MAKALE DOĞAL GAZ DERGİSİ 163 Doğal Gaz Dergisi Mayıs - Haziran / May - June 2011 73 açısından en uygun araç konumuna gelmektedir. Depolama fi ziksel bir araç olmanın ötesinde talebin düşük olduğu aylarda depolama yaparak talebin yüksek olduğu ve fi yatların da yükseleceği varsayımı ile artan fi yat oynaklığına karşı bir korunma ve kar olanağı sağlamaktadır. LNG ticaret içinde spot bazlı satışların ve her hangi bir kontrata ya da projeye bağlanmamış LNG gemilerinin sayısının artışı LNG’nin yeni bir esneklik unsuru olarak gelişmesine zemin hazırlamaktadır. Özellikle LNG gazlaştırma terminalleri yeraltı depolama imkanı sınırlı olan ülkeler için hayati önem taşıyabilmektedir. Gaz Hubları ve Doğalgaz Ticareti Fiyatlandırmaları Kendi içinde böylesi bir rekabet yaşayan hubların asıl rakibi tabii ki uzun erimli kontratlı gaz ticaret sistemidir. NBP büyüklüğüne rağmen İngiliz piyasasının % 30’una sahipken bu oran kıta Avrupa’sında % 10’un altında kalmaktadır. Ancak dünya genelinde gazın ticaretinin spot piyasalaşmasına yönelik bir gidişatın da tekrar vurgulanması gerekir. Uzun erimli kontratlarda petrol ve petrol ürünleri halen daha çok ciddi bir paya sahiptir. Gaz fi yatının hesaplanmasında kontratlarda petrol fi yatı endekslemesi olmazsa olmazdır. Bu endeksleme ham petrol fiyatı, hafif-ağır petrol ürünlerini kapsayarak 20-25 yıllık sözleşmelere aksettirilir. Fakat bu endeksleme üretici ülkeler arasında büyük değişiklik gösterir ve nihai olarak gizlidir. Rusya, Cezayir, Hollanda, İran gibi ülkeler bu geleneksel yolu tercih ederken İngiltere’de gaz fi yatları % 37, bunun yanında genel fi yatları içeren enfl asyon sepeti indeksi ise % 28’lik paya sahiptir. Bu NBP gaz hubının İngiltere’deki öneminden kaynaklanan bir durumdur: Hubdaki gaz fiyatı uzun erimli kontratlara girebilecek kadar büyük bir öneme sahiptir. Bu hubların sayı, önem ve kapasitesi arttıkça gaz fi yatlarının diğer piyasalarda da aynı seyre gideceğinin göstergesidir. Hubların konumu güçlendikçe kaçınılmaz olarak petrol fi yatlarından bağımsız bir gaz fi yat mekanizmasının kurulması da olağanlaşacaktır. Doğalgaz anlaşmalarında petrol fi yatlarına dayalı fi yat formülleri son yıllarda petrol ve doğalgaz fi yatlarının gittikçe birbirine yaklaşmasına yol açmıştır. Bu durumun gelişmesinde doğalgaz kullanan büyük tüketim merkezlerinde başka yakıt türlerine geçiş yapabilme olanağı ve doğalgaz ile petrolün aslında yakıt olarak rekabet etmeleri de rol oynamıştır³. Doğalgaz fiyatlarındaki bir diğer gelişme ise bölgeler arasındaki fi - yat farklılıklarının zamanla ortadan kalkması tahminleridir. Burada en önemli sebep, spot LNG ticaretinin bölgeler arasında arbitraj yapılmasının önünü açmasıdır. Bu yöndeki gelişmelerin ilk örneği Avrupa ve Amerika arasında gerçekleşmektedir. Deniz aşırı kıtaların iki yakasında da faaliyet gösteren fi rmalar Atlantik’in her iki tarafında da LNG projelerinde yer alarak iki bölge arasındaki fi yat farklarından faydalanma amacı gütmektedirler. Bu da orta ve uzun vadede fi yat farklarının etkinsizleştirilmesi anlamına gelecektir. Dünyada mevcut halde doğalgaz ticareti hublarda spot olarak yapılan bağımsız doğalgaz fi yatlandırması, petrol ürünleri ağırlıklı fi yatlandırma ve ham petrol fi yatlandırması olarak kabaca üç kısım etrafında toplanmaktadır. Daha çok ABD için geçerli olan (çeşitli boru hatları taşıma maliyeti ve Henry Hub’da belirlenen fi yatlar üzerinden NYMEX endeksli fi yatlar) ama dünyada pek yaygın olmayan bağımsız gaz fi yatlandırmasının aksine kıta Avrupasında, yapılan ticaret petrol ve bilhassa petrol ürünleri ağırlığının hissedilir olduğu bir formülasyonla şekillenmektedir. Bunun yanında yoğun LNG kullanımının olduğu Asya-Pasifi k piyasalarında LNG fi yatının hesaplanmasında petrol ürünlerinden ziyade formülasyon olarak ham petrol fi yatının ağırlığı göze çarpmaktadır4: Grafi k 1. 2008 yılı için karşılaştırmalı dünya doğal gaz piyasaları fi yatları5. ³ Michelle Michot FOSS, “Global Natural Gas Issues and Challenges: A Commentary”, Energy Journal, Vol. 26, No.2, 2005, s. 125 4 http://www.med.govt.nz/templates/MultipageDocumentTOC____39562.aspx P(LNG) = ax + b (1) 5 BP Statistical Review of World Energy 2008
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=