o Prof. Dr. Sadriye f<ÜÇÜKBAYRAK İ .T.Ü KimyaMetalurji Fakültesi kimya Mühendisliği Bölümü DSaoyğınalİlGgailzi, Dergisi'nin Temmuz/Ağustos 1995 k sa ö y m ıs ü ın r da yayınlanan bir söyleşinin metni içinde, ün kükürt içeriği ile ilgili olarak "Kömürde iki tür kükürt vardır; serbest kükürt ve molekül bağlantılı kükürt. Bizim kömürlerimizdeki kükürt mk uol ll eaknüı ll mbıaşğ- c ıl ra. n tKı löı dmı ür "r şseekr bl iensdt e khüaktüarl tı bi çi er r mi f aedze. KK ömürün içerdiği tüm kükürt bileşikler halindedir. ükürt, bit mb uel un nt m aokl cdak u di ğ ı l r e u . r ni K n d ö b a m e n s ü , l e r n b m i e e l k er i ! i e i r ç i i n n ge y re a k p l ı i l b a r ir ı n e d le a ün oluştuğu bataklıkta yer alan bitkiler, kömürün kükürt içeriğinin oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Düşük kükürt içerikli (S�% 1) kömürlerdeki kükürdün büyük bir kısmının bitOrtkaisdeelrekcöekdeenkliüoklduğuna inanılmaktadır. ürt içerikli (% 1 <5<%3) ve yüksek kküükküürrdtüniç,ebrikli (S;;-:%3) kömürlerde bulunan üyük ölçüde kimyasal kökenli olduğu kKaibmulyaedsaillmkekötkeednirl.i kükürt, dört aşamalı bir mekanizma sonucunda kömüre katılmaktadır. Bu aşamalar şöyledir: 1- Kömürün sülfatlar ile teması, 2s ü- lDf aetml ai rr ıtna ş ıoylaunş çmö za es lı t i lveer i n4 k- öPmi ür ir te' gi ni r ivş ie, 3o-rDg ae mn i ikr kükürdün oluşması. Kı s ıül kdüerğteyrai nniaba zi laelnt ı cbıi rbmi r aedr kd ei yoal dpmu ğaumnadka n , k ö m ü r ü n tadır ancak, yanma sırasında oluşan kükürt oksiclerinin çevre kirliliğine neden olması ve oluşturduğu sülfat asidinin korozif etkisi nedeniyle kömürden uKzÖakMlaşÜtıRrıiÜmNası gerekmektedir. İÇERDİĞİ KÜKÜRDÜN TÜRLERİ Kü üzekrüerti,kkiöamyürırdte inorganik ve organik yapıda olmak ürele bulunmakcaclır. İnorganik kükürdü, sülfat ve pricik kükürt; organik kükürdü ki süekküör tmbüi lreüşni khl eirdi roolkuaş rrnbromn aykatpa cılsıır . i l e bağ y a p m ı ş İnorganik._Küki.iı:t Sülfat Kükürdü Oksiclenmemiş kömürde jips (CaSO 42Hp) ve barit (BaSO 4) bileşikleri halinde az miktarda sülfat kükürdü bulunmaktadır. Oksitlenmiş kömürde, pritin oksitlenmesinin sonucunda bazı sülfat bsziolemşiokllneorki iorleuş(FmeaSkOtadır. Bu bileşiklerin başlıcaları; 4Hp), rozenire (FeSO44Hp), elanterice (FeSO 47H 2 O), coquimbire Fe/SO 4)39Hp), oemerire (FeSO4Fe(SO4) 3 14Hp), jarosice ((Na,K)Fe,(SO 4)/OH)J ve halocrichice (FeAI/SO 4\22H2O)'clir. Demir sülfatlarının kmöirmaübirlditeek(iNsaodyum ile tepkimeye girmesiyle 2 SO410Hp) ve thenardice (Na2SO 4 ) g s ibi sülfat bileşikleri ele oluşmaktadır. Kömürdeki ülfat kükürdün miktarı, sıcak klorür asidi çözeltisinde (2+3) 30 dakikada çözünen sülfat iyonuna eşdeğerdir. @ DOĞAL GAZ DERGİSİ SAYI 40 Sülfür ve Disülfür Kükürdü FeS 2 bileşiğinin iki farklı kristal yapısı disülfürlerin büyük kısmını oluşturmaktadır. Kristal yapısı kübik olan tür pirit, rombik olan tür ise markazictir. Bu fikariklmıdiınr.ePrairliitn'inözögzgül ağırlıkları da birbirinden ül ağırlığı 5, markazit'in özgül aveğ ı rdlaı ğhıa i s ea z4 . r8e7a' kc lci irf. cPi ri. r iMt , amr kaar kz iacz i7t t2e3n dKa hsaı ckaakrlaı ğr laı ıbsuı ltuı lndaıbği ıl ennd ad i pğ ierri cseü l fcül örn bü işlme ş ei kkl ceer icl ii sr e. Kp yörmr hüorc di c ee (Fe7S8 ), sphalerice (ZnS), galena (PbS) ve cPhirailcc,okpöirmirü'tridre(,CeutrFaefSı �,)r. ganik madde ile kaplanmış kmriinsetraallll eerrei nb a oğ llıukş rtius tradl lueğr uh a lzi ni nd ce i br luel ur n vmea kdt ai ğd eı rr. S( TE rMa n (s Smc iasns inoi nn gE lEe lceccr corno nMMi c ircorsocsocpoyp)y )t evken iTk El eMr i uygulanarak pirit kristallerinin kömür içindeki dkağılımı ile ilgili bilgi elde edilebilmektedir. Piritik ükürdün miktarı, sıcak nitrik asit çözeltisinde (eş1d+e7ğ)erd3i0r. dakikada çözünen demi r iyonuna D...cganik._Küküı:t Organik kükürt, kömürün organik yapısı ile bağ oluşturmuş olan kükürt türüdür. Kömürdeki organik kükürt içeriği, coplam kükürt içeriğinden piricik ve sülfat kükürtlerinin roplamının ç k ıkarılması sonucunda saptanmaktadır. Organik ükürt miktarının doğrudan belirlenmesi amacıyla bbuaznılayrdöannt ehmi ç lbe ri r igsetal inşdtai rrti l bmi ri şa noallmi z aysöınn a r a ğ m e n , temi olarak kabul edilmemiştir. Kömürde bulunan organik kükürt türleri şu şekilde sınıflandırılmaktadır. r1i-yoAfelnifoaltliekr vve.by.a): aromatik ciyoller (merkapcanlar, R2--SAHli,faAtrik-S, Haromatik veya karışık sülfürler: R3 --SA-Rlif,aAtirk-,Sa-rAorm, Rat-ikS-vAerya karışık d i sülfürler: R-S-S-R, Ar-S-S-Ar, R-S-S-Ar 4- Tiyofen cipindek�hecerohalkalı bileşikler: Tiyoller; linyiclercle ve yüksek uçucu madde içerikli bitümlü kömürlerde, düşük uçucu madde içerikli kKöömmüürrlleeşrme eodrearnelcaesdi yaha fazla b u l u n m a k t a d ı r . ükseldikçe riyofenik kükürt oranı da yükselmektedir.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=