başlamış bulunuyor. Bilindiği üzere, İngiltere gazının fiyatı daha çok yerel arz ve taleple belirlenmekte iken, Avrupa gaz fiyatları uzun vadeli akitlerde başvurulan endekslemelerde petrol fiyatlarına bağlı kalmaktaydı. Oysa, LNG ithalatların ın giderek büyümesi ile Atlantik havuzu, LNG arzları için Avrupa ve ABD ile rekabete girişmiş olarak, daha global bir gaz piyasasına tanık olmamızı mümkün kılıyor. Bıı değerlendirme, Probpex Araştırma Grubu 'nun hazırladığı 217 sayfalık geniş kapsamlı bir rapor durumundaki Eııropean Gas Trading 2005 (2005 Avrupa Gaz Ticareti Piyasası) başlıklı çalışmanın bir özetidir. ■ Doğalgaz Dergisi Sayı 107 / Kasım-Aralık 2005
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=