� için zıt akışlı olarak yapılır. Düşük sıcaklık ayrışması (DSA) yönteminde besleme gazı işlenmiş gaz ile soğutulur ve gaz bir Joule-Thompson valfinden geçirilerek genişletilir. Bunun sonucunda basınç düşümü oluşur ve ağır hidrokarbonlar ve su yoğuşup ayrılırken gaz daha da soğur. Genellikle ek bir hidrat inhibitörü gereklidir ve bu glikol olabilir. DSA ünitesi boyunca olan basınç dü120 � � N . m ili � DSA A l t y a p ı geTnuişrbo l etici sMoeğkuat mn i ak O•+-----------r-___....J Satılan gaz basıncı (bar) 120 a. Adsorpsiyon yöntemi dahil değil T e k n o l o j 120 1 e r geTnuişrbo letici Mekanik soğutma Satılan gaz basıncı (bar) 120 b. Adsorpsiyon yöntemi dahil şümü 20-40 bar aralığında olabilir. Türbin esaslı genişleme yöntemi, DSA ile aynı temel ilkelere sahiptir ancak genişŞekil 2. Gaz-petrol ayrışmasında kullanılan çiğ noktası proseslerinin seçimi (Daiminger ve Lind, 2007) leme esnasında elde edilen iş bir komp- kondensatlar sitede bulunan depolaresörü çalıştırmak için kullanılır. Elde edi- ma tanklarında depolanır (EIA, 2006). len basınç düşümü daha azdır. Mekanik soğutma yönteminde doğalgaz bir soğutkan ile soğutulur. Bu yöntem ancak müsaade edilen basınç düşümü yok ise veya besleme gazının basıncı satış gazının basıncından düşük ve gaz basınçlandırılmak durumunda ise kullanılır. Bu yöntemin kullanılmasının nedeni basınçlandırmanın pahalı olmasıdır. Önce basınçlandırıp daha sonra basınç kaybı oluşturan yukarıdaki yöntemlerden birini kullanarak suyu ve ağır hidrokarbonları uzaklaştırmakekonomikdeğildir. Petrol absorpsiyon yöntemi ise çok fazla kullanılmaz (Daimingerve Lind, 2007). Teknoloji seçimini etkileyen temel faktörlerden birisi besleme gazı ile boru hattı gereksinimleri arasındaki basınç farkıdır. Şekil 2'de seçim işlemi şematik olarak gösterilmiştir. 2.3. Kurutma Hidratların oluşumuna neden olabilen suyun uzaklaştırılması için kurutma prosesi gereklidir. Serbest su içeren gaz veya sıvı belirli sıcaklık/basınç koşullarına geldiğinde hidratlar oluşur. Kurutma bu suyun üretilen doğalgazdan uzaklaştırılmasıdır ve çeşitli yöntemlerle yapılır. Bu yöntemler arasında bastırma (sıkıştırma), kurutucu bir madde ile işleme sokma, adsorpsiyon ve soğutma yöntemleri sayılabilir. 2.4. Kükürt Bileşikleri ve Karbondioksid Giderimi Su, petrol ve NGLs uzaklaştırılmasına ilaveten doğalgaz proseslerinin en önemlilerinden birisi doğalgazda bulunan kükürdün ve karbondioksitin uzaklaştırılmasıdır. Doğalgazda kükürt başlıtına indirilmelidir (Çizelge l ). H2S kötü kokusu yanında öldürücü bir şekilde zehirlidir ve 600 ppm'in üzerindeki konsantrasyonlarda üç-beş dakikada öldürücü olabilir. Zehirliliği siyanid ile karşılaştırılabilir büyüklüktedir. Bu nedenlerle konutsal amaçlar için kullanılacak doğalgazda tolere edilemez. Ayrıca gaz iletim, işleme ve kullanım sistemleriyle ilgili tüm metallere karşı koroziftir ve çoğu kez böyle sistemlerin erken arızasına yol açabilir. Ayrıca kükürt bileşikleri, özellikle H2S ve kükürt ticari bir değere sahiptir, sülfürik asit fabrikalarında kükürt veya SO2 kaynağı olarak kullanılırlar. Ham gazdaki H2S'in miktarı 0-35.3 gr/m 3 ve bir kısım gaz alanlarında daha da yüksektir. Bu nedenlerle hidrojen sülfür ve diğer kükürt bileşiklerinin gazdan uzaklaştırılması gerekir (Chapter 7; Shreve ve Brink, 1983). Kurutma prosesi gibi kükürt giderme proca hidrojen sülfür olarak bulunur. Hidro- sesi de adsorpsiyon (kuru proses) ve ab2.2. Kondensat Ayırıcı jen sülfür ve karbondioksit yanında su Kondensatlar genellikle sondaj ba- buharı, helyum ve oksijen gibi madşında mekanik ayırıcıların kullanımıyla deler de bulunur. Bunların tümü kirletigaz akımından ayrıştırılırlar. Çoğu du- ciler olarak adlandırılır. rumlarda gaz-petrol ayrışma prosesi gerekmediğinden gaz akımı direkt olarak sondaj başından ayırıcıya gelir. Gaz akımı proses ünitesine yüksek basınçta (600 psig veya daha büyük) serbest suyun gazdan uzaklaştırıldığı giriş sıvı tutucusundan girer ve daha sonra kondensat ayırıcısına yönelir. Çıkarılan Bazı kuyulardan çıkan doğalgaz önemli miktarda kükürt ve karbondioksit içerir. H2S ve CO2 içeren doğalgaz asidik, bunları içermeyen gaz ise asidik olmayan gaz olarak adlandırılır. Doğalgaz pazarlanmadan önce H2S miktarı yasal kısıtlamalardan dolayı 4 ppm'in alsorpsiyon (ıslak proses) olmak üzere iki farklı şekilde yapılır. Her iki proses de fiziksel veya kimyasal tip olabilir. Bu prosesler şu kategorilere ayrılır (Chapter 7): l . Non rejeneratif prosesler. Gazı işlemede kullanılan maddeler bu proseslerde tekrar kullanılmaz. 2. H2S olarak geri kazanılan rejeneratif prosesler . Bunlar fiziksel absorpsiyon prosesleri, amin prosesleri ve molekülsel elekleri (molecular sieves) kapsar. Doğal Gaz Dergisi, 2007/8 1-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=