■ ■ ■ DOĞAL GAZ. DERGİSİ 187 •■ MAKALE ■ ■ Elektronik Hacim Düzeltme Cihazı (Korrektör) ve Kali brasyonlarının Onemi Özet Ali Tem M a k Ui nGa EMTüAhMe nAd. iŞs .i TBeekl gn eoll eonj i kd i rHmi zemMe tül edrüvr üe Dünyada olduğu gibi ülkemizde de doğa/gazın kullanım alanlarının yaygınlaşması ve miktarının artması beraberinde doğa/gazın ölçümünün daha hassas ve doğru yapılmasını gündeme getiriyor. Bunun yanında doğa/gazın ülkemizde 1990'lı yıllardan itibaren yaygınlaşmaya başlamasının ardından birçok şehrimizde artık alt yapının büyük kısmının tamamlanmasıyla birlikte faturalandırmaya esas teşkil eden ölçümün daha doğru ve güvenilir şekilde yapılmasına doğru bir yönelişin olduğu dikkatleri çekiyor. Bilindiği üzere doğa/gazın faturalandırmaya esas teşkil eden miktarı enerji birimi üzerinden yapılmaktadır. Sıkıştırılabilir bir gaz akışkan olan doğal gaz bir dizi ölçüm prosesinden sonra nihai ölçüm sonucuna dönüşmektedir. Bu ölçüm prosesinde ise bir çok cihaz ve ekipman görev yapmaktadır. Bu noktada sektörde yaygın olarak Korrektör (Düzeltici) ya da Flow Computer (Akış Bilgisayarı) ismiyle bilinen Elektronik Hacim Düzeltme Cihazları(EHD) öne çıkmaktadır. Diğer taraftan şimdi ve gelecekte şebekelerin yönetilmesinde veri sağlayıcı olması yönüyle EHD cihazları ayrı bir önem taşımaktadır. Bu çalışmayla birlikte doğa/gaz şebekelerinin hem ölçüm hem de veri sağlayıcısı olması yönüyle kritik konumdaki EHD cihazlarının temel çalışma prensipleri, standartları, uygulama alanları üzerinde durulacak, diğer taraftan ülkemizde bazı yönleriyle gelişme aşamasında olan mevzuatın bölgesel ve uluslararası karşılaştırması yapılarak, doğal gaz sektöründe güvenli ölçüm sisteminin kurulması için bir model belirlenmeye çalışılacak ve çeşitli öneriler ortaya konulacaktır. Aynı zamanda ülkemizde kapsamı itibariyle ilk ve tek akredite laboratuvar konumundaki UGETAM Elektronik Hacim Düzeltme Laboratuvarı'nın kurulum ve akreditasyon tarihçesinden bahsedilerek, teknik kapasitesinden ve sektöre sağlayacağı hizmetten bahsedilecektir. 1E.leDoğalgazın Ölçümü ve ktronik Hacim Düzeltme Cihazları Doğalgazın faturalandırmasında var olan en geçerli yöntem enerji miktarı üzerinden yapılan faturalandırmadır. Çünkü doğalgaz bir enerji maddesidir ve ondan beklenen sonuç olarak sağlamış olduğu enerjidir. Doğalgazın enerji miktarı (fiziksel miktar ve kimyasal miktar) ölçümü ve faturalandırma süreci karmaşık bir işlemler dizisidir. Bunun sebeplerinden en başta gelenleri doğalgazın bir gaz olarak sıkıştırılabilen bir akışkan olması, sıcaklık, basınç ve kompozisyonuna bağlı olarak hacimsel büyüklüğünün değişmesi, diğer taraftan ise doğalgazın bileşimindeki değişimlerin doğrudan enerji değerine yansımasıdır. Bu gibi sebepler doğalgazın ölçümünde birden çok ölçme ekipman ve cihazını kullanmayı zorunlu hale getirmektedir. Doğalgazın hacimsel miktar olarak ölçümü sayaçlar (diyaframlı rotari ya da türbin, ultrasonik tip sayaçlar gibi) kullanıDoğal Gaz Dergisi Kasım - Aralık/ November -December 2014 lırken, doğalgazın bileşim oranlarının ve kalorifik, bağıl yoğunluk gibi parametrelerinin tespiti için kromotograf cihazları kullanılmaktadır. Özelikle de basınç, sıcaklık ve kimyasal bileşime göre gazın sıkıştırılabilirlik özelliklerinin tespiti ve sonuçta kütlece miktar tespitinde Elektronik Hacim Düzeltme Cihazları kullanılmaktadır. EHD cihazlarından gazın standart hacim değeri (kütlece miktarı) hesaplanır. EHD cihazları bir anlamda ölçüm sisteminin veri toplama ve işleme-derleme entrümanı olarak görev yapmaktadır. Bu durum EHD cihazlarını doğalgazın faturalandırma ve ölçüm sisteminin en önemli parçası haline getirmektedir. İlave olarak EHD cihazlarında üretilen verilerin elektronik olarak sağlanması bu verilen toplanmasını ya da kolay bir şekilde uzak merkezlere iletilmesini ve bu merkezlerde işlenmesini-derlenmesini imkan dahilinde tutmaktadır. Bu yönüyle de SCADA sistemlerinin önemli bir entrümanı konumundadır. Diğer bir deyişle doğalgaz şebekelerinin ölçüm kısımlarının smart hale getirilmesinde önemli bir fonksiyona sahiptir. Fakat bu aşamada karşımızda aşılması gereken önemli problemlerimiz vardır. Bu sorun-problemin temel kaynağı akıllı şebekeler diye tarif ettiğimiz sistemlerin almış oldukları verileri bizim belirlemiş olduklarımız hariç olmak üzere sorgulamadan iletmeleri ve işlemeleridir. Bu noktada bu cihazların sağlamış oldukları verilerin güvenliği bizim en başta gelen sorunlardandır. Geleneksel olarak bilindiğinin tersine ölçme sistemleri elektronikleştikçe ya da dijitalleştikçe daha iyi ölçüm yapar gibi bir yargı doğru değildir. Bir analog ölçüm cihazı da pek ala kaliteli ölçüm
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=