küçük çaplı konutsitelerine verilebilmelidir. Bu kapsamda üniversite kampüsleri, kışlalar ve benzer yerleşim birimleri düşünülebilir. !sıtma amaçlı kurulacak kojenerasyon tesislerinin yaz aylarında atıl kalmaması için abzorpsiyonlu soğutmanın uygulanması bir seçenek olarak ele alınabilir. İkinci sektör, organize sanayi bölgeleridir. Bugüne kadar 6 organize sanayi bölgesinde kojenerasyon tesisi kurulmuş, S'incle ise kurulma için onay beklenmektedir. Organize sanayi bölgelerinde çeşitli sektörlerin fabrika ve imalathaneleri yer aldığından, kurulacak kojenerasyon tesislerinin kapasite kullanımları sektöre! dalgalanmalardan etkilenmeyecektir. Bu alanda varolan uygulamalar yaygınlaştırılmalıdır. Üçüncü sektör ise belediyelerdir. Belediyeler, yerleşim birimlerinde kojenerasyonun uygulanabilmesi için öncülük edebilir, birleştirici unsur olabilir, projeler üretebilirler. Ayrıca kentlerde toplanan katı atıkların ve çöplerden ya ela arıtma tesislerinden elde edilen biogazın, kojenerasyon tesislerinde yakılması ile belediyeler enerjinin etkin kullanımına katkıda bulunabilirler. • Mevcutve geçerli olan çevre yönetmeliği bazı bakımlardan eksik, hatalı ve yetersizdir. Dünyada ve Avrupa'cla küresel ısınmaya karşı önlemler alınmaktadır. Bunların başında karbon clioksitemisyonlarının sınırlandırılması gelmektedir. Her ne kadar bu konuda sanayileşmiş ülkelerin atmosfere verdikleri karbon dioksit miktarları gelişmekte olan ülkelere oranla çok daha fazla, buna bağlı olarak sorumlulukları ela daha ağır ise, her ülke bu konuda duyarlı davranmak durumundadır. Ancak mevcut yönetmeli kte gelişmiş sanayi ülkelerinde uygulanan sınır değerlerden bile daha korumacı değerler yer almaktadır. Ayrıca denetimlerin düzenliliği ve yaptırımlar açısından ela yönetmelik gözden geçirilmelidir. Kojenerasyon teknolojileri ve kullanılan yakıt türlerine göre oluşabilecek emisyonlar konusunda çalışmalar yapılmalıdır. Bu çalışmalar Kojenerasyon Derneği'nin desteğinde yürütülebilir. Dünya ülkeleri karbon clioksit emisyonlarını azaltmanın yanısıra yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmekte, sanayi ürünlerinde enerjinin payını düşürmenin yollarını aramakta, konutlarda ve ulaşımda enerji tasarrufuna gitmektedirler. Kojenerasyon bu açıdan ela desteklenen ve özendirilen bir yöntemdir. Kojenerasyonu en Cıst düzeyde uygulamak Türkiye'nin her bakımdan yararınadır. Agenda SONUÇ VE ÖNERİLER: Enerji ithal etmek durumunda olan ülkemiz için, enerjinin etkin kullanımı ve enerji tasarrufu büyük önem taşımaktadır. Kojenerasyon bu açıdan ekonomik kazançlar sağlayabilecek bir yöntemdir. Elektrik üreten santrallerin atık ısıları, konutları ısıtmak için veya sanayide proses ısısını sağlamak için kullanılabilir. Önceki yıllarda geçerli olan uygulama, elektriğin büyük merkezi santrallerde üretilip, buradan kullanım yerlerine dağıtılması şeklincleycli. Bugün ise kullanım yerineyakın santrallerin kurulması ve bu santrallerde hem elektrik hem ele ısı üretilmesi söz konusudur. Enerji nakil hatlarını ve kayıpları ortadan kaldıran bu anlayış Avrupa'cla ve tüm dünyada giderek yaygınlaşmaktadır. 1 984 yılında çıkarılan 3096 sayılı yasa Türkiye'de yukarıdaki uygulamanın gelişmPci için zemin hazırlamış, 1985 yılında hayata geçirilen yönetmelikle birlikte, 1 992 yılından başlayarak otoprodüktör santrallerin kurulmasını hızlandırmıştır. 1 999 yılında otoprodüktör santrallerin sayısı 63'e ulaşmıştır. Bugün 11 milyar kWh'e varan Cıretimleriyle otoprodüktör santraller, Türkiye'nin elektrik enerjisi gereksiniminin %10 kadarını karşılamaktadırlar. Bu santrallerin büyük çoğunluğunda atık ısıdan ela yararlanılmaktadır, başka bir deyişle kojenerasyon yapılmaktadır. Kojenerasyonun Türkiye'de yaygınlaşması için; • Otoprodüktörler, en etkin kojenerasyon uygulamasına zorlanmalıdır, hatta atık ısıyı değerlendirmeyen otoprodüktörlere yaptırımlar uygulanabilmelidir. • Otoprocl ü ktörlü k uygu lamasında mü henclisl i k, i nşaat ve yapım işleri daha sıkı bir teknik denetim altında tutulmalıclır. • Otoprodüktörler için yakıt fiyat ve elektrik satış garantileri olnıalıclır. • Doğal gaz talebindeki artışa cevap verebilmek için, bugün BOTAŞ tekelinde olan LNC terminallerinin yapımı, doğal gazın iletimi ve dağıtımı ile doğal gazın ithal ve ticareti için özel sektöre imkan tanınmalıdır. • Belediyelerde, organize sanayi sitelerinde ve toplu konutlarda kojenerasyon ile bölge ısıtması için olanaklar yaratılınalıdır. • Türkiye'nin kojenerasyondan ne ölçüde yararlanabileceğini belirlemek için ayrıntılı bir enerji kullanım ve envanter çalışması yapılmalıdır. • Mevcutçevre yönetmeliğinin eksikleri, kojenerasyon teknolojileri ve kullanılan yakıttürleıine göre oluşabilecek emisyonlar konusunda yapılacak yeni çalışmalarla giderilmelidir. KAYNAKLAR /. J 998-2020 Dönemi Tiirkiye • ııiıı Enerji Politika/an Ü:erine Cöriiş ve Öneriler, Rapor, İ. TÜ Rekıörliiğii. (/997). 2. /-111, D. /-1. . Cogeııeration . Resıo11 Pııb. Co .. Bosıoıı, (1985). 3. Ağış, Ö . . Kojenerasyoıııııı Va.yaması ve Gelişmesi la=ım , 4. U/ııslara-rası Kojeııerasyoıı ve Çevre Konferansı. ICCI 98. 28 29 Nisan 1998, Ankara, (/998). 4. Meııdi/cioğlıı. M. Oıoprudiikıörliik Uygıılama/an . 4. Uluslararası Kojeııerasyoıı ve Çevre Konferansı. JCCI 98, 28-29 Nisan 1998, Ankara, (1998). 5. Ağış. Ö .. Otoprodiikıörleriıı sonııı/an lıakkııııla ö:el 1101 . (/ 999) M•tffifflı@tiı.füi•W j 33 6. Tlıe lmpacl of' liberalisaıioıı of tlıe Eııropean Electriciıv Market oıı Cogeııeraıion, Eııergy Efficie11cy a11d ılıe Eııviroıımeııı ,ıt sıııdy 1111dertakeıı for COCEN Eıırope, Rambo/1 (Deıımark) ve 1/e.r ılssociaıes (UK) . (/ 997). 7. Coıııbi11eıl J-/eaı a11d Power Plaııls, I994 Sıaıisıics a11d Me!lıodolog_ı·. Staıistica/ O/fice of ılıe Eııropeaıı Co1111111111ities. (1 998). 8. E11ergy in Eıırope. 1998 A111111a/ E11ergy Reviell' , Eııropea11 Co111111issio11, Direcıora/e Geııeral for Eııergy (DC XVII) . (/998). 9. Baı·sal. M . . Oıoprodiikıörleriıı sorııııları hakkında ö:e/ 1101, (/999). Mayıs-Haziran '99 Sayı 62
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=