1 GİRİŞ 1970'li yılL-udaıı lxışlay.uak,çevre kirliliği ubştığı l:oyuc itibariyle tüm insanlığın üzerinde titizlikle durmas ı gerekenbirkonu halini almıştır.Dünyamızın hergt'Çcn gün artan enerji ihtiyacına yeni gelişen teknolojiler ç k c u ı l ç l evesindeccv.ıpverilmesi ocr.ıl:.erindebu teknolojilerin anımından ortaya ç ıkan ve çevre kirliliğine sebep olan nedenlerin de orrndan kald ırılmasını ghaelrienkicirmekcedir. Ç.evre kirliliğinin öncelikli bir konu alması,büyümevecekııolojikgelişmeyi sorgubyan gköi rrlüi lşilğeirsino yr uaynguıcnel ka şnmi ka svıeneakyoonl ;oçmruikşcçıör.zBii ım.ı alşe ruanrıacs h Ç l ' V r e ındaki ilişkinin etkin bir biçimde ortaya konmasıyla Dirdiienleynmelidir. a üzerindeki kısıtlı enerji kayn.,kbrının bilinçsizce kulbn ılarak insanlığın hizmetine sunulması hemsınırlı ve yenilenemeyen doğal kaynakların kısa zamanda ciikenmesine, hem de bu bilinçsiz tüketim yoluyla çevrenin kirletilmesine nooen olmaktad ır. Bu bağlamdı konu, şehirl eşme açısından ele alındığında daha d1 geri oinosııainilınez birçıkmızagidildiği ı>,iirülıııelmrlir. Günümüz ı bu çık.mazı giderekhissecmekcevcekorımıik açıdan albenisi olan birçok teknoloji, belirli l:oyudardaçevre kirliliğine yol açması nedeniyle yerini çevre dostu yaklaşunlarabır.ıkmaktadır.Çevrebilincininyerl eşmesiyle üretim siirecindeki zararlı at ıkhrın çevreye yayılmasını önlemeyi hedefleyen çeşidi "Amma Teknolojileri" insanlığın hizmetine suııulmuşrnr. Ancak amma teknolojilerinin etkinlik derecesi s ınırlı ve maliyeci oldukça fazladır. Günümüzde bu yaklaş ım daha da geliştirilerek, "Yeniden İşleınıe (recycling)" adı altında, atıkların sadea! Çl'Vreyeyayılmasını oolenıek değil, üretim sürecinde ortaya ç ıkan atık,amk ve hurdaya ayrılan bir çok maddenin bir iyil eştirme siirecinden gt'Çirilerek yeniden kullanıL1bilecek h,mımadde haline getirilmesi hooeflenmektedir. Yeniden işlemesiirecinde yeniden kullan ım oranı artmasına rağmen, geri kazanılan mal zemenin maliyeci de artmaktadır. Teorik olar.ık % vl Oe OY' lei inki dbeirnyieşnl ei dme ne kt eukl bnnoılmo j iml e iriinoırktüaynadçeığki l d i r . A ı ı m ı a an atıkların temizlenmesi üzerinekunılmuşrur. Oysa 2000'liy ıllara doğru Çl'Vre bilinci, insanlığ ı cııazatıkorraya ceknoloj ileri yaratmaya wrlamaktadır. "Tenıiz Teknolojiler" çevreye zararl ı olabilecek elim maddelerin olabildiğince az kullanılmasın ı ve bu açıdan d1 ürecim sürecindeki elim etkenlerin çevre aç ısından tek cek ele alınmasını ve iyil eşcimıeyöııündedeğişiklikleryapılmasınıgerekcirir. Temiz Teknolojilerin kullan ımı, maliyetini en aza iııdi mıeyi vedolayısıyladıkarorı. nını arcımıayı lıedcllcyen fimıaL1raçısırıclan önenıli birek nıaliycc oluşnınır. Tiim bu gerçeklerin ışığınd1, çevre kirliliğinin önlemenin ilk adımı, toplumun vedo,1;-al olarak roplumu ol uşcııran her bir bireyin bilinçlendirilmesidir. Aksi halde, hava ky ıikrlımililğair, sinuskanirnleilsiğli ni,coorımıa nanlmlaarıznyayorakl olması ve b enzeri ar verecek ve ancak çok gt'Ç kalındıktan sonrafarkınavarılan "çevre bilinci" yerini "cemizçevreh,1Sretine" b ırakacaktır. Kentleşme Kentl eşme konusundı, çevre kirliliği çok çt'Şitl i açılardan incelenebilir. Al t}oapıdan yoksun veplansız bir şekilde ss.1iidreeckeli"çböazriıinlenrınac"ydeinirrsüosniiıynlle şekillenmiş ve beraberinde ar getiren şehirleşme biçimi bunlardan bir tanesidir. Her konut kendi sorununu çbf iur. 'db ii zl ii rçm öi şzçiei smi n se iviaz rsool ırı uı unş vdeokğe ur ı rc lmi gui bş irkn or ı. ı uElka roanroa s ımn idkı kb ceşraulblearninn dr oer glaedtığirıirk.öKy cöbyıdkenenkt ee nı>,tiei çgböuçcüi pnbyiqdıir le ş m c y i avaşlatılm.1S1 ekorımıik açıdan çeşid i diizenlemelergeıektirmekcooir. Ancak bunun somıcuncL1, ,-ar0L111dıha kiiçiik ölçekteki yerleşim birimlerinin socıınlarına çöziinıler üretilmesi sağL1nabilir. Devanıl ı gö-;i.inyarattığı niifLısartışı İstanbul gibi büyük şehirlerin sonınL1rını kat kacarccırrn.1kı:adır. Bu cip megapollerin içindeki kaos, insanları s1.dece kerıclilerini diişiiıırocyewrh:lığı için, bireydevedolayısıyla Dcoipğleurmtadraıfçtevrebilinci oluşamaz. an konu daha teknik olarak ele alındığınd1, ısımıasistenıleri,ocoıııobillervel:ıenzeri ulaşınıaraçLmn ın kullan ımı.suvekanaliz1.Syon sistemi ve diğer benzeri öo crr .nı el :k. e lr einrd, ekçee nşietllei çredv er eksiel ykoirğl iul ink l eerne ey orlj ia çga re.rıek ktotpi rleumn lvllel ciimiinii ilgilendiren temel konulardır. Bu alanlard1 ciiketilen enerjinin topluma bir hizmet olarak sunulmasının yanındı, Çl'Vrekirliliği açısınd1n toplumu tdıdit edeneckenleridel:xınnclırdığ ı birgerçektir. Örneğin kucöumzio.irlümkasuıllnedeniyle, Türkiyc'deki kenelerde linyit anılması çok yaygındır. Zira iilkemizin hemenhemen biitiin bölgelerinde linyit madenlerine Gıstlanm.1kcadır. 1970'lerdeyaşananıx-crolkriziardından, iilkemizin elektrik enerjisi aç ığını kapatmak iizere, linyiclere d1yalı termik enerji s1. ncrallerindc tiikecimi sımsı b nd1 çevreye obn olumsuz etkilerinin giderilmesi ve aca gazı kükürt arıtma tesislerinin kurulmas ı için gereken yatırımlar ın süracle gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Kenelerde yaygın olarak linyit kullanılıııasırun 1970'li yıllard1 hava kirliliğine nooen olnıası büyi.ik kenelerdedoğal ı,az kullanımını wrunlu bkiernhaelleergdeecdiromği�ir. Bugiiıı Ankar.ı ve iscanbul gibi l:ıiiyi.ik al gaza geçişin hava kirliliğini awlmğı izleniyorsa d1, biiyiik şehirlerin bazı semclerincle hala hava kirliliğidevametmektedir. 2000'1i yıllarda doğal kaynakL1rın dıhad1azalacağı gözönündecıırulcluğund1 "AlterııacifEnerji"lereyönelmekten başka ç ıkar yol göziikmemektooir. Bu açıdan giineş enerjisi muclaka iizerinde dunılrnası gereken biralcernatifrir. Gelişmiş iilkelercle enerji tasarruf önlemleri yanında güneş enerjisinden yararlanma ve güneş enerjisiyle geleceğin yakıcı olan hidrojen üretimine gt'Çme projeleri ağırlık ...J .J S. Ersu HIZIR MMO Ankara Şb. Ba§kanı kaı.anrnaktadır. Bu projelerarasında giineş pillerinin aydınlatma amaçlı kullanımı, buhariirecimivegiineş fırın ı tesisleri, giineş enerjisinden yararlanarak birleşik sistemler yoluyla binalar ın ısıcılm.1Sını sayabiliriz. Çevre kirliliğini önlemeye yönelik yakl aşımlar sadece temiz veya alternatifteknolojiler kullanarak değil, enerjinin kullanıldığı alanlarda kayıpların önlenmesini de gerektirir. Örneğin, binalardaki cephe ısı yalıtımına gerekli öııenı verilse, ısıcmasiscemirıinı>,iikyi.izi.inii ıs ımı.1S1 önlenecekveazımsannıayacak mikcardı enerji cas1. rnıfu yapılıııışolacakcır. Aynı şekilde, kenelerdeki araç trafiği ve yoğunluğu göz önüne alındığında, kene içi yollar ının trafiği kaldırabilecek kapasitede olması trafik akışını h ızlandıracak, yığılmaları ve sıkışıklıkları önleyerek araçların trafikte bulundukları süreyi awlcacakt ır. Bu yolla egzoz ı,azlann ın çevreyi kirletmesini deazalacakcır. Ayr ıca heraraç sahibinin düzenli olarak araç egzoz muayenesi }oapcımıası dıayn ı bağLmıdı Çl'Vreyi kirletme oran ını en az.1 indirecektir. Giineş enerjisi yanında, jeotermal enerjiyoluyla ısıtım da Tiirkiyeaçısınd1nçok cazip biralcem1cifrir. Sonuç Çevre kirliliği ve enerji arasındaki ilişki temelde bir kaynak kullanımı sorunudur. Toplumun hizmetine sunulacak olan enerjinin kaynağı.sonucunda topluma sağladığı yarardmçok, coplLıınun geleceğinin sıkı sıkıya bağl ı olduğu do,1;-al çevresine zararveriyorsa, bu sorumın ivooilikle teknik ve ekonomik aç ılardan incelenmesi ve toplum ç ıkarlarının s1. ğlıklı ve temiz bir çevreye bağlı oGldüunğiiumuinizudceımılemıt,olaıprıoçllöezriinimkluenr iiıecilmesi gereknıekcooir. ılduğu,devgökdelenlerin yükseldiği keneler biryandan ins1. na çok ç eşidi değerler sunm1.ktaancak bununyan ınd1d1 insan hayacını tehdit eden kirlilik etkenini de beraberinde yaşatmaktadır. Kenelerde bir avuç yeşile muhtaç yetişen çocukların sağlıklı birer kafayapıs ım sal1ip olııı.1yacakbn çok açıktır. Kkierlnileilğeirdveekgiiikriiirlltiiliikkiçrelivlirğeikgiirbliilçiğoki, çsu ki rl il iği , görümü eşidi isimleralcındı toplanabilir. Ancak temelde bakıld ığında, kirlilik ö b ncelikle bireyin "biz" demeden önce "ben" demesiyle aşlar. Çevresine sahip çıkmayan, çevre bilincinin ol uşnı1.dığı bireylerin olLışturduğu toplumlarda "temiz"i korumaktan önce "cemiz"in gerekliliğinin kafalarda şekillenmesi geıekir. Ancak bireysel olarak bilinçlenmiş coplLın1L1r, toplum ol-ır.ık keneli geleceklerini belirl eyecek ''ak ıllı"kar.ırL1raL1bilirler. Tiinı bunbnn ardınd111, kirlilik sonımıveenerji casarnıfugibi 2000'1i yılların kaç ınılııı.12 sorunların ın çöziimlenmesine yönelik ilk adımlar at ılabilir. Buaçılard1n kencleşme olgusu, çevre kirliliği ve enerjinin ciikeciimeyöneemleri ar,ıı ındaki iI işki çok iyi kiırularak şekillenmelidir. Ç.evıe bilinci göz öniinde tutularak, ancak bu yolla "kencleşmeme" sancıları azaltılabilir.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=