$/MMBtu 15 12 9 6 . . . Brülör başına parite (Evsel) - - Brülör başına parite (Sıvı) - Güncel Henry Hub 70$ mertebesinde seyreden 1 ton kaliteli kömürün CİF teslim fiyatı son 8 ay içinde 165 $'a yükselmiştir. Bu durum yeniden doğalgaza olan talebi arttırmış ve dolayısıyla doğalgaz fiyatları yeniden yükselişe geçmiştir. 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 • Avrupa'nın daha çok boru gazı kullanması, LNG'nin CİF fiyatlarının Grafik 2. Doğalgaz Fiyatları (Kalın) ile Fuel Oil Fiyatları Arasındaki Korelasyon Yukarıdaki Henry Hub grafiğine bakarak, 2000 yılından sonra 1/6 korelasyonunun aşağı yukarı doğrulandığını görürüz. Grafikten görüleceği üzere bu korelasyonun bozulduğu bölgeler, hava şartlarının bozulduğu bölgelerdir. Çok şiddetli soğuklar, kasırgalar, arz darlığı, dolayısıyla stok miktarlarının azalması, doğalgazda ani talep artışları yaratmakta ve kısa sürelerde sivrilen fiyatlar çok yüksek tavanlar yapmaktadır. Avrupa'da Durum Nasıl? Yukarıdaki Henry Hub grafiği ABD için yapılmıştır. Avrupa kıtası hem doğalgaz kaynaklarına yakınlığı hem de hava şartları bakımından Kıta Amerika'ya nazaran çok büyük farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıklara göz atarak: • ABD doğalgazın yarısını kendi kaynaklarından sağlamakta, kalanını LNG şeklinde ithal etmektedir. Avrupa, doğalgazın % 70'ini boru gazı şeklinde, % 30'unu LNG şeklinde almaktadır. • ABD'de doğalgazın rakibi fuel oil ve kömür olduğu halde, Avrupa'da doğalgazın en güçlü rakibi kömürdür. Doğalgaz ve kömür rekabetinde Kyoto yaptırımları ile ortaya çıkan sosyal maliyetler belirleyici olacaktır. Bu yaptırımlar dolayısıyla, senelerce 24 Doğal Gaz Dergisi 2008 / 139 göreceli yüksekliğinin ortalama gaz fiyatları hesabındaki baskıyı azaltmakta ve doğalgaz fiyatları (birim teslim fiyatları) ABD kadar mevsimlik dalgalanmalar göstermeden, daha makul seviyelerde seyretmektedir. Ayrıca LNG taşıma mesafeleri daha kısa olduğu için, kötü hava şartlarının ve kasırgaların gaz stokları üzerindeki etkisi ABD'deki gibi sivrilikler yaratmamaktadır. • Bütün bu olumlu yönlerine rağmen Avrupa'nın doğalgazda büyük ölçüde Rusya'ya bağımlılığı (boru gazında şimdi % 30, Baltık hattı açıldığında % 40) gelecek yıllarda arz güvenliği üzerinde Demokles'in kılıcı gibi sallanmaktadır. Bu nedenle Nabucco projesi, yani Avrupa'ya Türkiye üzerinden gaz arzı, AB için çok büyük önem arz etmektedir. aGraazsıfnidyaatklaorrıeillaesyeolenktrik fiyatları Gaz fiyatlarının elektrik üretim maliyeti üzerindeki baskısını görmek için bir örnekleme ile başlayalım. Örneğimiz AB ülkelerinden birinde çalışan % 55 çevrim verimli kombine çevrim doğalgaz santrali olsun. Avrupa'da gaz fiyatlarının 400 $/1000 m3 dolaylarında olduğunu esas alarak bir hesap yaparsak elektrik üretim maliyeti: Nitekim EU ülkelerinin elektrik satış fiyatı Gaz Payı 5.3 Euro cent / kwh Amortisör Payı 1.0 Euro cent / kwh İşletme Masrafı 0.3 Euro cent / kwh Bakım Masrafı 0.5 Euro cent / kwh Sosyal Maliyet 0.1 Euro cent / kwh Toplam Maliyet 7.2 Euro cent / kwh Satış Karı (%1 5) 1 .O Euro cent / kwh Satış Fiyatı 8.2 Euro cent / kwh ortalaması (sanayi + konut) 8 Euro cenV Kwh'dir. Avrupa'da elektrikte kamu sektörünün payı % 35'tir. % 65'i özel elektrik üretimi şirketlerinindir. Satış fiyatını belirleyen Avrupa piyasasıdır. Piyasa serbest olduğu halde AB ülkelerinin her biri bir yandan Kyoto yükümlülüklerini yerine getirmek, diğer yandan da ulusal üretimi arttırarak dış bağımlılığı azaltmak için birbirlerinden oldukça farklı teşvikler getirmişlerdir. (Yenilenebilir enerji kaynaklarından üretimi veya kojenerasyon üretimini artırmak gibi.) Elektrik fiyatlarının ayarlanmasında gaz ve kömür fiyatları belirleyici olmaktadır. Yani elektrik fiyatları gaz fiyatlarına, bir otomatik ayarlanma mekanizmasıyla değil, serbest piyasanın rekabetçi arz/ talep dengeleri ile bağlıdır. Yukarıdaki örnekte gördüğümüz, elektrik üretim maliyeti içinde doğalgazın % 66 olan payı ülkelere göre fazla değişmediğine göre, elektrik üretim şirketleri, gaz fiyatı arttıkça artan üretim maliyetlerini büyük ölçüde ana ürün maliyetlerine yansıtılarak ( az ya da çok ) rekabet ortamında yaşamlarını sürdürmeye çalışıyorlar. Burada kamu kuruluşlarının haksız rekabeti söz konusu değil. Fiyatı belirleyen sadece rekabet enstrümanlarıdır. Bu durum Türkiye'de nasıl? 2006 yılında düzenlediğimiz ICCI konferanslarının onbirincisinde, Sayın Enerji ve Tabii Kaynakları Bakanımızın da şeref
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=