AB ülkelerinde kojenerasyon santrallerinin, kullanılan ısı makinasına göre dağılımı Şekil 3'te görülmektedir. Bu santrallerin dörtte üçüne yakını buhar türbinli santrallerdir. Kullanılan yakıta göre dağılımda doğal gaz °/o 33 ile önele gelmektedir. Kömür (°/o1 9) , sıvı yakıt (fuel oil) (%1 7 .2) ve yenilenebilir kaynaklar (%5) doğal gazı izlemektedir. Enerji üretimi ve dağıtımında serbest pazar koşullarının oluşmasının kojeııerasyoııu genel olarak olumlu yönele etkilemesi beklenmektedir, [6]. Serbest pazar koşullarında rekabet sonucu elektrik ve yakıt fiyatlarının düşmesi beklenebilir. Elektrikfiyatının düşmesi kojeııerasyonu olumsuz yönele etkiler ancak aynı zamanda yakıt fiyatlarının düşmesi ve yakıt sağlamada çeşitlilik kojeııerasyon için olumlu etken !erci i r. Agenda C.,ıı; mnlorıı l..ııturhuıı -,ı;..ı �U t..Jf\! h,blll\ �• .ı:s Şekil 3. AB ülkelerinde kojenerasyon santrallerinin ısı makinasına göre dağılımı. BÖLÜH4 Türkiye'de Kojenerasyonun <ielişmesi Karşısındaki Sorunlar Yukarıda belirtildiği gibi kojenerasyon Türkiye'cle uzun yıllardan beri uygulanmaktadır. Ancak kojenerasyonun endüstride yaygınlaşması 1 992'den sonra otoprodüktör tesislerin birbiri ardına işletmeye geçmesi ile başlar. Bugün sayıları 63' e varan otoprodüktör tesislerin tamamında kojenerasyon uygulanmaktadır. Kojenerasyonun yaygınlaşması Türkiye'nin enerji clışalımı için yapacağı harcamaları azaltacak, aynı zamanda devletin üstlendiği elektrik üretim kapasitesini artırmanın yükünü hafifletecektir. Ancak kojenerasyonun gelişmesi karşısında bazı sorunlar bulunmaktadır. Aşağıda bu sorunlar ele alınacak ve kısaca irdelenecektir. • Türkiye'cle kojenerasyon uygulamalarında en büyük rahatsız! ı k, kojenerasyon u n sadece otoprodü ktörl ük çerçevesinde ele alınmasıdır. Başka bir deyişle bugün devletçe izin verilen ve teşvik edilen model otoprodüktörlüktür. Oysa uygulamaya bakıldığında otoproclüktörlükte kaliteli elektriğin üretimi ön planda tutulmaktadır. Ancak çevrimin atık ısısı değerlendirilmediği sürece, kojenerasyonun getirdiği avantajdan tam olarak yararlanılamaz. Bu nedenle devletin desteklediği ve elektrik üretimini öngören tüm kamu veya özel girişim modellerinde (otoproclüktörlük, yap-işlet-devret, v.b.) kojenerasyon uygulaması özendirilmelidir. Otoproclüktörlük kararnamesi, ısı enerjisini değerlendirme taahhüdü veren her kesime açık hale getirilmelidir. Ayrıca bugün işletmede olan Doğol Goz Dergisi 1 31 otoproclüktörlercle atık ısının ne ölçüde kullanıldığı denetlenmelidir. Bir santralde yıllık üretime göre hesaplanan ısı-elektrik oranının belirli bir değerin altında olması durumunda, o otoprodüktör uyarılmalı, birsonraki aşamada kuruluşa devletçe verilen destekler kaldırılmalıdır. Bugün birçok Avrupa ülkesinde kojenerasyonun sağladığı avantajlardan yararlanabilmek için yatırımcılara ısı-elektrik üretim oranının en az 1 olma zorunluluğu getirilmiştir. Türkiye'cle ele en az 0.5 değerinin uygulanmasına çalışılmalıdır. • Kojenerasyon sistemlerinin gelişmesine karşı en büyük engellerden biri ele uygulamanın dağınıklığı ve clüzeıısizliğiclir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakaıılığı'ııclaıı kuruluş onayı aldıktan sonra tesisin işletmeye açılışına kadar, mühendislik, inşaat ve montaj kalitesini kontrol eden bir makam yoktur. Yatırımcılar ya ela otoprodüktörler tasarım, ekipman seçimi ve yapım anlaşmalarını çoğu kez bir müşavir firmaya danışma gereği bile duymadan yapmaktadırlar. Bu dağınıklık, standartsızlık ve düzensizliğin ortaya çıkaracağı sorunlar Türkiye'ele otoproclüktörlük içiıı büyük bir tehlike oluşturmaktadır. Bu kapsamda alınabilecek önlemler şöyle sıralanabilir: a. Fizibilite raporları ve kojenerasyoıı tesisinin tasarımı, uzman mühendislik ve müşavirlik kuruluşları tarafından hazırlanmalı, aynı kuruluşlar tesisin inşaat ve montaj koııtrolüııcleıı ele sorumlu olmalıdır. Mayıs-Haziran '99 Sayı 62
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=