Altyapı Teknolojileri daha temiz bir yakıttır. Ancak içermiş olduğu safsızlıkların giderilmesi veya belli oranlara düşürülmesi gerekir. Tablo l' de doğalgaz kuyularında bulunan doğalgazın tipik içerikleri ve satış sözleşmelerinde doğalgazın içerisinde bulunabilecek maksimum miktarlar gösterilmiştir. Tablo 1 . Doğalgaz Kuyularında Bulunan Doğalgazın Tipik İçerikle. ri ve Sahş Sözleşmelerinde Doğalgazın İçerisinde Bulunabilecek Maksimum Miktarlar (Hillock, 2005) Bileşen Tipik Oran Satış Sözleşmeleri CH4 %70-80 % 90 C02 %5-20 <%2 C2Hs %3-4 % 3-4 C3-C5 -%3 -%3 Nz -%1-4 <%4 H2S <100 ppm <4 ppm HzO Doymuş < 100 ppm C6ve %0 .5-1 % 0.5-1 daha yüksek Doğalgaz, içermiş olduğu safsızlıkların giderilmesi veya belli oranlara düşürülmesi ve böylece tüketime-hazır hale gelinceye kadar birçok işlemden geçer. Bu makalenin amacı bu doğalgaz proseslerinde vorteks tüplerinin kullanım olanaklarının araştırılmasıdır. 2. Doğalgaz Prosesleri Doğalgaz prosesleri ham doğalgazdan boru hattı kalitesinde (tüketime hazır gaz) kuru doğalgaz üretmek amacıyla tüm hidrokarbonların, su ve diğer safsızlıkların ayrılmasını içerir. Tablo 1 ' den de görüldüğü gibi boru hattı ile taGaz deposu Gl 0) r:ı "O (1) [ ::; Q Petrol ;,;: o ::, a. (1) ::, (/) � ;ı,, � Q Kondensat Serbest su ;,;: C 2 3 0) Su :ı: N C/) ;ı,, o N No � G) < er o: G) m o: �: m �: Azot Kuru Gaz (boru hattı s:: (1) iii ::, ;ı,, Q Damıtma ünitesi Şekil 1 . Doğalgaz Proseslerinin Şematik Gösterimi alternatif olarak farklı yerlerde (sondaj masında çeşitli yöntemler kullanılır. Bu bölgesinde veya tüketim noktalarına yöntemler adsorpsiyon yöntemi, düşük dağıl madan önceki fabrikalarda) sıcaklık ayrışması yöntemi, türbin esaslı yapılabilir veya hiç yapılması gerek- genişleme yöntemi, mekaniksoğutma meyebilir. Bu tamamen doğalgazın bi- yöntemi ve zayıf petrol absorpsiyon leşimine bağlıdır. Doğalgazın tüketime yöntemleridir. hazır hale getirilmesi için içermiş oldu- Hidrokarbonların uzaklaştırılmasında ğu safsızlıkların giderilmesini oluşturan prosesler: sıvı petrol türevlerinin ayrılması, serbest ve hidrat suyun ayrılması, H2S ve CO2 gibi bileşiklerin ayrılması, azotun ayrılması ve gaz sıvılarının fraksiyonundan oluşur. (Shreve ve Brink, 1983; Stark, 1998; Hillock, 2005; EIA, 2006; Duke Energy, 2007). 2.1. Gaz - Petrol Ayırıcı Bu kademede doğalgaz ile birlikte bulunan petrolün ayrılması amaçlanır. Bu işlem gaz -petrol ayırıcılarında gerçekleştirilir. Çoğu durumlarda sondaj başında ayırıcı yardımıyla basıncın azalkullanılan adsorpsiyon üniteleri temel olarak su uzaklaştırma ünitelerine çok benzerler. Bunlar adsorbent olarak silikajel kullanırlarve ısı ile rejenere edilirler. Bu benzerlik nedeniyle bu üniteler sadece ağır hidrokarbonları uzaklaştırmazlar aynı zamanda gerekli çiğ noktalarında suyu da uzaklaştırırlar. Bununla birlikte su için olan adsorpsiyon ünitelerinden aşağıda belirtilen farklılıklar da bulunur (Daiminger ve Lind, 2007): 1. Farklı silikajel dereceleri gereklidir. şınacak doğalgazın içeriğine sınırla- . tılmasıyla ağır sıvı petrolün gaz hidro2. Bir bileşenden daha faz l a adsorpsiyon için tasarlanırlar. malar konulur. Bu ise doğalgazın taşın- karbonlardan ayrılması şeklinde germodan önce (veya tüketilmeden ön- çekleştirilir. Ancak bazı durumlarda çok ce) saflaştırılması gerektiği anlamına gelir. Boru hattı kalitesinde doğalgaz üretme prosesinde kullanılan yöntemler, sayısı ve tipi sondaj başı üretim akımının kaynağına ve bileşimine bağlıdır (Şekil 1 ). Bazı durumlarda Şekil l' de gösterilen çeşitli adımlar bir ünite veya işlemde toplanabilir, farklı sıra veya -1 Doğal Gaz Dergi si, 2007/8 kademeli gaz-petrol ayrışma proseslerini uygulamak gerekir. Burada önemli olan direkt olarak hidrokarbonların bileşim ve konsantrasyonlarından ziyade gazın (belirli bileşim ve koşullarda) yoğuşmaya başladığı sıcaklık yani hidrokarbonların çiğ noktasıdır. Doğalgazdan hidrokarbonların uzaklaştırıl3. Tipikolarakçokdaha kısa çevrim sürelerine (45-60 dakika kadar kısa) sahiptirler. 4. Genellikle üç veya daha fazla adsorpsiyon kademesi kullanılır. Rejenerasyon, genellikle rejenerasyon esnasında yatağın soğutma parçalarında su ve/veya çok ağır hidrokarbonların yoğuşma ve birikmesini önlemek ►
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=