MW. ile 30 MW. arasındadır. bu geniş aralık nedeniyle dizel motorları küçük ölçekli projelerin yanısıra endüstriyel kojenerasyon projelerine de uygundur. Dizel motoru(!un elektrik verimi yüksektir ama ısı verimi o kadar yüksek değildir. Bu nedenle ısı/elektrik oranı daha düşüktür (yaklaşık 1.3-1.4). Geçmişin aksine, artık dizel motorları kojenerasyon projelerinde ana tahrik makinası olarak daha az kullanılmaktadır. Buna rağmen dizel motorlarının inkar edilemez bazı avantajları vardır, örneğin çok daha yüksek mekanik verime sahip olduğu belirtilebilir. Dizel motorunun önemli bir sakıncası ise NOx, SOx ve kurum emisyonlarıdır. Isı Gaz motorunda üretilen ısının egzoz gazları, gövde soğutma, ara soğutucu) büyük bölümü geri kazanılabilir ve sıcak su (90120 °C) üretilir. Egzoz gazları yüksek sıcaklıkta (400700°C) olduğundan, buradan bir miktar buhar üretmek de mümkündür. Gaz motorlarının ısı verimi % 50-60 aralığındadır. Gaz motorlu bir kojenerasyon sisteminin. toplam verimi % 80-90 arasındadır. Yararlanılan ısının üretilen elektriğe oranı (kW,h/kW.), motor kapasitesine göre 1.5 ile 2.0 arasında değişmektedir. Uygulama Gaz motorlu kojenerasyon sistemleri çoğunlukla küçük (birkaç MW. kadar) kojenerasyon projelerinde örnegin ofisler, okullar, yüzme havuzları, hastaneler, tarımda (seralar) ve küçük sanayi tesislerinde kullanılmaktadır. 3.1.3. İşletme Isı ve elektrik talebi ile bunların birbirine oranı zaman içinde değişir. Bu nedenle kojenerasyon sisteminin, elektrik ve ısı kapasitesi enerji talebine her zaman karşılık gelmeyebilir. Enerji talebi azaldığında, tesis ya düşük yükte çalıştırılır ya da kapatılır. Çoğunlukla yükün izlenmesi biçimindeki bir çaOOGAL GW. DERGiSi SAYI. 25 lışma, aralıklı çalışmaya tercih edilir. Bir taraftan aralıklı çalışma birtakım zararlar verir (buna bağlı olarak sistem ömrü azalır). Öte yandan düşük yükte çalışma, kojenerasyon sisteminin bakımı çalışma saatine bağlı olduğundan, bakım giderlerini arttırır. Teknik olarak gaz motorlarının yükünü azaltmak kolaydır, ama bazı sonuçlar doğurur. Pratikte, düşük elektrik verimi nedeniyle, sistemler nominal elektrik kapasitesinin % 50'sinin altındaki yüklerde çalıştırılmazlar. Yük azaldıkça ısı verimi artarken, elektrik verimi düşer, toplam verim sabit kalır. 3.2. DİZEL MOTORU 3.2.1. Genel Dizel motoru termodinamik açıdan dizel çevrimine dayanır. Dizel motorunda hava, gaz motorunda olduğundan çok daha yüksek basınca (ve böylelikle daha yüksek sıcaklığa) sıkıştırılır, çünkü sıcak sıkıştırılmış havanın içine püskürtülen dizel yakıtı ke�diliğinden ateş almak zorundadır. Dizel motorlarının sıkıştırma oranının (küçük motorlarda:22, büyük motorlarda: 13), gaz motorlarına göre yüksek olmasının nedeni budur. Gaz motorlarının aksine yakıt sıkıştırmadan sonra enjekte edilir, bu yüzden sıkıştırma zamanı sırasında vuruntu tehlikesi yoktur. Bunun yanısıra, dizel motorunda pistonun alt ölü noktası daha aşağıdadır, bu nedenle egzoz supabı açıldığında basınç daha düşüktür. Daha yüksek sıkıştırma oranı ve daha fazla genişleme sebebiyle, dizel motorunun mekanik verimi gaz motorundan daha yüksektir. Şu anda pek çok çalışma dizel motorlarından kaynaklanan hava kirliliğini azaltmaya yöneliktir (örneğin, katalizörler, kurum filtreleri). Eğer emisyonlar önemli ölçüde azaltılabilirse, belki de dizel motorları kojenerasyon sistemi ana tahrik makinası olarak yeniden önem kazanabilir. İlginç ve önemli bir uygulama, dizel motorlarında yakıt olarak doğal gaz kullanımıdır. Toplam enerjinin % 95-99'u doğal gaz,% 1-5'i ise dizel yakıtı (örneğin motorin) ile sağlanmakta, yüksek basınçta 53
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=