• artacağı tahmin edilmektedir. Doğal gaz yerüstünde atmosferik basınçta -161 °C değerinde sıvılaştırılarak sıvı fazda depolanabilmektedir. Bu arada doğal gazın hacmi takriben 650 defa daha küçüldüğü için özel olarak imal edilmiş gemilerle kolaylıkla taşınabilmektedir. Doğal gazın sıvılaştırılarak ticaretinin yapılabilmesi için ihraç eden ülkenin sıvılaştırma ve ihraç terminallerine, ithal eden ülkenin ise depolama, yeniden gazlaştırma ve LNG ithal terminaline ihtiyaçları vardır. Ülkemizde de doğal gazın temin kaynaklarının çeşitlendirilmesi, mevsimlik (kış-yaz) talep farklılıklarının giderilmesi ve doğal gaz arz güvenliğinin ve esnekliğinin artırılması için hem de gerektiğinde devreye sokulmak üzere Marmara Ereğlisi'nde bir LNG ithal terminali yapılmıştır. Terminalin toplam maliyeti yaklaşık 217 .8 milyon U.S. dolarıdır. Terminal yaklaşık 25 km'lik bir boru ham ile ana hatta bağlanacaktır. Ti.irk BOTAŞ ve Cezayir SONATRACH şirketleri arasında 14 Nisan 1988 yılında imzalanan 20 yıllık sözleşmeye göre yılda 2 milyar metreküpLNGalınacakm. Marmara Ereğlisindeki LNG ithal terminaline 3 Ağuscos 1994 tarihinde Cezayirden ilk parti 125.000 m3 LNG gelmiştir. Terminalde bulunan 3 adet 85.000m 3'li.ik tanklarda yaklaşık 153 milyonmilyonm 3doğal gaz eşdeğeri LNG depolanabilecektir. Şubat 1994'de Rusya Federasyonu ve Ukrayna arasındaki sorunlar nedeniyle yaşadığımız sıkıntılar bundan böyle yaşanmayacaktır. Sistem en az 7-10 gün arasında sistemi besleme kapasitesine sahiptir. Öte yandan, coplam kapasitesi yılda 5 milyar m3 olan Marmara Ereğlisi LNG terminalinin tam kapasite ile çalışmasını sağlamak amacıyla Türkmenistan, Kuveyt, Katar, Libya, İran ve Nijerya gibi LNG ihracatçısı ülkelerden alım yapma imkanları da araştırılmaktadır. Bu makalede, doğal gazın sıvılaştırılma mecodları, depolanması ve nakli ile ilgili bir çalışma yapılmıştır. :)2. TARİHİ GELİŞİM Doğalgazınsıvılaştırılması ilk defa 1910yılında A.B. D. 'nin Virginia Eyaletinde gerçekleştirilmiştir. Buradaki ana gaye, ticari amaçlı olarak doğal gazdan etan ve propanın sıvı halde ayrıştırılması idi . Doğal gaz kombine sıkıştırma ve soğutma işlemleri kullanılarak sıvılaştırılmış ve elde edilen etan ve propan yerel olarak satılmıştır. Cabot, 1914 yılında doğal gazın sıvılaştırılması, depolanması ve taşınması ile ilgili olarak patent ® DOĞAL GAZ DERGİSİ SAYI 38 başvurusunda bulundu. 1917 yılında 1.225 .574 nolu patenti yüksek basınçlı soğutma ve yoğuşma işlemleri için almıştır. Aynı yıl doğal gazdan helyum elde etme fabrikası Texas'ta Linde firması ve ABD Maden Araştırma Dairesi tarafından birlikte kuruldu. İkinci olarak 1929 yılında Amarillo yakınlarında kurulan LNG sistemi halen düzenli olarak çalışmaya devam etmektedir. 1920 yılında, ABD'de nehir yolu ile LNG taşınmasını sağlamak için özel izole edilmiş konteynerlerin tasarım ve konstruksiyon konusunda birçok patent başvurusu yapıldı ve bunlar kabul edildi. 1937 yılında İngiltere de Egerton doğal gazıo sıvılaştırılmasının geliştirilmesi ile depolanması işlemlerini özellikle ekonomik peaksharing sistem için kentsel bölgelerde tüketici pazarlarına gazın dağıtılmasını önerdi. Bu sistem bugün British Gas Council, ABD ve diğer ülkeler tarafından en ekonomik mecod olarak kullanılmaktadır. 193 7 yılında LNG depolama ve taşınımı ile ilk patent Twomey' e verildi. Bundan üç sene sonra Hope Doğal Gaz Şirketi Cornwell'de takriben 8000 m3/gün kapasi teli bir pilot LNG fabrikasını kurdu. Burada kaskad (Cascade) sıvılaştırma metodu kullanıldı. Bu mecodda etan, amonyak ve metan soğurma çevrimleri kullanılıyordu. Meran için 34 bar basınç seviyesinden başlıyan bir genleşme prosesi takip edi lerek atmosfer basıncında sıvılaşması sağlanıyordu. Sıvılaştırma maliyeci takriben 0.5 cent/m3 tahmin edildi. Tesisin buharlaşma kısmındaki ısı eşanjörleri düşük basınçtaki buharla beslendiğinde tesis maliyeti 0.8 cent/ m3 olarak tahmin edildi. Doğu Ohio Gaz Firması Cleveland'da 1941 yılında daha geniş bir LNG tesisini $1.25 milyon maliyetle kurdu. 1 13.000 m3/gün kapasiteli tesisin amacı, yaz periyodu boyunca meydana gelen fazlalık doğal gazı sıvılaştırıp depolayarak kış periyodunda pik talebi karşılamaktır. LNG depolama kapasitesi 6800 m3 olup bu miktar 4.25 milyon m3 doğal gaz hacmine eşittir. Depolama tankları 3 adet olup 17.4 m çaplı küre şeklindedir. Çevresi 915 mm mantar tabakası ile izole edilmiştir. Üç yıl sonra 13.1 m yükseklikte ve 21.4 mçapındasilindirik bir tank daha inşa edilmiş ve bu tank da 915 mm kalınlığında asbest veya amyant ile izole edilmiştir. 8 ay sonra bu tank beklenmedik şekilde çökmüş ve LNG tesisi tutuşmuş, nihayetinde meydana gelen patlama sonucu 128 kişi ölmüştür. Zarar $7 milyondur. Çökme nedeni olarak uygun olmayan çelik (%3.5 Ni
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=