basıncı başka bir yere aktarmadığı ıçın basınç regülasyonuncla kullanım alanı yoktur. Körüklerde basınç ölçümCıncle özellikle otomatik kontrol alanında kullanılan elemanlardır ancak bunlar ı n dezavantaj ı ela kullanımları ıçııı bazı ekstra parçalara ihtiyaç duymalarıdır. Evrensel olarak en çok ku llanılan gaz basıncı ölçüm elemanı cliyaframlarclır. Bunun birkaç önemli sebebi vardır. Diyafram basit, çok ekonomik, çok yönlü, bakımı kolay ve son olarak ela hareket etmesi için başka bir parçaya ihtiyaç duymayan bir ölçüm elemanıdır. Diğer bir deyişle aynı diyafram hem ölçüm elemanı hem ele yükleme elemanı olarak başkaca bir donanıma gerek duymadan görev yapabilmektedir. Bu aşırı basitliğinden dolayı diyafram çoğunlukla hak ettiği teorik ilgiyi görmez. Gazla ilgilenen insanla rın dikkat etmesi gereken önemli bir faktör basıncın etkili olduğu alanın doğru olarak belirlenmesidir. Eğer Şekil 7'ye bakarsak yükleme basınc ı (P /nın diyafram ı n tüm dış yüzeyine uygulandığını görürüz. Üzerine basınç uygulanan bu diyaframın çapı üst kapak iç çapına eşittir. Eğer dikkatli olmazsak bu noktada bir yanılgıya clCışeriz. Çünkü tüm dış yüzeye basınç uygulanması bu alanın tümünün bizim için yükleme kuvveti açısından kullanışlı olduğu anlamına gelmez. Gerçekte, durumu yeniden analiz eder ve incelersek kullanılabilir tek alanın diyafram Diyafram Diyafram Plakası Üst Kapak Yay Şekil 7. Hareket sağlayan diyafram bö/Omi.i. M•t:f®@ti•)§i•W j 98 Article plakası olduğunu görürüz, çünkü yalnızca bu alanda oluşan basınç kuvveti gerçekten yaya iletilebilir. Eğer basıncın böyle uygulandığını düşünürsek yine yanılgıya düşmüş oluruz. Doğru cevabı bulabilmek için diyaframın plaka ile kapak arasında boşlukta kalan kısmının kesitini incelememiz gerekecektir. Çünkü burada diyafram herhangi bir desteğe sahip değildir ve basıncın etkisi ile içbükey şeklini alacaktır. Şeki l 8'cleki kesit resmi diyaframın içbükey şekli üzerinde basıncın eşit olarak nasıl dağıldığını gösterir. Bu şekli incelediğimiz zaman sadece bir noktada tanja ntı n yatay olduğunu görürüz. Bu noktaya dik olarak kesikli çizgi ile gösterilen hat diyafram yayını 2 bölüme ayırır. Diyafram esnek bir malzeme olduğu için kesme ve basma kuvvetleri oluşmaz. Oluşan tek kuvvet gerilme kuvvetidir ve bu ela herhangi bir noktada cliyaframa paralel olarak oluşur. Eğer şekil 8'deki kesişme noktasını düşünürsek, tanjantın yatay olduğu bu noktada gerilme kuvveti de yatay olacaktır. Tanjant çizgisi Üst Kapak Tanjantın yatay Olduğu nokta Diyafram Plakası Şekil 8 . Basınç altında diyafram yük dağılımı. Yatay tanjant noktasınııı solunda kalan kısma etkiyen basıncın oluşturduğu kuvvet diyafram plakasına yalnızca diyafram malzemesi boyunca iletilebilir. Yatay tanjant noktasında bu kuvvet Şeki l 9'cla gösteri l diği gibi yataydır ve bu yüzden diyafram plakasının yukarı ve aşağı hareketi üzerinde bir etkisi yoktur. Diğer bir deyişle yatay tanjant noktasının solunda kalan alan etkili bir alan değildir. Bu yüzden bir alan üzerine uygulanan kuvvetin formülü olan F=P.A'yı kullanırken efektif alan ı kullanm a lıyız. Mart-Nisan '99 Sayı 61
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=