Tablodaki verilere göre enerji üretimi için doğal gaz talebinin payı hep artmaya devam ediyor, 1998 yılında %52 iken, 2005'te %54'e, 2020'de %65,6'ya çıkıyor. Enerji özel sektörü yatırımcıların ın ve projecilerinin doğal gaz yakıtlı santrallere özellikle yoğu nlaşma la rının nedenleri şöyle sıralanabilir. • Kombine çevrim teknolojisinin daha kısa sürede kuru labiliyor olması. • Yüksek verimliliğe bağlı olarak maliyetin düşük olması. • Gaz yakıtlı kombine çevrim santrallerinin kurulma maliyetinin düşük olması. • Bu santrallerin çevreye uyumluluğunun yüksek olması. VI. GAZ PAZARININ BUGÜNKÜ VE GELECEKTEKİ YAPISI Türkiye'de çok az sayıda yerli doğal gaz kaynağı bulunmaktadır. Toplam yıllık üretim 300 milyon m3'tür. (Toplam tüketimin sadece %3'ü) Doğal gaz ithal edilen ana kaynaklar RUSYA ve CEZAYİR'dir. 1997 itibariyle toplam doğal gaz tüketimi 9,9 milyar m3'tü; bunun 6,6 milyar m3'ü Rusya'dan (RAO GAZPROM), 3,0 milyar m3'ü LNG olarak Cezayir'den ve 0,3 milyar m3'ü de yerli kaynaklardan temin edildi. İthal edilen doğal gaz miktarını artırabilmek için BOTAŞ ve RAO GAZPROM arasında Türkiye'ye 2000 yılına kadar 8 milyar m3 ek doğal gaz teminini öngören bir anlaşma imzalandı. Ancak mevcut boru hattının kapasitesi 9,0 milyar m3'le sınırlı olduğundan, yılda 14,0 milyar m3 kapasiteye ulaşabilmek için UKRAYNA'daki doğal gaz darboğazını çözme yatırım ları mutlaka başarıya ulaştırılmalıdır. Geçen yıl ETKB, RAO GAZPROM'un başkanı Mr. Rem Viyakkirev ile Karadeniz boru hattı yoluyla doğal gaz satın almak üzere anlaşma taslağı imzaladı (Blue Stream Projesi). Teknolojik belirsizlikler çözüldüğü takdirde söz konusu boru hattının SAMSUN'a kadar olan bölümünü RAO GAZPROM döşeyecek ve SAMSUN'dan ANKARA'ya kadar olan bölümün döşenmesinden ise BOTAŞ sorumlu olacak. Bu projenin gerçekleştirilmesi halinde 2002 yılında TÜRKİYE'ye 1 6 milyar m3 ek gaz akışı sağlanacak. TÜRKİYE'nin üçüncü doğal gaz kaynağı ise İRAN'd ır. 1996 yılında imzalanan gaz satın alım anlaşmasına göre, Türkiye'ye ilk doğal gaz akışının 1999'un başında gerçekleşmesi bekleniyor. Boru hattının TEBRİZ'den Türk sınırına kadar olan bölümü NİGC, sınırdan Erzurum'a kadar olan bölümü ise BOTAŞ tarafından döşenme aşamasındadır. Anlaşmaya Dogol Gaz Dergısı 119 Translation göre 1999 yılı için 3 milyar m3 doğal gaz ithalatı öngörülmektedir. İRAN'daki ihraç edilebilir doğal gazın temin edilebilmesine bağlı olarak bu rakam 1 o" milyar m3'e kadar çıkabilir. Elbette bu yeni boru hattıyla İran gaz şebe kesi nin izin verd iği ölçüde Türkmenistan doğal gazının da bir bölümü ithal edilecektir. ALİAĞA'da, 6.0 milyar m3 kapasiteli) yeni LNG tesisinin kurulması da görüşülmektedir. Doğal gaz üzerinde yapılan yorumların özeti olarak; TÜRKİYE'de en ekonomik şekilde gaz bulma çal ışmalarının sü receğini söyleyebi liriz. Öncelikle gaz sistemlerinin özelleştirilmesi süreci başlatılmalıdır. Bu bağlamda BOTAŞ'a Türkiye'de doğal gaz konusunda tekel olma yetkisini veren 397 no'lu kararname değiştirilmelidir. Bildiğimiz kadarıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) özel (yerli ve yabancı) şirketlere doğal gaz tesisleri kurma ve doğal gaz ithalatı ve ticareti yapma hakkını verecek yeni bir kararname taslağı hazırlamaktadır. Bu yeniden yapılanma süreci, Türkiye'de daha iyi ve daha az riskli bir çalışma ortamı bulmalarının da sağlanmasıyla yabancı yatırımcıların ilgisini Türkiye'deki gaz projelerine çekecektir. VII. SONUÇ 1. Türkiye'de öze lleştirme sürecinin uzun zaman alacağı tahmin edildiğinden önümüzdeki yıllarda özel yatırımlara paralel olarak kamu yatırımları devam edecektir. 2. Özel enerji yatırımlarından alınan performansa bağlı olarak kamu yatırımları azaltılacaktır. 3. Türkiye, yatırım modelinden bağımsız olarak, sadece enerjiyle ilgili projeler için yılda 3 milyar dolar kaynak bulmak durumundadır. 4. YİS projelerinin rekabetçi ruhuna rağmen ETKB; düzenleyici, kuralları ve fiyat tarifelerini belirleyici rolünü sürdürecektir. Ancak ETKB'nin YİS projelerine müdahalesi daha küçük çapta olacaktır. Türk hükümeti ayrıca mevcut enerji sistemlerinin (santraller ve dağıtım sistemleri) özelleştiri lmesini de yürürlüğe koymaktadır. Bu bağlamda işletme haklarının özel sektöre devredilmesi için 12 termik santral teklifi toplanmıştır. Buna paralel olarak TEDAŞ 24 bölge dağıtım sistemini özel yatırımcılara devretmek için bir ihale açm ıştır. Bu ihalenin sonucunda transfer söz leşme leri birer birer imzalanmaktadır. 5. YİD modeli hidrolik santrallerin kurulmasında temel çerçeveyi oluşturacaktır. Termik santraller için ise, YİS sözleşmelerinin performansına göre YİD modelleri yeni bir şekil alacaktır. 6. Kojenerasyon projelerinin toplam enerji üretimindeki payı artacak ve 2005 yılında bu pay toplam tesis kapasitesinin %1 S'ine ulaşacaktır. Tcmmuz-Agustos '98 Sayı 5/
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=