Doğalgaz Dergisi 224. Sayı (Ocak-Şubat 2021)

dogalgaz.com.tr 36 Doğalgaz / Ocak-Şubat 2021 MAKALE DOĞAL GAZ ÇELİK BORULARINDA KAYNAK D ünyadaki artan nüfus ve gelişmelere paralel olarak sürekli artan doğal gaz ihtiyacını karşılamak için uzak mesafelerdeki yataklardan çıkarılan doğal gazın ekonomik ve güvenli bir şekilde taşınması gerekmektedir. Doğal gaz taşıma türleri arasında da en öne çıkan yöntem, doğal gazın boru hatlarıyla taşınmasıdır. Bu boru hatları için özel çelik borular geliştirilmiştir. Buna paralel olarak da bu çeliklerin kaynak ile birleştirilmesi için özel kaynak yöntemleri geliştirilmektedir. Ülkemiz coğrafi konumun getirdiği avantajları kullanarak enerji taşımacılığında Avrupa, Rusya ve İran arasında köprü görevi görmektedir. Ülkemizin taşımacılıkta elde ettiği bu avantajı en etkin şekilde kullanmasının ön şartlarından biri taşıma sisteminin üretimi ve montajı konusunda da söz sahibi olması ve bu sistemi geliştirme yönünde teknoloji ve ürün üretebilir hale gelmesinden geçmektedir. Yüksek basınçlarda çalışan doğal gaz ve petrol boru hatlarının inşasında basınç değerine bağlı olarak API stan- dartlarında X42, X46, X52, X60, X65, X70 ve X80 çelikleri kullanılmaktadır. X serisi çelikleri akma dayanımına göre isimlendirilirler. Tablo 1’de görüldüğü gibi X serisi çeliklerin sınıfı yüksel- dikçe akma ve çekme dayanımları da artmaktadır. Bunun sonucunda daha ince et kalınlığına sahip borular üretilebil- mektedir. Bu sayede daha az çelik ve kaynak sarf malzemesi kullanılmaktadır. Böylece hem daha hızlı kaynak yapılarak zamandan, hem de az malzeme kullanıldığı için ekonomik yönden tasarruf yapmak mümkündür. Ayrıca daha yüksek basınçta gaz taşıma sağlanır. Bununla birlikte gaz taşıma ücreti azalır ve daha güvenli boru ve boru hattı yapılabilir. FAHRİ KARA ESGAZ Yatırım Müdürlüğü, Makine Mühendisi Tablo 1: X serisi çeliklerinin akma ve çekme dayanımları Tablo 2: X serisi çeliklerin genel kimyasal içerikleri Sınıf Min. Akma Dayanımı MPa Min. Çekme Dayanımı MPa X42 289 413 X46 317 434 X52 358 455 X56 386 489 X60 413 517 X65 448 530 X70 482 565 X80 551 620 Element X52 X65 X70 X80 C 0,2 0,05 0,083 0,072 Si 0,55 0,18 0,228 0,25 Mn 1,6 1,7 1,73 1,81 P 0,02 0,012 0,013 0,0078 S 0,02 0,0015 0,0028 0,001 Al 0,25 0,03 0,049 0,031 Cr 0 0,03 0,031 0,02 Cu 0,25 0,01 0,047 0,009 Mo 0 0 0,002 0,29 N 0,012 0,006 0,0054 0,004 Nb 0 0,057 0,051 0,035 Ni 0 0,02 0,055 0,26 Ti 0 0,002 0,005 0,012 V 0 0,035 0,082 0,003