Çeviri 2. YİS (Yap, İşlet, Sahip Ol) YİS yatırını modelinin dayanağı ·ı 6.07.'I 997 tarihinde çıkarılan 4283 sayılı yasadır. YİS modelinin ana ilkesi elektrik satış fiyatının uluslararası rekabet ortamında belirlenmesidir. Yatırımcıların tesisleı·ini belli bir dönemin sonunda devretmesi esasına dayanan YİD modelinin karşı karşıya olduğu yasal engeller nedeniyle, öncelik böyle bir gerekliliği içermeyen YİS modeline veı·ilmiştir. YİS modelinin ana ilkeleri şöyle özetlenebi lir: • TEAŞ yatırım programı içindeki projeler için uluslararası teklifleri toplar. • En iyi fiyat teklifi (elektrik satış fiyatı) seçilir. • Seçilen konsorsiyum yeni biı· şirket kuı·aı· (tesis sahibi). • Yeni şirket (tesis sahibi) ve TEAŞ (satın alan) arasında elektrik satış anlaşması imzalanır. • Tesisler şirkete aittir, devredilmez. • Sözleşme süreci Elektrik Satış Anlaşması'nın TEAŞ Genel Kurul'unca onaylanması ile başlar. • Fiyat artışı sadece (Gaz) birim fiyatı (eğer varsa) için öngörül(k • Gerekli yerli ve/ya ela yabancı sermaye şirket tarafından sağlanır. • Yatırını aşamalarının kontroleı Elektı·ik Satış Anlaşması'nın (ESA) maddeleri esas alınarak yapılır. • Şirket tesislerin kuruluşunu Elektrik Satış Anlaşnıası'ncla açıkça öngörülen süre içinde tamamlamak durumundadır. • Yıllık üretim ve güvenilirlik yatırımcı tarafından garanti edilirvesözleşme (anlaşma) maddeleı·ince kontrol edilir. • Şirket şebekenin frekans kontrolü sıı·asınclaki sorumluluklarını üstlenir. • TEAŞ aylık öde111elerini zamanında yapamadığı takdirde fatuı-alar hazine tarafından ödenir. • YİS 111delindeki anlaş111azlıkların çözüme kavuşturulması için görüş111eler cleva111 etmektedir. Toplam 5200 MW kapasiteli 5 elektrik santralinin müzakereleri devanı etmektedir, diğer 7 pı-ojeyle (Tablo 4'e) bakınız) ilgili kararın ise yakın za111ancla alın ması bekleniyor. 3. OTOPRODÜKTÖRLER TARAFINDAN YAPILACAK YATIRIMLAR Özel enerji sektörü konusundaki biı· başka teşvik edici gelişme de Otoproclüktörlük alanında olmuştur. OtoprodüktörlLığün yasal dayanağı 04.09.1 985 tarihinde çıkarılan 3096 sayılı yasa ve ilgili mevzuattır. Bu mevzuat sanayi girişimcilerine keneli elektrik ve ısı ihtiyaçlarını karşılayabilmek Cızere kojeneı·asyon (birleşik ısı güç üretimi) santralleri kurma izni verir. Doğal Gaz Dergisi 196 TEAŞ ya da TEDAŞ ise Otoproclüktör'ün ürettiği elektrik fazlasını satın almak durumundadır. Söz konusu yasal düzenleme sayesinde son 5 yılda toplam ·ı 000 MW kapasiteli 38 kojenerasyon santrali işletmeye açılmıştır. Ayrıca inşaatı süren 40 santral ve ETKB'clen onay bekleyen 50 proje daha vardır. Şunu vurgulamak isterim ki, bu Türkiye'de enerji sektöründe özel şirketlerin ele devreye gir111esi için atılmış ilk ve en öne111li aclı111cl11·. 2005 yılına kadar Türkiye'nin ulusal elektrik şebekesine eklenecek kojenerasyon kapasitesinin 5000 MW olacağı tah111in edilmektedir. V. SONUÇ 1 . Türkiye'de özelleştirme sürecinin uzun zaman alacağı tahmin edildiğinden önümüzdeki yıllarda özel yatırımlara paralel olaı·ak kamu yatırımları cleva111 edecektir. 2. Özel enerji yatır1111larından alınan performansa bağlı olarak kamu yatırımları azaltılacaktır. 3. Türkiye, yatırım modelinden bağı111sız olarak, sadece enerjiyle ilgili projeler için yılda 3 milyar dolar kaynak bulmak duru111undadır. 4. YİS projelerinin rekabetçi ruhuna rağmen ETKB; cleızenleyici, kuralları ve fiyat tarifelerini belirleyici rolünü sürdürecektir. Ancak ETKB'nin YİS projelerine 111üclahalesi daha küçük çapta olacaktır. Türk hükü111eti ayrıca mevcut enerji sistemlerinin (santraller ve dağıtım sistemleri) özelleştirilmesini de yürürlüğe koymaktadır. Bu bağlamda işlet111e haklarının özel sektöre devredilmesi için 1 2 termik santral teklifi toplanmıştır. Buna paralel olarak TEDAŞ 24 bölge clağıfı111 siste111ini özel yatırımcılara devretmek için bir ihale açmıştır. Bu ihalenin sonucuncla transfer sözleşmeleri birer birer i111zalan111aktad11·. 5. YİD 111ocleli hidrolik santrallerin kurulmasında te111el çeı·çeveyi oluştuı·acaktır. Termik santraller için ise, YİS sözleşmelerinin perfor111ansına göre YİD modelleri yeni bir şekil alacaktır. 6. Kojenerasyon projelerinin toplam enerji üretimindeki payı artacak ve 2005 yılında bu pay toplam tesis kapasilesinin %15'ine ulaşacaktır. Bu yazı, SMI tarafından 23-24 Mart -ı 998'c/e BOSP/-/ORUS /-/ote/ 'cle diizenlenen "TURKISH ENERCY" Kon(eransı'na Özkan AĞIŞ'ın sunduğu (İngilizce) bile/irinin förkçeye çevirisi ile oluşımıştur. Mart-Nisan '98 Soyı 55
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=