MAKALE 51 DOĞAL GAZ DERGİSİ 179 Doþal Gaz Dergisi Temmuz - Ağustos / July - August 2013 ûekil 1. Sektörü Etkileyen 6 Güç (Porter, 1980). Shale gazın günümüzde bu denli gelişmesinin en büyük nedeni 1990’lı yıllarda geliştirilen teknolojilerdir. Bu teknolojiler temelde iki etmene dayanmaktadır: Yatay sondaj [horizontal drilling] ve suyla çatlatma [hydrofracturing]. Bunun için önce düşey olarak açılan sondaj kuyuları vasıtasıyla bünyesinde gaz bulunan kayalara ulaşılır. Daha sonra yatay veya eğik sondaj yardımıyla bu birim içerisinde olabildiğince uzun bir mesafe boyunca ilerlenir (Şengüller, 2012). Yüksek basınçlı su kullanılarak gaz içeren bu kayalarda çatlaklar oluşturulur ve oluşturulan çatlakların temiz ve iyi boylanmış kumla doldurularak tekrar kapanmaları önlenir. Bunun sonucunda, gazın açılan kuyuya doğru hareketlenmesine olanak sağlayan bir ağ yapısı oluşturulmuş olur. “Suyla çatlatma” operasyonu için özel donanım ve ekiplerden yararlanılır (Yalçın, 2013). Bu yöntemde kullanılan sıvı kokteylin içeriği tam olarak açıklanmasa da, muhteviyatının ağırlıklı çoğunluğunu tuzlar, doğal yollardan oluşmuş radyoaktif maddeler, arsenik, benzen ve cıva oluşturmaktadır (Dağlıoğlu, 2011: 36). 3. Türkiye Shale Gaz Potansiyeli Ülkemizdeki shale gaz çalışmaları henüz başlangıç aşamasında olmasına karşın, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın (TPAO) petrol arama çalışmaları sonucunda oluşturulmuş olan bilgi birikimi sayesinde, 2012’de Shell şirketiyle birlikte Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde sondajlı kaya gazı arama çalışmaları başlatılmıştır (Şengüller, 2012). Bu çalışmada hedef, bölgedeki ana kayalardan biri olan Dadaş Formasyonu’dur. Erken Siluryen-Geç Devoniyen yaşındaki bu birim organik madde miktarı ve olgunluk açısından uygun özelliklere sahiptir. Suyla çatlatma operasyonunun başarısı açılmakta olan kuyuda test edildikten sonra üretim çalışmalarına başlanabilecektir. Türkiye’de bu amaçla çalışılmakta olan bir diğer bölge Trakya Havzası olup, bu bölgede değerlendirilen birim Oligosen yaşlı Mezardere Formasyonu’dur. Bu iki bölge dışında Doğu Anadolu, Toroslar, Tuz Gölü ve Batı Karadeniz bölgelerindeki basenlerde kaya gazı potansiyeli söz konusu olabilirse de (Dağlıoğlu, 2011: 25-30; Aydemir vd., 2010), bu potansiyelin kesinleştirilmesi için yeni çalışmalara gereksinim vardır. Zonguldak Havzası’nda yapılmış olan Kömür Gazı (CBM) çalışmaları bu yöredeki kaya gazı çalışmalarına da önemli katkılar sağlayabilecek bir veri ve bilgi birikimi sağlamış durumdadır (Yalçın, 2013). Güneydoğu Anadolu ve Trakya bölgelerinde tahmin edilen üretilebilir shale gaz rezervi yaklaşık 424 bcm’dir (EIA, 2011). Ülkemizin 2011 yılı doğal gaz tüketiminin 44,2 bcm olduğu düşünülürse bu rezervin bugünkü tüketim miktarı ile ülkemizin 10 yıllık ihtiyacını karşılayacak düzeyde olduğu ortaya çıkmaktadır. Shale gaz Türkiye açısından enerji arz güvenliği açısından bir çeşitlendirme şansı tanıyabilecektir. 4. Türkiye Shale Gaz Sektörü Yap×s× Bu çalışmada, Türkiye shale gaz sektörü yapısının analizi için Michael Porter’ın ezber bozan işletme analiz modeli beş güç analizine dayanan bir model kulTablo 1. Türkiye Shale Gaz Sektörünün Güçlü ve Zay×f Yönleri Güçlü Yönler Sektörün müşterileri x ve pazarı mevcuttur. Rekabet az olduğu x için üretici firmaların gelmeleri mümkündür. İkame sektörlerine x oranla daha verimli ve bilindik bir enerji kaynağıdır. İthal ikamesi sebe- x biyle devlet desteği. TPAO’nun yabancı x ortaklık tecrübesi. Gelişen ve büyüyen x Türkiye’de yatırım yapma kolaylığı. Zonguldak’ta çı- x karılan kömür gazı tecrübesinin shale gaza aktarılabilme ihtimali. Zay×f Yönler Sadece yabancı x firmaların konuda teknik bilgiye sahip olması. Çevresel sıkıntıla- x rın mevcut olması. Enerji fiyatların- x daki dalgalı yapı sebebiyle gelecek tahminin zor olması. Diğer konvansiyo- x nel olmayan enerji yöntemlerine yapılan yatırımlar ve ayrılan bütçeler yüzünden shale gaza ayrım yapılmama ihtimali. Avrupa Birliği’nin x bakış açısı. Türkiye’deki x toprak mülkiyeti yapısı. Uzman işgücü x açığı. lanılacaktır. Modelde Türkiye shale gaz sektörüne giriş yapacak firmalara, sektörün tedarikçilerine, sektöre ikame olabilecek sektörlere, sektörün potansiyel müşterilerine ve potansiyel rekabet düzeyine bakılmıştır. Bu model sayesinde, ûekil 1’de görüleceği gibi Türkiye shale gaz sektörünün yapısı incelenmekte ve sektör ile ilgili güçlü ve zayıf yönlere ulaşılmaktadır. Yapılan analiz sonucunda, sektörün güçlü ve zayıf yönleri Tablo 1’deki şekilde sıralanabilir:
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=