ısı lıem de gaz izolasyonu yapıyor. Türbinin içinde birçok gaz ekipmanı olduğu için gaz kaçakları olabilir. Dolayısıyla küçük hacimde hem gaz kaçağını hem de yangını kontrol etme sistemi söz konusu. Bu sisteme ses önleme kabini diyoruz. Bu kabinde yukarıdaki kanallardan remiz hava girişi var ve diğer uçcan gaz türbinini soğurarak bacaya çıkıyor. Yangın durumlarında damperleri kapatma ve sıcaklık kontrol sistemleri var. Gaz türbininin yanında wacer-cnjeccion modülü var. NO, ve CO kontrolü yapabilmek için, gaz türbininin yanma odasına demineralize edilmiş su püskürtüyoruz. Bu suyun iletkenliği O.Ol mikrosiemens/cm'dir. Su iletkenliği düşük, rafine edilmiş sudur. Suyun yanımı odasına enjekte edilebilmesi için 20 bara çıkarılması gerekiyor. Pompa sistemiyle suyu püskürterek yanma odasındaki gazların sıcaklığını düşürerek NO, değerlerinin 50-60 ppm/m-; değerine düşmesini sağlıyoruz. Doğal gazla çalıştığımızda bu sistemi kullanmıyoruz. Çünkü değerler son derece dlişük ama rezerv yakıt kullandığımız zaman bu sistemi mutlaka devreye sokuyoruz ve 120 ppm'in altında değerlere ulaşıyoruz. Bu değerstandartolarak 250 mg/m·' dür.l986'da yayınlanmış T.A.LUFT dediğimiz Avrupa normlarınagöredir.Avrupanormları bu konuda Rusya normlarına nazaran daha cöleranslıdır. Bize doğal gaz için 250 mg/m5 'e, dizel oil için 350 mg/m1 'e müsaade ediyor. Bunlar Avrupa normlarına göre verilen değerlerdir. Rusya'daki normlarla her ikisi için de 100 mg/ml verilmektedir.Rusya'da bu değerin altına düşme eğilimi var.Hacca 50 mg/m.l mertebeleri konuşulmakta.Bu son derece düşük bir değer. Rusya daha verimli yanma için yanmaodası dizaynlarında ve malzemede değişikliklere neden olacak ve daha iyi sonuçlar doğuracak bir sistem getirmeye çalışıyor.Maalesef bu projede Ruslarla çok tartıştık. Rusların sistemlerine baktığımız zaman kazanlarda bile 200 mg/m·1 'ün altına eli.işemiyorlar. Yalnız ppm ile mg arasında şöyle bir ilişki var. Ppm'i 2,05 ile çarptığımız zaman mg/m5 ü buluruz. Türbinde rezerv yakıt dizel-oil olarak seçilmiş ve 2x800 m1 'lük bir depolama kapasitesi nıevcmcur. Bu, bir gaz ti.irbininin bir aylık sarfiyatına eşittir. Demek ki dışarıdan gaz almasak bile bir ay boyunca gaz türbinini çalışrırabiliyoruz. Rus normlarına göre 15 günlük rezerv yakı t bulundurma yükümlülüğümüz var. Dizel-oilin içinde kurşun, nikel, krom, molibden, vs. gibi ağır maddeler bulunmamalı. Biz ilk aldığımız rakıcın remiz olduğunu gördük. Ancak daha sonraki taşımalarda gördük ki gelen tankerler başka malzemeler taşıdıkları için ağır maddeler karışıyor. Özellikle süper benzin raşıyan tankerlerde kurşunu önleyemedik. Ağır mecaller oluşmaya başlayınca tankları boşaltıp cemizlemc:k zorunda kaldık. Şu an tankların içi boş.İdare yeni yakıt bulmak zorundaydı, ancak bulamadı. Dolayısıyla bazı testleri yapamamış olduk.Gazla çalışırken vanayı kısıp gaz basıncını 1 barın alrına di.işi.irdüğümüz takdirde dizel otomatik olarak çok kısa bir süre içinde devreye giriyor. Öyle ki, jeneratörün devri 1200'e düşmüyor. Acalerlc dönmeye devan1 ederken doğal gazdan dizel-oil'c: geçiş yapıyoruz. Böylece sistem dizel-oil'e geçmiş oluyor. Biz bu testi özel bir varil aracılığıyla yaptık. Varilden emiş yaptık.Çok kısa bir si.ire içinde gaz basıncını kestiğimiz zaman yakıt pompasının 20 bar ürettiğini gördük. Rusların maddi sorunları var, gaz masraflarını bile ödeyemiyorlar. Gaz İdaresine yarım mi !yar rubleye yakın borçları var. KETSCH dediğimiz sistemin ve santralın işletmesinden sorumlu kuruluş resmi devlet statiisii kapsamında değil. Bu nedenle hükümet büyük mikrarlarda sübvansiyon veremiyor. Pecrow dediğimiz işletmeci arkadaş bunun önünü açmak istiyor. Kubanenergo'ya gaz satıp onun karşılığında aldığı paraylagaz faturalarını kaparmak istiyor. Ancak bunu da yapamıyor. Kendisi bu sorunun 1 Nisan 'a kadar çözi.ileceğini anlam, gelişmeler olduğunu söyledi. Biz gazı bağlatabilmek için tankta 150 m5 yakıt göstermek durumundaydık. Tank boş olmasına rağmen seviye göstergesini ayarlayarak gaz alabildik. Muhittin TEKMAN: Rusya'nın doğal gaz kaynaklarının çok zengin olduğunu biliyoruz. Buna bağlı olarak gaz teknolojisinin de gelişmiş olduğunu tahmin ediyoruz. Rusya'daki gaz e D OĞAL GAZ D E RGİSİ SAYI 43
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=