1998 yılndo 1 5 ı ' 1 açıgın n, ele tı ık k ı ı la oc.c.ık üretim ı ı ad ettı eı 36 milyardolarlı k yatı rı m demektir. 201 O yı lı na kadar iletim ve dağ ıtı m sistemlerine yaklaşı k 20 milyar $'lı k yatırı m yap ı lması öngörülmektedir. Yani 201 O yı lı na kadar (sadece enerji yat ı rı mları na) her yı l ortalama 4 milyar dolarl ı k kay nak ay ı rmak gerekecektir. Devletin ir,ıkonlorıyl� bu kaynak bulunamamaktad ı r. Bu nedenle yerli ve yabancı yatı rı m c ı ları n enerji yatı rı mları na girmeleri şarttır. Devlet özel sek törün enerji yat ı rı mları na girmelerini kolaylaştı rmalı ve teşvik etmelidir. ENERJi PLANLARI NI N UY U NMASI NDA ISTİK RARSIZLI KLAR Enerji plan ve programları teknokratlar düzeyinde oldukça sağlıklı yapılmakta ve en az 20 yıllık geleceği kapsamak tad ı r. Ancak planları n uygulanması için gerekli siyasi irade nin temininde ayn ı istikrar ve disiplin görülememektedir. Hükümetler değiştikçe, siyasi iradenin enerji yatır ı mları na bak ışı değişmekte, bu yüzden zaman gelip geçtiği holde enerji yat ı rı mları nı n birçoğuna boşlama kararı alına mamaktadır. Ayrıca buna, bakanın genel müdürlerle uyuşmazlığı, yönetim bozuklukları ve koordinasyon kopuk luklarını ilave ettiğimizde, ülkeyi krize kadar götüren büyük enerji sı kı ntı ları ortaya çı kabilmektedir. ÖZEL ENERJİ YATI RIM v LET ELERI NİN DİSiPLİNİ Hükümetin ortaya koyduğu özelleştirme hamleleri ile 2000 y ı lına kadar, 1 2 termik santralin işletme hakkı nı n devri, 5 adet Yap-İşlet santral ı nı n inşaatına başlanması, 29 bölgede elektrik dağ ıtı m sistemlerinin özel sektöre satı lması , bazı hidrolik santrallerin özel sektör yat ı rı mcı ları tarafı ndan gerçekleştirilmesi, B.O.T. modeline göre hidrolik ve termik santral yap ı mı na devam edilmesi, otoprodüktör yatı rımları n h ı zlanması faaliyetleri eş zamanlı olarak yürütülmektedir. Bu kadar farkl ı modelle sektörün enerji tesislerinin yatırım ve işletmesine girmiş olmasına karş ı n, bunlar arası ndaki işbirliği, koordinasyon ve al ışveriş esasları nı içeren bir yasa alt yap ı nı n ya do bir devlet kontrol mekanizmasını n (regu latory body) henüz oluşturmad ığı nı görüyoruz. Ayrıca, özel girişimcilerin enerji sektöründeki ağırl ı ğı arttı kça müteşebbislerin gerek kendi aralar ı nda, gerekse özel sektörle ETKB oras ı ndaki sorunlara çözüm bulabilecek bir birliğin kurulmas ı nı n gerekli olduğu görüşü ortaya çıkmı ştır. Doğol Goz Dergısı ENERJİ YATIRIMlARI NA GÖSTERİLEN İLGİ Geçtiğimiz yı l larda elektrik enerjisi talep artışı ortalama % 9 olarak seyretmiştir. 1 996 y ı lında ekonomimiz pek parlak olmamakla beraber, elektrik talebi % 1 1 oran ı nda artmıştı r. Elektrik talep art ı şı ndaki canlı lık ve istikrar, bu sektörü yerli ve yabanc ı yatı rımcılar için çok cazip kı lmaktadır. Bu nedenle, gerek B.O.T. gerekse B.0.0 projelerine çok geniş çapta yerli ve yabanc ı müteşebbis katı l ı mı olmuştur. Bu müteşebbisleri düşündüren tek nokta ise B.O.T. modeli projelerin, Anayasa Mohkemesi'nin 1995 y ı lı nda 3996 say ı lı yasanı n 5. ve 1 4. maddelerini iptal etmesiyle bir süre ask ı da kalması dı r. Gerek 3096 gerekse 3996 sayı l ı yasalar ı n revizyonu beklenmiştir. Bu revizyon için gerekli siyasi i-ode ortaya ç ı kmayı nca, B.O.T. projelerinin uygulomo anlaşmalar ı nı n DANIŞTAY'don geçirilmesi yoluna gidilmiş, böylece baz ı doğal gcız kombine çevrim sontrallor ı ile Hidrolik Santral projeleri için DANIŞTAY vizesi al ı narak inşaatlara başlanmı ştı r. Ancak giderek ortan enerji s ı kı ntı larının baskısı altında, yavaş yürüyen B.0.T. modelini h ı zlandı rmak için, 3096 ve 3996 sayı l ı yasaları n dı şı nda bir aray ı şa giren ETKB, 9 Mayı s 1 996 tarihli kararname ve 1 O Temmuz 1 996 do ise bu kararnamenin uygulama esa slar ı nı vere,ı bir tebliğle B.0.0. modelini hayata geçirmeye çal ışmıştır. Gerçeklen de B.0.0. modeli Türk ekonomisinin yapıs ı na uyg'.ın bir modeldir. 96 B.0.0. modE linin B.O.T.'ye göre avantajları : a) Elektrik sol� fiyatı uluslararası rekabetle oluştuğu için ülke yararı nadı r. Ayrıca fiyatı rekabetle tespit edilen elektrik sat ı ş anlaşmasına kimse itiraz edemeyecektir. b) Santrallerin yerleri daha önce TEAŞ/APK dairesinin yaptığ ı şebeke analizlerine göre tayin edilmektedir. Yani, Enterkonnekte elektrik sistemi dengelerine uygun bir nok tadan elektriğin sisteme kat ı lması esası vardı r. c) Taahhüt edilen kapasiteyi tutturamama ve gecikme cezalar ı ağı rdı r. Bu do sonlrollorı n zamanı nda tamamlan mas ı nı gerektirmektedir. B.0.0. modelinin bu avantajlar ı na rağmen yasal alt yapıda çözüm bekleyen problemler de vard ı r. En önemli problem Yani 201 O rılına kadar (sadece eneı ji yat,, ımla ına) her yıl ortalama 4 milyar dolarlı, oynak o ııına geı ekecektir. Devletin mkoııla ıyla bu kayna b luranıamaktaa ı. Mart-N,san'97 Sa, 49
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=