bin 500 otobüs içinde 100 otobüs, önemli bir rakam değil, ama bunlar prototiptir. DOĞALGAZ: DoğalgazadiiniiJiim, egzoz gazı nedeniyle 0'1t1an çevre kirliliğini biılemenin yanısıra, ekonomik bir yarar da sağlayacak mı? Ne b'lfiide bir yarar sağlanabileceği tahmin ediliyor? K.KIZIL: Elbette. Benzin ve dizel mocorlarının egzoz gazı ortalama emisyon miktarları karşılaştırıldığında, benzin motorlarında HC emisyonunun % 32, CO emisyonunun % 92 daha fazla olduğu; dizel motorlarında ise, NOx emisyonunun % 50, partikül emisyonunun % 90 daha fazla olduğu görülmektedir. Bu nedenle , dizel motorlarının çevre ile ilgili en önemli İHoblemi , partikül emisyonlarının yüksek olmasıdır. Bu durum, özellikle halkın yoğun olduğu yerleşim bölgeleri ile kent merkezlerinde, canlı ve çevre sağlığı açısından büyük önem arzetmektedir. Normal di zel mocorlara oranla, dönüşümü yapılan dizel motorların egzoz gazlarındaki NOx ve partikül emisyonları, kabul edilebilir seviyelere düşmektedir. Dizel motorlarının özeliklerine uygun dönüşüm sistemlerinin seçilmesi halinde, daha da olumlu sonuçlar elde edilebilmektedir. Dizel motorların doğal gaza dönüşümündeki önemli faktörlerden biri ele, motorun ömrünün uzamasıdır. Kullanım hatası ve ayar bozulmalarından oluşan kurumlaşmalar segman, piston ve silindirlerde erken aşınmalara, motor yağının normalden daha kısa sürede bozulmasına ve bunlara bağlı olacak da egzoz gazı emisyonlarının artmasına nedenolmaktadır. Doğalgazın temiz bir yakıt olması nedeniyle, bu gibi olumsuzlukların etkileri ele azalabilmektedir. Bütün bunların yanında, doğal gaza dönüşüm büyük ölçüde ekonomik yarar da getirmektedir. Motorin ve doğal gazın alt ısıl değerleri hemen hemen aynı düzeyde olmasına karşın, motorinin 6.8.1992 carihi itibari ile, birim fiyatı litre başı 5.890.-TL; doğal gazın ise İGDAŞ' ın kesintisiz sınai satış fiyatı nominal metre küp başına 2063 .-TL. 'dır. Gaz yakıtların dizel motorlarında kullanılabilmesi için yapılan çalışmalar sonurnnda, değişik teknik alternatifler ortaya çıkmıştır. Yakıt olacak % 100 Normal dizel motorlara oranla, dö"nüJümii yapılan dizel motorların egzoz gazlarındaki NOx ve partikül emisyonları kabul edilebilir seviyelere dujmektedir. Dizel motorlarının ö'zeliklerine uygun dö'nujüm sistemlerinin seçilmesi halinde, daha da olumlu sonuçlar elde edilebilmektedir. ■ doğal gaz kullanılması halinde, dizel mocorlarının ateşleme sistemi değişmektedir. Bu durum, mevcut dizel motorlarının dönüşümünü olumsuz yönde etkilemiştir. Bu konuda yapılan çalışmalar sonucunda, mevrnt dizel aracın istendiği anda % 100 dizel yakıt ile veya maksimum % 80 doğal gaz, % 20 dizel yakıt ile çalışabileceği bir dönüşüm sistemi geliştirilmişcir. Çift yakıt sistemi kullanılmasının diğer bir avantajı d;ı, tamamendoğalgaza bağımlı kalınmaması ve mevcut dizel motorlarına uygL\lanabilmesidir. Bu projede yatırımın geri dönüş süresine etki eden en önemli faktörler, doğal gaz ile mocorinin birim fiyatı ve cükecilen çift yakıt sistemindeki karışım oranıdır. Dizel motoru cam devirde çalışırken, tüketilen doğal gaz oranı % 80 olacaktır. Uygulamada, büyük birolasılıkla, doğal gazın ortalama tüketim oranının % 60 ile % 80 arasında değişeceği öngörülmüştür. Bu durumda, % 60 oranında doğal gaz kullanılacağı varsayılarak, yatırımın geri dönüş süresi orcalama 26 ay olacaktır. DOCSAL GAZ DERGiSi SAYI. 28 40 Dizel motorlarının çift yakıt sistemine dönüşüm masrafları, k;ırışım oranına bağlıdır. Karışımdaki doğal gaz oranı % 80' den fazb alındığında motorda güç düşüklüğü, vuruntu, enjektör ve ateşleme problemleri ortaya çıkarmaktadır. Bu olumsuzlukları giderebilmek için, motora ilave masrafların yapılması gerekmektedir. Bu nedenle, doğal gazın karışımdaki maksimum uygulamaoranı % 80 alınmaktadır. Dönüşümü yapılan seyir halindeki aracın doğal gaz tüketimi, yük ve motorun devir sayısına bağlı olarak değişmektedir. İşletmemizin otobüslerinde günde ortalama 165 le. motorin tüketilmekte ve araçlar günde 3 5 O km. yol katetrnekcedirler. Dönüşümün ekonomik analizi şöyledir: 1- % 100 motorin kul/anılması halinde otobiis bapııa giinde motorin gideri 6.8.1993 tarihi itibarı ile motorinin İ.E.T.T. dolum tesislerindeki birim fiyatı (KDV dahil) 5890TL/Lc. dir. (53 73 TL/ kg.+%13 KDV) 165 (le/gün) x 5890 (TL/le) = 971.850 TL/gün olacaktır. ll- % 40 Motorin % 60 doğal gaz karıpmının tiiketilmesihalindegiinlıikyakıtgideri: Doğal gazın m3 fiyatı: KDV dahil 2063 TL/Nm3 66 (le/gün) x 5890 + 100 (Nm3/gün) x 2063 = 388.740 + 206.300= 595.040 TL/gün lll- 0tobiis bapııa giiııliik yakıt kazancı: 971.850 - 595.840 = 376.810 IV- DbiıiiJiim yatırım masrafları: - Dolum istasyonu, 20 adet dispenser 440.800 - Dönüşüm kicleri 470.800 - CNG tüpleri 240.000 -Nakliye 49.200 -Otobüslerde cadilac 123.800 Toplam: 1.323.800 Sterlin Tesis masrafları = 17 .325 ,25 x 1.323.800 = 22.971 .640.000.-TL. Enerji giderleri yıllık 1.052.640.000. TL Doğal gaz şebekesine bağlantı gideri 250.000.000.- TL. Toplam: 24.273.879.000.-TL Yatırımın Geri Db'niiJ Süresi: -Otobüs başına aylık tasarruf 376.810 x 30 = 11.304.300 TL/ay -100 otobüs için ;ıylık tasarruf 1.130.430.000 TL/ay Geri dönüş süresi 24.273.879.000 : 1.130.430.000 =21.5 ;ıy
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=