uygun sistem olarak karşımıza sodyumhidroksit'li sistemler çıktı. Diğer sistemler çok az miktarda karşımıza çı kıyor ve pek de uygun olmuyorlar. Çünkü yatırım değerleri çok fazla. Fakat, karşılaştırmanız için bir tablo verebilirim. Tablo 2. ıslak Sistemler Kullanılan Kimyasal 502 Ayrıştırma Partikül Ayrıştırma Su Tüketimi (kg/MWhe) Kimyasal Tüketimi (kg/Mwhe) (% ı 00 saflıkta) Elektrik tüketimi (santralın net elektrik çıkışında) NaOH > % 90 < % 30 600 21 .6 < %0.7 Basınç Düşümü < 1 kPa (kPa) Atık Miktarı (kg/MWlıe) Baca Sıcaklığı Yatırım Karşılaştırması 200 50 "c 1 Birim CaCO3 % 80-90 < % 30 600 27 <%2 < 1 kPa 80 50 °C 3 Birim Kuru Sistemler NaHCO3 < % 50 < % 90 + - o - 60 < %1.5 < 3 kPa 70 200 °C 2 Birim Çift yakıtlı motorların kullanılabilirlik, temin ve yatırım maliyeti bakımından değerlendirilmesi sorunuza ise şöyle cevap vermek istiyorum: Temel anlamda dizel motor prensibi ile çalışan çift yakıtlı motorlarımız; % 99 doğal gaz, % 1 oranında pilot yakıt olarak dizel yakıtla çalışabilmektedir. Bu makineler doğal gazın kalitesinde, basıncında bir değişikl i k ya da gaz temininde kesinti olduğunda sistem otomati k olarak % 1 00 dizel yakıtla çalışmaya ya da daha ucuz bir yakıt olan kalorifer yakıtı ile çalışmaya geçmektedir. Böylece doğal gaz kesintilerine maruz kalan bölgelerde, kesintisiz elektrik üretmek için %42-43 gibi en yüksek elektrik verimine sahip olan çiftyakıtlı motorlar, en uygun doğal gazlı kojenerasyon üniteleri olarak karşımıza çı kmaktalar. Muhittin TEKMAN: Çift yakıtlı sistemi kullanarak hem kesintisiz elektrik üretimi, hem de yüzde 42-43 civarında yüksek verim elde etme imkanı sağlanmış oluyor. Gökmen Topuz: Biraz önce bahsettiğim gibi, çift yakıtlı amğoırtoyralar dizel motorlarla aynı prensibe sahip olduğundan; kıtla çalışmak üzere kurulu olan bir dizel motorlu santral, kolaylıkla ana yakıtdoğal gaz olmak üzere çift yakıtlı sistemlere dönüştürülebilmektedir. Çift yakıtlı motor ile bir dizel motor arasındaki yatırım maliyet farkı ise% 15'dir. Muhittin TEKMAN: Çift yakıtlı motor ile dizel motor Doğal Gaz Dergisi 103 lnterview arasındaki yatırım maliyeti farkının yüzde 15 olduğunu söylediniz. Çift yakıtlı motorla doğal gaz türbinini göz önünde bulundursaydınız, nasıl bir karşılaştırma yapardınız? Yarı Kuru Sistemler CaO % 80-90 < % 90 + 600 23 < %1.5 < 4 kPa 48 60 "C 3 Birim Gökmen TOPUZ: O zaman yüzde 30'luk bir yatırım maliyeti farkı ortaya çıkıyor. Yani tek yakıtlı doğal gaz türbinli sistem 100 birim i ken, çift yakıtlı sistem 130 birim oluyor. Elektrik enerjisi kesintisi ve kalitesi problemine karşı yapı lacak bir kojenerasyon projesiyle fi rmalar urun mal iyetlerini düşürerek pi yasal ardaki rekabet güçlerini rahatlıkla artırabilirler. Bu, hangi sistemde olursa olsun kya ojenerasyonun bir avantajıdır. Ağır k çi mıetlnatoçaflaışbarni bir dizel motorun, bir kasında, Türkiye' deki koşullarda uygulanmasının sonucunu söylemek istiyorum. Y; abpirtçığimımeızntboirfaçbarliışma sonucu elde ettiğimiz verilere göre kası, çimentosunu, yüzde 15 daha ucuza ş ü e re b t e ebiliyor. Bu önemli bir avantaj. Aynı zamanda kedeki elektri k kesintisi ve dalgalanmalarından etkilenmiyorsunuz. Tekstil sektörü gibi sektörlerde elektriğin kesilmesi, çok büyük zararlar verir. Ama bunu direkt maliyete yansıtamıyorsunuz. Çimento fabri kalarına sağladığı yüzde 15'Iik avantaj gerçekten büyük bir avantaj. Gerçi ül kemizdeki birçok kişi ve kuruluş kojenerasyon santrallerinin önemini kavramış ve bu konuda yatırım yapmış durumda. Fakat sorunu tam tanımlamadıkça ve çözümü doğru seçmedi kçe, yapılan yatırımlar uzun vadede kardan çok zarar getirecektir. Çünkü yaptığınız yatırımlarla 15-20 sene yaşamak durumundasınız. Üzülerek görüyoruz ki, çok büyük boyutlu projelerde firmalar elektrik santrali konusunun ucundan haberdar olan elemanlarını, projeleri yönlendirmek ve sistemlere en uygun çözümü bulmakla görevlendiriyor. Bu kişiler firmalar için kuşkusuz çok önemli ve değerli kişiler. Bundan hiçbir şüphe yok. Bu kişiler bugüne kadar çalıştıkları bu firmalar için çok önemli ihaleler sonuçlandırmış da olabilirler. Ama üzerinde böylesi hızlı ve köklü değişimler yaşanan bir konuda asıl işi elektrik santrali danışmanlığı yapmak olan ve konuyla ilgili teknolojik, yasal ve yakıt politikalarındaki gelişmeleri sürekli olarak takip ve analiz eden danışman Mart-Nisan '98 Sayı 55
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=