• Ankara'da kışın yaz basıncının kritik değerlere düşmesini önlemek üzere Eskişehir'e kompresör ilavesi yapılmıştı r. Doğu Haltı Üzerinde Çalışmalar • İran'dan yılda 1 O milyar m3 doğal gaz olmak üzere, Mayıs/ 1996'da komşumuz İran'l a bir anlaşma yapılmış ve 2000 ortalarında gaz akışının başlatılması planlanmıştır. Anlaşmaya göre birinci yıl 0,5 milyar m3, ikinci yıl 1 milyar m3 olmak üzere, yıllara göre artan bir gaz debisi ile, 2005 yılında 1 O milyar m3'e ulaşılması hedeflenmişti r. • Bu anlaşmaların gereği olarak, faz-1 'i teşkil eden İran topraklarındaki Tebriz-Doğu Beyazıt arası pipe-line'ı NIGC (İran), Doğu Beyazıt-Erzurum arası ise BOTAŞ (Türkiye) tarafından yaptırılacaktır. Aldığımız bilgilere göre NIGC, kendi sorumluluğundaki pipe-line'ı tamamlanmıştır. BOTAŞ, Doğu Beyazıt-Erzurum pipe line'ı iki yıl önce 40 inch çaplı olmak üzeı·e ihale etmiş, ancak sonradan bu çap küçük görülerek 48 inch'e yükseltilmek durumu doğmuştLII'. Bu nedenle, bahis konusu hattın inşaatı, İRAN'daki bölüme nazaran geç kalmıştır ancak 2000'in ortalarında tamamlanması mümkün görünmektedir. Halen BOTAŞ 2000 başında almayı taahhüt ettiği doğal gazı, anlaşma esası "take or pay" olduğu için 6 ay ertelemeye çalışmaktadır. Türkmenistan'dan Doğal Gaz Al ımı 29 Ekim 1998 tarihinde TÜRKİYE ile TÜRKMENİSTAN hükünıetleri arasında TÜRKMENİSTAN'dan yılda 14 milyar nı3 doğal gaz ithal anlaşması yapılmıştır. Bu gazın HAZAR DENİZİ'nin altından geçirilecek bir hatla AZERBAYCAN ve GÜRCİSTAN üzerinden TÜRKİYE'ye ulaştırılması planlanmıştı r. Bilindiği üzere, İstanbul AGİT toplantısında 1 9 Kasımı 999 tarihinde TÜRKMENİSTAN-AZERBAYCAN-GÜRCİSTANTÜRKİYE doğal gaz boru hattı mutabakatı Amerika'nın şahitliğinde tüm ilgili devletlerin başkanları tarafından imza edi lmişti r. Ancak bu projenin 2004 yılından önce tamamlanması beklenmenıektedi r. Karadeniz Mavi Akım Projesi 15 Aralık 1997'de Enerji Bakanımız'la Gazprom'un Başkanı, Mavi Akını (Blue Streanı) Projesi olarak anılan, Karadeniz'in altına yatırılacak iki adet 30 inch'lik pipe-line'la Türkiye'ye 25 yıllık süre içinde yılda 16 milyar m3 gaz verilmesi anlaşmasını imzalamışlardır. Bu anlaşma TBMM tarafından 1 Nisan 1998 tarihinde onaylanmıştır. Anlaşmaya göre, Rusya'da lzobylnaya'den başlayacak bu hattın Karadeniz kıyısındaki Tuapse'ya kadar uzanan 373 km'lik birinci bölümünü ve buna ilaveten, Tuapse-Samsun arasındaki Karadeniz' in altına yatırılacak 396 km'lik ikinci bölümünün yapımı ve işletilmesi Gazprom' un sorumluluğundadır. Samsun' la Ankara yakınındaki Yapracık arası (468 km) BOTAŞ tarafından yaptırılacaktır. Projenin gerektirdiği 2 milyar $'Iık finansmanın, İtalyan Sace şemsiyesi altında Hermes ve J/Exim Bank'ı n katılımlarıyla sağlandığı ifade edilmektedir. Bu finansa dayanarak Karadeniz altına döşenecek 396 km'lik en zor bölümün ihalesi İtalyan Saipem firmasına verilmiştir. Projenin lzobylnaya - Tuapse arası inşaat ve montajının Stroytransgaz - Haznedaroğlu - Öztaş ortaklığınca yapılacağı anlaşılmaktadır. Tüm projenin 30 Nisan 2001 yılında tamamlanması planlanmıştır. Geniş açıklaması yapılan, inşaat çalışmalarına ve doğal gaz anlaşmalarına rağmen bCıyük doğal gaz açığı beklenmektedir. Bu açığın nedenini birlikte inceleyelim: 1. Batı Hattının Sorunları Batı hattında TÜRKİYE'de alınan önlemler zamanında tamamlansa bile kaynaktan TÜRKİYE'ye kadaı· tüm transit ülkelerdeki darboğazlar giderilmeden Batı hattından yılda 1 4,0 milyar m3 doğal gaz almak mümkün değildir. Özellikle UKRAYNA'da yaklaşık 1 90 km'lik loop ilavesi ile pipe-line kesit genişletme çalışmaları yapılması ve TARUTINO'ya yeni bi r kompresör istasyonu yapılması şarttır. Ayrıca MOLDAVIA'da küçük de olsa bazı darboğaz giderme yatırımları yapmak lazım. Bunları tamamlamadan Batı hattından alabileceğimiz azami gaz miktarı 9-1 O milyar m3'tür. Bu yatırımların yapılması maksadıyla bir yıl önce UKRAYNA'da RAOGAZPROM, UKRAGAZPROM, BOTAŞ ve TRANSBALKAN'ın iştiraki ile GAZTRANSİT şirketi kurulmuştur. Bu şirkette ortakların kendi paylarına düşen vecibeleri yerine getirerek şirketi bi r an önce güçlendirmeleri şarttı r. Bu şekilde oluşacak güçlü şirket, yapacağı yatırımın fizibilite raporuyla gerekli 200-300 m $'!ık finansı sağlayabili r ve işe başlayabilir. BOTAŞ'ın gayreti ile gerek GAZTRANSIT'in güçlendirilme, gerekse finans bulma ve yatırım yapma sCıreci kısaltılabilir ve bu projeler 2002 yılına yetiştirilebilir. Bu durumda 2001 yılında görünen açık yarı yarıya azaltılmış olacaktıı·. 2. Doğu Hattının Sorunları Doğu hattının işletmeye alınması için BOTAŞ'ın vermiş olduğu terminler çok iyimserdi r. Bu hat coğrafyası ve iklim şartları çok çetin olan bir bölgeden geçmektedir. Bu hattın ancak birinci bölümünü teşkil eden Doğu Beyazıt-Erzurum arası 2000 yılına kadar tamamlanabiliı·. Ancak bu bölgede gaz tüketicisi yoktur. İkinci fazı teşkil eden Erzurum - İmranl ı - Kayseri - Ankara hatlarının 2002 yılından önce tamamlanacağına ihtimal vermiyoruz. Dolayısıyla bu hatlardan 2002 yılından önce Ankara'ya gaz gelmez ve Batı-Doğu hattı birleşimi sağlanamaz. 3. Türkmenistan-Türkiye Doğal Gaz Hattı TÜRKİYE'nin çok bel bağladığı bu projede; teknik, ekonomik ve politik bazı sorunlar vardır. Hazar Denizi'nin ve deniz altı zenginliklerinin bu denize kıyısı olan ülkelerce nasıl paylaşılacağı hususunda görüş ayrılıkları vardı r. Rusya ne KAZAKİSTAN'ın petrolde ne de TÜRKMENİSTAN'ın gazda ticari pazarlara doğrudan doğruya uzanmasını istememektedir. ---------------� Kasım-Aralık '99 Sa 65
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=