■ ■ ■ DOĞAL GAZ DERGİSİ 1 6 2 •■ MAKALE ■ petrol Şıatlarından doğalgaz Şıatlarına doğru bir etkileşim bulunmaktadır; petrol Şıatları ise doğalgaz Şıatlarından etkilenmemektedir. Varyans ayrıştırma ve Granger nedensellik gibi uygulanan bütün testler, 2003 sonrasında petrol fiyatlarının doğalgaz Şıatları üzerindeki etkisinin azaldığını göstermektedir. 4. Türkiye İçin Fırsatlar ve Tehditler Yukarıda belirtildiği üzere, 2009 yılında petrol/doğalgaz Şıat oranı rekor seviyelere ulaşmıştır. Eş enerji baza getirilmiş haftalık ortalama $;atlar incelendiğinde, petrolün doğalgaza kıyasla 5 kata varan oranda yüksek olabildiği görülmektedir. Yüksek petrol Şıatlarına rağmen başta ABD olmak üzere tüm dünyanın gözünü konvansiyonel olmayan doğalgaz kaynaklarına dikmesi, enerji dönüşüm sürecinin başladığının kanıtıdır. Özellikle ABD'nin enerji politikasını konvansiyonel olmayan doğalgaz kaynakları üzerinde şekillendirdiği, hem sondaj sayıları (doğalgaz amaçlı ve konvansiyonel olmayan kaynaklara yönelik yatay ve yönlü sondaj) hem de üretim graŞ<lerinde açıkça görülebilmektedir. Bu süreçte petrol Şıatları ile doğalgaz Şıatlarının ilişkisi ise azalmaktadır. ABD'de yaşanan bu gelişmelere paralel olarak diğer ülkelerde, uzun dönemli doğalgaz anlaşmalarının yerini petrol Şıatlarının yanı sıra başka emtia Şıatlarına da bağlı olabilen kısa Tüketim oranlarındaki değişim, doğalgaz depolama oranlarındaki değişim, LNG piyasasının gelişimi, piyasaların serbestleşmesi, teknolojik gelişmeler (özellikle gas-to-liquid teknolojisi) ve stratejik ve politik unsurlar gibi faktörlerin petrol ve doğalgaz Şıatları ile bu enerji kaynaklarının $;at ilişkisinde farklı etkileri olacaktır. satıcıları korumaya yönelik Şıat revizyonu hükümleri genelde bulunmaktadır. Ancak çoğu zaman alıcı ile satıcı Şıat revizyonlarında anlaşmakta zorlanarak konuyu uluslararası tahkimle çözme yoluna gitmektedirler. Giriş bölümünde de bahsedildiği üzere, enerjinin ülkemizin en büyük ithalat kalemini oluşturmasına rağmen, Dolayısıyla, doğalgazı büyük oranda enerji fiyatlarının analizine ilişkin uzun dönemli kontratlar yoluyla ithal çalışmaların sayısı oldukça sınırlıdır. eden ülkemizin bu enerji dönüşümü Bununla birlikte, tüm dünyada enerji sürecinde başarılı olabilmesi için $;atlarına ilişkin yapılan tahminlerin yukarıda sıralanan unsurların olası yanılma payının çok yüksek olduğu etkilerinin yeterince analiz edilmesi da bilinen bir gerçektir. ve ülkemizin doğalgaz anlaşmalarının yaşanan bu gelişmeler ışığında Bu sebeple, anlaşmalarda ilk aşadeğerlendirilmesi büyük önem arz mada herhangi bir taraf için uygun etmektedir. görülen bir değişiklik, ilerleyen zamanlarda taraşar için dezavantajlı Mevcut anlaşmalarda Şıat revizyo- hale gelebilmektedir. nuna gidilmesi ya da yeni anlaşmalarla doğalgazın Şıat avantajından Örneğin IEA tarafından 2004 yılında faydalanılması için zaman uygun yayımlanan raporda, 2010-2030 görünmektedir. BOTAŞ'ın sona ermesi yakın olan anlaşmalarında satıcı taraf ile masaya oturmadan önce, konu ile ilgili detaylı ve çok yönlü çalışmalar mutlaka yapılmalıdır. Ayrıca, doğru bir enerji ve vergilendirme politikası için enerji kaynakları arasındaki Şıat ilişkisinin doğru tahmini gerekmektedir; en doğru tahminlere de ancak küresel piyasalar ile özellikle büyük üretici ve tüketici ülkelerdeki gelişmelerin yakından takip edilmesiyle ulaşılabileceği açıktır. yılları petrol fiyatlarının doğalgaz Şıatlarına oranının 1-1,25 arasında değişeceği öngörülmekteyken [5], 2009 yılında yayımlanan raporda aynı oranların 1,5-2 arasında değişeceği öngörülmektedir.[6] EIA'nın 2008 yılındaki tahmini ise 3 civarlarındadır.[?] Doğalgaz anlaşmalarında yer alan $;at sepetini çeşitlendirerek doğalgaz alım formülünde, petrol ürünleri dışındaki enerji kaynaklarına da yer verilmesi en sık karşılaşılan önerilerin başındadır. dönemli anlaşmalara bıraktığı, anlık Fakat önceden yapılan anlaşmalarda Yakın dönemlerde bazı ülkelerin yapmış oldukları anlaşmalarda, doğalgaz $;atlarının enerji havuz Şıatlarına, doğalgaz spot piyasa Şıatlarına ya da bunların çeşitli bileşimlerine bağlandoğalgaz piyasalarının oluştuğu ve Şıat revizyonuna gidilmesinin kolay bu piyasalarda petrol $;atlarından olmadığı da hatırlanmalıdır. Anlaşbağımsız olarak finansal ticaretin malarda $;atların aşırı yükselmesi başladığı görülmektedir. veya düşmesi durumları için alıcı ve 64 Doğal Gaz Dergisi Nisan ı April 201 1
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=