SOBA ZEHİRLENME OLAYLARININ ÖNLENMESİ İÇİN ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER Basında, doğal gaz yakan kalorifer kazanları ve kombileri hakkında yazıları ve reklamları görüyoruz. Yine basında, sık sık kömür zehirlenmesinden vatandaşlarımızın ölümlerini de okuyoruz. Bizi çok üzen bu olaylar birer kaza mıdır? Bunları önleyemez miyiz? Türkiyemizin çok büyük bölümü linyit kömürü sobaları ile ısınıyor, yemeğini pişiriyor ve çayını yapıyor. Konuyu ele alan TMMOB Maden Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, bir duyuru hazırlamış. Bu önemli duyuruyu bü(tenimize almakta büyük yarar gördük. D Soba zehirlenme olayının kullanılan "kömür türü" ile kesinkes ilintisi yoktur. D "Zehirlenme olayı" sobalarda yakılan kömürün tam yanmaması sonucunda oluşan "karbonmonoksit gazı"ndan kaynaklanmaktadır. Zehirleyici özellikte olan bu gazın sobadan oda hacmine doğru sızması-yayılması zehirlenme olayına neden olmaktadır. Bu olaya maruz kalan şahıslarda ilk görülen belirti karbonmonoksit derişimive ortam içinde kalma süresine bağlı olarak hissedilen şiddetli başağrısıdır. Böyle durumlarda yapılacak ilk şey derhal odanın temiz hava ile havalandırılması ve bu şikayetten yakınan vatandaşların hemen en yakın acil servise ulaştırılmalarıdır. D Kömürün "tam yanma" sını sağlamak açısından, kullanılan kömüre uygun soba seçimi v�. yakma yöntemi yaşamsal önem taşımaktadır. Ozellikle uçucu madde içeriği az olan kömür (ithal kömür) kullanıldığında gerek tam yanma olayını sağlamak, gerekse kirletici yanma ürünlerinin yayılmasıni daha aza indirmek için, kömürün alttan yakılması önerilebilir. Yerli kömürlerimizin ise, uçucu madde içeriğinin fazla olması nedeniyle üstten tutuşturularak yakılması daha uygun bir yakma biçimidir. Her iki kömür türü belirli oranlarda karıştırılarak (paçallanma) pazarlanan kömürlerin kullanımı durumunda, tüketiciler bu kömürlere ait yanma performanslarını-baca gazlarının emisyon (yayılım) miktarlarını (karbonmonoksitkarbondioksit-h id ro ka rbo n-parti kü I m i ktarıkükürtdioksit)-soba içi sıcaklık değişimini-yakma yöntemleri ile ilgili "gerçek yanma şartları" nda gözlenmiş bulgulara dayanan teknik önerileri mutlaka satıcılardan talep etmelidirler. D Tam yanmanın soba içinde gerçekleştirilmemesi durumunda oluşan zehirleyici karbonmonoksit gazının bacadan oda hacmine doğru yayılması ancak baca çekişinin fevkalade az olması ve/veya bacadan sobaya doğru daha güçlü bir basınç düşümünün oluşması (özellikle lodoslu havalarda bu tür dışardan içeriye doğru gelişen önemli büyüklükte basınç düşüşleri söz konusudur) sonucunda meydana gelmektedir. Baca çekişinin zayıf olması, baca gazlarının, baca kanalında yeterli olmayan ısı yalıtımı sonucunda çok düşük sıcaklıkta olması - bacada kurumun temizlenmemesi - ani yön değişimlerinin bulunması -bacanın gerekli enkesitte ve istenen yüzey pürüzlülüğüyle inşa· edilmemesinden kaynaklanır. Bu nedenle, bacaların kesinlikle sıcak hacimden geçirilerek ani soğuma bölgeleri olması önlenmeli ve baca kesiti pürüzlülüğü istenen tüm teknik hususları yerine �tirmelidir. LJ Soba tamamen temizlenmeden yeni kömür atılmamalıdır. -Bu durumda "eksik yanma olayı" sözkonusu olabilir.-Ayrıca, dış havanın sıcak olduğu durumlarda "baca çekişi" azalacağından gece vaktinde kesinlikle sobalar yakılmamalıdır. "Baca çekişi" ni arttırmak bakımından baca yüksekliğini elverdiği ölçüde büyük almak yararlı bir önlemdir. D Bir ısıtma tesisatının (soba-kazan) yüksek ısıl verimde çalışması ve baca gazlarının hava kirliliği yönünden daha az emisyonda oluşması için yakıta uygun tasarlanmış soba/kazan kullanımı ve teknik şartları tam gerçekleştiren baca inşası olağanüstü önemli unsurlardır. D Kış sezonuna başlamadan önce "baca temizliğine" özel özen gösterilmelidir. D Bacada temizlenmemiş "kurum tabakası" olmasının h.em sobanın ısıl veriminin düşmesine hem de "baca çekişinin" azalmasına neden olacağı, daima akılda tutulmalıdır. D Baca gazlarının tüm analizi yerel yönetimlerce yapılmak suretiyle kazan/sobaların gerçek işletme şartlarında yanma performansları belirlenebilir. Uygulamada kullanılan kömür türüne göre % 1015 arasında "CO/ (karbondioksit) miktarı yanma açısından "uygun" bir büyüklük olarak kabul edilebilir. Bu büyüklüğün altında gözlenen "CO/ değerleri tam yanmama-eksik yanmayı (fena yanma koşulları sözkonusu) işaret eder. Böyle durumlarda, yerel yönetimler bina sakinlerine gereken teknik bilgi ve önerileri sürekli biçimde vermelidirler. Kamuoyunun bilgisine saygıyla sunulur. Prof. Dr. Müh. Ergin ARIOĞLU TMMOB Maden Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Başkanı ••••••••••••••••••••• 181
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=