Doğalgaz Dergisi 224. Sayı (Ocak-Şubat 2021)

dogalgaz.com.tr 38 Doğalgaz / Ocak-Şubat 2021 4.1.3. Sürtünme Kaynağı: Profil, mil, boru gibi parçaların dönel simetrik olan uçla- rının kaynağında geniş ölçüde kullanılır. Parçaların biri sabit tutulur. Diğeri döndürülerek eksenel yönde sabit parçaya bastırılır. Sürtünmeden doğan ısıdan kaynak sıcaklığı hasıl olunca, basınç arttırılarak kaynak bağlantısı sağlanır. 4.2. Ergitme Kaynağı 4.2.1. Oksijen Kaynağı: Yakıcı gaz olarak oksijenin, yanıcı gaz olarak da asetilen, hidrojen, metan, propan ve bütan vb. gibi gazların kulla- nıldığı, gazların yanıcı ve yakıcı etkilerinden yararlanılarak yapılan kaynak yöntemidir. 4.2.2. Elektrik Ark Kaynağı: Meydana getirilen elektrik arkının, ısı etkisinden yararla- narak malzemenin kaynak edilen bölgesinin erimesi sağlanır. Elektrik arkı elektrot ile parça arasında veya çift elektrot kul- lanıldığında elektrodlar arasında meydana getirilir. Kaynakta dolgu malzemesi olarak kullanılan çubuk, elektrot vazifesi görebileceği gibi, ayrıca bağımsız bir çubuk bu amaç için eritilebilir. Bu tip kaynakta sıcaklık çok yüksek olması sebe- biyle metalin yanmaması için kaynağın atmosfer etkisinden korunması gerekir. 4.2.2.1. Örtülü Elektrod Ark Kaynağı: Kaynak için gerekli ısının, örtü kaplı tükenen bir elektrod ile iş parçası arasında oluşan ark sayesinde ortaya çıktığı, elle yapılan bir kaynak yöntemidir. Elektrodun ucu, kaynak banyosu, ark ve iş parçasının kaynağa yakın bölgeleri, atmosferin zararlı etkilerinden örtü maddesinin yanması ve ayrışması ile oluşan gazlar tarafından korunur. Ergimiş örtü maddesinin oluşturduğu cüruf kaynak banyosundaki ergimiş kaynak metali için ek bir koruma sağ- lar. İlave metal (dolgu metali), tükenen elektrodun çekirdek telinden ve bazı elektrodlarda da elektrod örtüsündeki metal tozları tarafından sağlanır. 4.2.2.2. Gazaltı Korumalı Kaynak: Gaz altı kaynağı, kaynak yapılacak metal ile tükenen bir kaynak elektrod parçasının arasında oluşan elektrik arkının gaz korumalı olarak yapılması işlemidir. Kaynak yapılacak metale sürekli sürülen kaynak teli eriyerek kaynak metalini oluşturmaktadır. a. MIG (Metal Inert Gas): Kaynak işlemi sırasında kulla- nılan koruyucu gazların kimyasal olarak tepkimeye girmeyen gazların kullanıldığı tiptir. b. MAG (Metal Aktif Gas): Kaynak işlemi sırasında kul- lanılan koruyucu gazların kimyasal olarak tepkimeye giren gazların kullanıldığı tiptir. c. TIG (Tungsten Inert Gas): Kaynak işlemi sırasında sarf malzeme olan tungsten elektrot ark üreterek iş parçası üzerinde kaynak yapılması işlemine denir. d. Plazma: Kaynakta kullanılan plazma jetinde gaz, elekt- rik arkı yardımı ile ısıtılarak iyonize olmaktadır. Bu tanıma göre, ark kaynağı yöntemlerinde elektrik arkı bir plazma oluşturmaktadır. Kaynak ve ısıl kesme işlemlerinde plazma olarak adlandırılan ark; radyal doğrultuda sıkıştırılıp, büzü- lerek enerji yoğunluğu arttırılmış arktır. 4.2.2.3. Tozaltı Kaynağı: Tozaltı kaynağı karakteristik özellikleri, kaynak süreci boyunca arkın örtülü bir ortam içinde oluşumu, işlemin sürekliliği, yüksek ergime verimi, kaynak dikiş kalitesinin göreceli yüksekliği ve uygulamalarda işlem parametreleri yönünden oldukça geniş bir çalışma serbestliğine sahip olun- duğu şekilde belirtilir. Tozaltı kaynağı yönteminde kullanılan elektrot, kaynak tozu içerisinde erir. 4.2.3. Termit Kaynağı: Parçaların kaynak uçları demir oksit alüminyum tozu içine gömülür ve birbirine bastırılır. Karışım tutuşturulduğu zaman gayet kuvvetli ekzoterm kimyevi reaksiyon başlar. Reaksiyon bir defa başlatıldıktan sonra koruyucu baryum süper oksit tozu altında kendi kendine devam eder. Meydana gelen eriyiğin sıcaklığı 3000 dereceyi bulur. Kaynak uçları yeteri kadar ısındıktan sonra birbirine bastırılarak kaynak bağlantısı sağlanır. Çok eskiden beri rayların birleştirilmesinde kullanılır. 5. X52 DOĞAL GAZ ÇELIK BORUSUNUN FARKLI KAYNAK YÖNTEMLERI ILE BIRLEŞTIRILMESI VE ANALIZI Endüstride doğal gaz boru hatlarında kaynaklı imal edilip geniş yelpazede tercih edilen API 5L X52 kalite çeliklerin; oksigaz, rutil elektrokla ark kaynağını, selülozik elektrotla art MAKALE Şekil 2. Plazma Ark Kaynağı – TIG Karşılaştırması