hayata geçirilmesinde çok geç kal ı ndı ğı için, yeni kararname ç ı ksa bile, özel sektöri.'ı n 2-3 yıldan önce gaz pazar ı nda rahatlık yaratabileceğine inanmı yoruz. Bu düşüncelerle, yap ı lmakta olan kojenerasyon tesislerinin doğal gaz ı n yanı nda LPG yakacak şekilde kendini güvenceye almalarını, henüz kurulmam ış tesislerin de doğal gazdan vazgeçip sistemlerinin LPG ya ela fuel oil yakacak şekilde dizayn etmelerini tavsiye ediyoı·uz. 2. Türkiye'deki kojenerasyon uygulamaları nda en büyük rahats ızlık, kojenerasyonun "0T0PR0DÜKTÖRLÜK" çerçevesinde ele al ı nmasıdır. Yani müsaade edilen ve teşvik gören model 0T0PR0DÜKTÖRLÜK'tür. Otoprodüktörlüğün bugC ı ne kadar uygulaması düşük rand ı manl ı (max % 40) ve basit çevrimli endüstriyel kojenerasyon şeklinde olmuştur. Yani kojenerasyon teknolojisinin getirdiği ısı cleğeı-lenclirnıe avantaj ı ihmal edilmiştir. Esasında ileri ülkelerdeki uygulanıalaı·a bakarsak basit çevrimin değil, kojenerasyonun teşvik edildiğini görmekteyiz. Bu çok yüksek randımanl ı çağdaş sistemi ister Otoprodüktör ister toplu konut yat ı rı mcısı uygulası n, egzos ıs ısı değerlendirilmedikçe sadece elektrik üreten dinamo durumuna indirgenmiş olur. Bu nedenle, an ı lan kararname 0toproclüktörlüğC ı n katı çerçevesinden ç ı kartı lmalı, ısı enerjisini değerlendirme taahhCıclü veren her kesime aç ı k hale getirilmelidir. Bu değişiklik yapı lırken, sadece 5000 veya daha yüksek konut içeren uydu kentlere değil, say ısı 1 OO'Cın Cızerincleki tüm toplu konut sitelerine, kojenerasyon teknolojisini getirmesi ve egzos ıs ı enerjisini değerlendirmesi koşullarıyla gerekli teşvikler verilmelidir. 3. Kojenerasyon sistemleı·inin yaygı nlaş- tırılmasına karşı en büyük engel uygulamaların dağ ı nıklığı ve clüzensizliğiclir. ETKB'dan kuruluş onay ı al111cl ıktan sonra, tesisin işletmeye açılmas ı na kadar ne mühendislik ne ele inşaat ve montaj kalitesini kontrol eden biı· makanı yoktur. Yat ı ı- ı mcılar dizayn ı, ekipman seçimini ve yapı nı anlaşnıalaı-ıııı, çoğu kere bir müşavir firmaya dan ışma gereği dahi duymadan kendilerine göre yapmaktad ı r. Bu dağınıkl ı l ı k, standarts ızl ı k ve düzensizliğin getireceği sorunlar Türkiye'cle kojenerasyonun ela sonunu getirebilir. Yetkili makamlar sorunlarla karş ı laştıkça uygulamaları frenleme yoluna giderler ve bir gün ele tamamen durdururlar. Dünyanın bu en güzel elektrik+ ısı üretim modeli yanl ış uygulaman ı n kurbanı olur. GörclCığLimLiz bazı örnekler bize tehlike sinyalleri vermeye başlam ıştır. Bu noktada alınması gereken önlemleri şu şekilde özetleyebiliriz: Doğol Goz Dergisi 1 19 Technical lnformation a) Fizibilite raporları ve tesis dizaynı uzman mühendislik ve müşavirlik kuruluşları taraf ı ndan hazı rlanmal ı ve aynı kuruluşlaı· tesisin inşaat ve montaj kontrolünden de sorumlu olmal ıdı r. b) Gaz tCırbini, buhar türbini, atı k ısı kazanı gibi ana ekipmanların seçiminde ETKB'n ı n onayı al ı nmal ı dır. (Venclor's Approval) c) Ana ekipmanların asgari yedekleri yine Bakanl ı kça tespit edilmeli ve uygulama titiz bir şekilde takip ve kontrol edilmelidir. d) Ana ekipmanlar sipariş edilirken bunlar111 peı-formans garantileı·i ve asgari iki yıll ı k malzeme garantileri, sipariş sözleşmelerine konulmal ı, ayrıca imalatçı ile en az iki yı ll ı k bakım anlaşması yapılması zorunluluğu getirilmelidir. e) İşletmeye al ındıktan sonra en geç birinci yı l ı n sonuna kadar egzos ı sı sını n % SO'sini değerlendiı·meyen kuı·uluşların işletme izinleri iptal edilmelidir. 4. Vurgulamak istediğim diğer bir sorun, Belediyelerimiz ve şehir planlamac ı ları mızı n kojenerasyonun arzettiği imkanlar ı görmemesi ya da görmek istememesidir. 12 milyon nL.ifuslu İstanbul'da, 180 MW'l ı k Esenyurt projesinin dış ı nda kojenerasyonlu ya da kombine çevrimli merkezi ıs ıtma sistemi yoktuı·. 1998 yı lında kojenerasyon tesislerinin sağladığ ı enerji tasarrufu 1,4 MTEP olmuştur. Ülkemiz ekonomisine bu kadar büyük enerji tasarrufu sağlayan kojenerasyonlu merkezi ıs ıtma sistemleri özellikle yeni gelişmekte olan yerleşim merkezlerine, Zinciı-likuyu, Maslak, Kavacık gibi iş merkezlerine uygulanamaz m ıydı? Ankara ve İznıir'de kojenerasyonla çal ışan bir tek merkezi ısı tma sistemi yoktur. Bundan 5 yıl önce, bize doğal gaz satan Rusya'cla, 2000-3000 konutlu uydu kentler inşa ettik. Bu kadar gaz bolluğu içinde olan Rusya bile, bu projeleri kojenerasyonlu ısıtma sistemleri kurmamız şart ı yla onayladı ve biz de bu uydu kentleı·i kojenerasyonlu yapt ı k. Belediyelerimizden ve şehir planlamac ı larımızdan uydu kentlere ve toplu konutlara inşaat müsaadesi verirken ıs ı tma sistemlerinde kojenerasyon teknolojisini aramaların ı bekliyoruz. 21 .ası rda kojenerasyon sistemlerinin tüm yurt sathına yay ı lması umut ve dileğiyle hepinizi saygı ları mla selam I ıyoru nı. Kosım-Aralık '98 Sayı59
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=