ZaferÖZEL 1 4000 MW puant saatlerini kazasız-belasız geçirmek neredeyse olanaksız hale gelmiştir. 21000 MW'lık kurulu güce karşılık, 14000 MW puant gücü karşılanmaz duruma gelinmiş ise şebekenin çok büyük sorunu var demektir. İletim hatlarının arızadan açması çok fazladır. Kimi 380 kV hatlar hemen hergün çeşitli arıza sinyalleri ile açmaktadır. Bu olağan bir durum değildir. Bakımsızlıktan iyice yıpranmış trafo merkezlerinde (İkitelli-Alibeyköy gibi) işletme manevraları yapılmasından korkulur hale gelinmiştir. Manevralar sırasında, ya ayırıcıların kolu kırılmakta, ya da kesicilerde beklenmedik arızalar olmaktadır. Enerji kayıplarının minimuma indirilmesi ve sağlıklı bir enterkonnekte şebekesinin oluşması için aşağıdaki tedbirlerin ivedilikle alınması gereklidir. a. Ulusal ve bölgesel yük dağıtım merkezleri personel ve teknik donanım olarak güçlendirilmeli, etüd ve planlama birimlerine işlerlik kazandırılmalıdır. b. Enterkonnekte sistemin işletilmesinde sorumlu olan yük dağıtım merkezlerinde sistem simülatörleri kurulmalıdır. (Mevcut bilgisayar sistemi yıllar içinde gerektiğince güncelleştirilmediğinden, ölçü aletinden öteye bir işlevi kalmamıştır. ) c. İşletme bakım birimleri (santrallar ve iletim şebekelerinde) organigramlarındaki kadrolar özellikle tekni k personel açısından en kısa sürede tamamlanmalıdır. Bu birimlerde gerek duyulan araç gereç ve teknik donanımlar ivedi olarak sağlanmalıdır. d. İşletme birimlerinin sorumluları, en azından işletmeleri ile sınırlı olsa da yetkileri arttırılmalıdır. Kendi personellerinin sorunlarını çözecek olanaklar onlarasağlanmalıdır. (Fazla mesai, ulaşım, lojman, tayin vb.) Yasa, yönetmelik, yönerge, toplu iş sözleşmelerinde yer alan ödüllendirme ve cezalandırma gibi yaptırımlara işlerlik kazandırılmalıdır. Bu ün genel kabul görmüş olan "çalışan da çalışmayan da bir" görüşü kırılmalıdır. e. Meslek içi eğitim, özellikle mühendisler düzeyinde, hızlandırılmalı ve göstermelik konulardan çok işletmeye dönük olarak yeniden yapılandırılmalıdır. f. Enterkonnekte sistem işletmeciliğinde çok önemli olan şönt reaktör ve seri kapsitörlerinin etkileri akademik düzeyde araştırılmalı, sonuçları işletmelere iletilmelidir. g. Orta gerilim şebekelerinin olumsuzluklarının, 154 ve 380 kV sisteme olan etkilerini ortadan kaldıracak düzeltmeler ve iyileştirmelere hız kazandırılmalıdır. 3. Sanayide Ülkemizde tüketilen elektrik enerjisinin yaklaşık %60'dan fazlası sanayide kullanılmaktadır. Bu nedenle, sanayide enerji tasarrufu ülke açısından büyük önem taşımaktadır. Sanayi tesislerinde yapılan çalışmalar sonucunda, eneı:ji tasarrufunun iki grupta toplandığı görülmüştür. El!IU3AA a. Basit İşletme Önlemleri ile Tasarruf Basit işletme önlemleri alınarak enerji tüketiminde verimin arttırılması için yapılması gereken işlemler aşağıda verilmektedir : • Enerji yönetimi programı elektrik faturalarının izlenmesiyle başlar. Düzenli olarak değerlerin tablolanması veya grafıklenmesi aşırı tüketimlerin hemen fark edilmesini sağlayacaktır. • İşletmenin güç faktörü sürekli ve düzenli olarak ölçülmeli ve kompanzasyonun güç faktörü sınırlarına göre yapılmasına önem verilmelidir. Güç faktörü düzeltimi "Dinamik Faz Kaydırıcılar" ve "Statik Faz Kaydırıcılar" olmak üzere iki şekilde yapılır. Birinci şekil sürekli bakım gerektirmeleri ve şebekeye gereksiz yere reaktif güç yüklemeleri nedeniyle günümüzde tercih edilmemektedir. Statik Faz Kaydırıcılar ise, eneıji tüketen birimlere bağlanır. Bu nedenle orta ve alçak gerilim şebekeleri boş yere reaktifgüçle yüklenmezler. Kayıpları çok düşüktür ve çok az bakım gerektirirler. Ayrıca, ulaşımı, tesisi ve montajı kolaydır. Gerektiğinde genişletilerek güç artımına gidilebilir. Bu nedenle kondansatörler, kompanzasyon için en uygun araçlardır. • Kullanılmayan elektrikli aygıtlar kapatılmalıdır. Bunlara örnek fanlar, lambalar, kompresörlerdir. • Elektrik sistemine ait bir bakım programı oluşturulmalıdır. Elektrikli aygıtlar periyodik olarak bakıma alınmalıdır. Personelin enerji tasarrufu konusunda bilinçlendirilmesi için bir enerji yönetimi programı başlatılmalıdır. ·İşletmedeki pik talep değerini düşürmek için yeni bir çalışma programı yapılmalıdır. b. Küçük ve Orta Yatırımlarla Tasarruf Basit işletme önlemlerin yanısıra, elektrik tüketen aygıtlar verimli olanlar ile değiştirilebilirveyatasarrufa katkı sağlayacak ek ekipmanlarla donatılabilir. Tüketimi daha iyi izlemek için ölçme ve kontrol aygıtlarının eklenmesiyle elektrik enerjisinde tasarruf için yeni olanaklar sağlanır. "Küçük yatırımlar" denince, fabrika içine süzme sayaçların takılması ve aydınlatmada daha verimli armatürlerin kullanılması akla gelir. "Orta yatırımlar"a örnek ise, motorlarda kullanılan değişken hızlı sürücüler ve statik yol vericileridir. Ytızıımı Dewıııııııı 48. Sayımızda Okuy"hilirsiııiz... - DOĞAL GAZ. DERGİSİ SAYI 47
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=