Teknik Koordinatöriimiiz Muhittin TEKMAN, Gökmen TOPUZ' a Soru Yöneltirken. taş ı ması, depolamas ı ve kullanım ı bir takım sorunlar içeren bir yakıtt ı r, kullan ı labildiği teknoloji olan gaz türbinlerinin ısı ve elektrik ç ı k ı şlar ı nın tamam ı kullanılmad ı ğı taktirde uygun ve ekonomik bir yak ı t değildir. Elektrik santrallerinde ana yak ı t olarak kullan ı m ı nda ekonomik ve teknik soru işaretlerine rağmen, nafta kimya sektöründe kullan ı lan değerli bir maddedir. Ağır yak ı tın temin, taş ı ma, depolama kolayl ı ğ ı ve fiyat ı nın diğer yak ı tlara oranla daha ucuz olmas ı na rağmen tek problemi; özellikle ülkemizdeki ağ ı r yak ı tın içeriğindeki yüksek oranl ı kükürt bileşenidir. Yak ı tın içeriğindeki bu kükürt bileşeni sadece, motorun egzoz gaz ı nda oluşan S0 2 gazları ile çevreyi kirletici etkisi bulunmaktad ı r. Fakat yap ı lacak olan, elektrik santralinin gücCı ile değişmekle beraber, genel olarak tüm yatırım ı n %10'unu içeren bir baca gaz ı temizleme ünitesi ile ağ ı r yak ı t çevreye zarar vermeden, yüksek verimlerle elektrik enerjisine dönüştürülmektedir. Öte yandan sorunuz, ağır yakıtın dizel motora olumsuz etkileri var mı yakl aşımındaysa şöyle cevap vermek isterim: 19. yüzy ı l sonlarında bay Rudolf Diesel liderliğinde Almanya, Augsburg'da üretilmiş ilk dizel motordan bu yana birçok gelişim yaşanmıştır. Geçen yüzyıl içinde aç ı k çevrim sistemler arasında %44-45 gibi, gerekli ve uygun olduğu yerlerde kapal ı çevrim santraller için de %50-51 gibi tartışmasız en yüksek elektrik verimine u laşan dizel motorlar, 70'Ierde yaşanan petrol krizinin ardından köklü ve büyük motor üreticileri, 80'li y ı llarla beraber motorinin (dizel) yanı sıra daha ağır yakıtlarla (altı numara gibi) çalışabilen dizel motorları geliştirdiler. Enjeksiyon sistemi ve yanma veriminin geliştirilmesinin yan ı s ı ra ağır yak ı tın Doğal Gaz Dergisi 101 lnterview ön işleme, temizleme ve basınçlandırma üniteleri ile, dizel motorlar ağır yak ı tla problemsiz olarak çal ı şabilmektedir. Mesela dünya deniz işletmeciliğinde kullan ı lan gemilerin büyük bir çoğunluğu ağ ı r yak ı tla çal ı şan dizel motorlarla ve uzun yıllarca çal ı şt ı r ı lmaktadır. Muhittin TEKMAN: Dizel motorlarda verim değerlerinden bahsettik. Bunun alternatifleri nelerdir? Alternatiflerin verim değerleri nasıldır? GökmenTOPUZ: Diğer alternatiflerden biri Wrbin. Ağır çalışma şartlar ı na uygun olan sanayi tipi türbinlerde elektrik verimi yüzde 30 civarında. Fakat, türbinlerin bir özelliği, termal ç ı k ı şının yüksek oluşundan dolayı, büyük miktarda buhar üretebilmesi. Elektrik ve ı s ı ver imini toplad ı ğınızda yüzde 80 civarı nda toplam verim ç ı k ı yor. Ama türbinde bu toplam verimin yüzde 30'luk k ı sm ı nı elektı'ik verimi oluşturuyor. Yüzde 50'lik kısmı termal verim. Bu termal verimi isterseniz kurutma havas ı , isterseniz buhar, isterseniz de k ı zgın yağ vs. gibi şekillerle bunun prosesini dizayn edebilirsiniz. Muhittin TEKMAN: Dizel motorda elde edilebilecek buhar verimi nedir? Gökmen TOPUZ: Dizel motorda yüzde 44 civarında elektrik verimi, yüzde 20 civarında buhar elde edebilirsiniz. Muhittin TEKMAN: O zaman dizel motordaki toplam verim yüzde 64 oluyor. TOrbincleki yüzde BO'lik verime göre bu verim daha cli.işük oluyor. Gökmen TOPUZ: Bu bak ı ş aç ı sı ile baktığ ı n ı zda, evet. Fakat şu kriter önemli: Eğer buhar ve s ı cak su ihtiyacın ı z ı , motorun üretimine denk düşCı yorsa, motorlu kojenerasyon sistemlerinde ele %80 çevrim verimine ulaşıyorsunuz. Doğrudan finııaların buharWketimlerini dikkate almak pek doğru bir yaklaşım değil. Çünkü, birçok proseste buhar, ı sı enerjisi taşıyıc ı s ı olmakta ve su ı s ı tmak vs. gibi amaçlarda kul lan ı lmaktadır. Motorlardan doğrudan sıcak su elde edebileceğiniz için birçok proseste motorlu kojenerasyon sistemleri öne ç ı kabiliyor. Ağır yakıtla çalışacak dizel santral kuruyorsanız hiçbir şekilde ''buraya desülfrizasyon kurmayız/ kurmamıza gerek yok0 gibi bir düşünce söz konusu olamaz. Mart-Nisan '98 Sayı 55
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=