Elektronik Hacim Düzeltme Cihazında( Korrektör) kullanılan sıkıştırılabilirlik formüllerinin düşük ya da yüksek belirsizlik verdiği kullanım bölgeleri söz konusu olduğu için kullanım yerine göre formülasyon seçimi yapmak önemlidir. yapabilir. Burada kaliteyi belirleyecek tüm sistemin birlikte kalibrasyondan olan doğruluk, çözünürlük, belirsizlik, geçirilmesi gerekliğidir. drift vb. temel kavramlardır. Ölçüm cihazı için bu tanımlarının karşılığının verilmesidir. EHD cihazları gaz sistemine Şekil-1 'de görüldüğü gibi bağlanır. Bu şekilde gaz sistemindeki basınç ve sıcaklığı anlık olarak alarak, sayaç tarafından m3 olarak sağlanan hacim miktarını sıkıştırılabilirlik formülleri sayesinde standart hacime (Sm3) dönüştüren temel ekipmandır. Bu arada hesaplama formülasyonları online ya da offline olarak gazın fiziksel yada kimyasal bileşimlerini almak durumundadır. Diğer taraftan EHD cihazları Avrupa Bölgesi zorunlu "CE markama" istemine tabi olmasıdır. Bu çerçevede EHD cihazları 07.08.2008 tarih ve 26960 numaralı Resmi Gazete' de yayımlanan MID 2004/22/AT Ölçü Aletleri Yönetmeliği kapsamında CE markası taşıması gereken ürünler kapsamındadır. Ülkemizde üretilsin ya da ithal edilsin, ülkemize girecek ve kullanılacak EHD cihazlarının CE markası taşıma zorunluluğu mevcuttur. Bu yönetmelik kapsamında EHD cihazlarının taşımaları gereken temel özellikler tanımlanmış bulunmaktadır. 3 ■ DOĞAL GAZ DERGİSİ 187 ■ ■ MAKALE ■• ■ .>Z �=0 1% .>Z :0,1 % .,:0.2 % .>Z :0.2%.,:0,5 % "' "' .. , .. "'4.ı,ı.ocü-- Şekil 2. AGA8-DC92 sıkıştırılabilirlik formülü için belirsizlik sınırları Burada en önemli soru bu standartlar çerçevesindeki formülasyonların hangi şartlarda kullanılacağıdır. Bu formülasyonlar içlerinde bazı ölçüm belirsizlikleri barındırmaktadır. Bu sebeple kullanılan ölçüm sistemine göre bu formülasyonların belirlenmesi gerekmektedir. Şekil-2'de Molar bileşim analizine göre hesaplama yapan AGA8-DC92 denkleminin sıcaklık ve basınca göre belirsizlik sınırları gösterilmiştir. EHD Bu cihazları ölçüm sistemlerinde fatu- Şekil 3'de ise fiziksel özellikler kullaBasınç bağlanıısı Sayaç Sinyal bağlantı Sıcaklık bağlantısı Şekil 1: EHD cihazının gaz hattına bağlantı bağlantısı 2. Standartlar ve Yönetmelikler EHD cihazları TS EN 12405-1 Gaz Sayaçları - Dönüşüm Tertibatları - Bölüm 1:Hacim Dönüşümü (Gas meters -Conversion devices - Part 1: Volume conversion) standardına uygun olarak üretilir. Bu standart Tip-1 olarak tarif edilen entegre bütünleşik yapıları ve Tip-2 olarak tarif edilen akış bilgisayarlarının özelliklerini içerir. Burada özellikle dikkat edilmesi gereken Tip-1 olarak tarif edilen "korrektör" ismiyle yaygın şekilde kullanılan cihazların basınç ve sıcaklık senyörleriyle birlikte kalibrasyondan geçirilmiş olması ve üzerinde yapılabilecek bir değişiklikte ralandırma amaçlı kullanacak kurum, kuruluş ve kişilerin ilk dikkat edecekleri husus budur. EHD cihazları için en önemli hususlardan biri de hesaplama sistemleridir. EHD cihazlarının hesaplama formülasyonları TS EN ıso 12213-1 Doğalgaz -Sıkıştırma Faktörü Hesaplanması - Bölüm 1: Giriş ve Kılavuz, TS EN ıso 12213-2 Doğalgaz - Sıkıştırma Faktörü Hesaplanması - Bölüm 2: Molar Bileşim Analizi Kullanılarak Hesaplama ve TS EN ISO 12213-2 Doğalgaz - Sıkıştırma Faktörü Hesaplanması - Bölüm 3: Fiziksel Özellikler Kullanılarak Hesaplama standartlarında tarif edilmiştir. Bu standardın birinci bölümünde formülasyonlarla ilgili genel tanımlama ve tanıtımlar verilmiştir. İkinci bölümü gazı kimyasal bileşimine göre hesaplama formülasyonları, üçüncü bölümünde ise fiziksel özellikler(lsıl değer, bağıl yoğunluk gibi) kullanılarak daha basitleştirilmiş metot verilmektedir. nılarak hesaplama yapan SGERG-88 formülasyonunun sıcaklık ve basınca göre belirsizlik sınırları verilmiştir. Her iki şekil birlikte değerlendirildiğinde esasen bu formülasyonların kullanım şartlarına göre düşük ya da yüksek ölçüm belirsizlikleri üreteceği ve bunun doğal sonucu olarak da ölçüm yaptıkları noktalarda ölçüm düşük ya da yüksek ölçüm hatalarına sebep olacağı gerçeğidir. Bu açıdan bakıldığında Molar bileşim analizine göre hesaplama yapan metodların daha geniş bir band içerinde daha düşük belirsizlikle sonuç verdikleri görülür. Bu açıdan 1C-. ,1 l z ' %Jl , ,(Q, ı Ul , i ı . . ı o11 , 1 ı % . . .Q0..2! ' ) 0 l'JC.C,.5ı8t'II,!, •,L.,. .--�-----o,..�- 7 Şekil 3. SGERG - 88 sıkıştırılabilirlik formülü için belirsizlik sınırları Doğal Gaz Dergisi Kasım - Aralık/ November -December 2014
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=