Güncel 1954 yılında çıkarılan ve Türkiye'nin en liberal kanunu olan Petrol Kanunu, gerçekten de, altı defa değişikliğe uğrayarak tamamen değiştirilm iş ve normal muhafazakar, devletçi bir kanun haline gelmiş. Bu değişikliklerden bir tanesi, 397 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'dir. KHK, liberal bir ortamda doğal gazın kullanımını tekele bağlayarak Petrol Kanunu'ndaki yetkileri ortadan Doğal gaz pazarının müdahalesi için "yeniden düzenleme"nin (deregü lasyon) gerçekleştirilmesi amaçl anm ıştı r. Öngörülen modelde: serbestleşmesine ilişkin çalışmalar sonrasında Ege Bölgesi de doğal gaza • Doğal gaz arzı, zorunlu kamu hizmeti değil, alternatif yakıt arzı olarak değerlendi riImekte kavuşacaktır. • Gaz pazarındaki taraflar ve işlevleri yeniden tanımlanmakta kaldırmıştır. Şema 1'de mevcut yasal yapı gösteri lmektedir. 1987 yılına doğal gaz ticareti ve taşımacılığına başlayan bir kamu kuruluşu olan Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ. (BOTAŞ): • Doğal gaz ithalatı (svılaştırılmış hali dahil) • İthal doğal gazın ülke içinde iletim ve dağıtımı • İthal gazın satışı • İthal edilen ve BOTAŞ tarafından satın alınan yerli doğal gazın satış fiyatının tespiti konu larında, 397 sayılı KHK'nın verdiği yetki ile tekel durumundadır. Fakat yerli doğal gazın arama, üretim, taşıma ve satış faaliyetlerine ilişkin bir tekel bulunmamaktadır. Bu faaliyetler yürürlükteki Petrol Kanunu'na göre düzenlenmektedir. Yerli doğal gaz sözkonusu olduğunda, BOTAŞ dışındaki şirketler de faaliyette bulunabilmektedir. Petrol Kanunu'na göre, ruhsat sahibi şirketler doğal gaz depolama ve LNG gazlaştırma tesisleri de kurup işletebi li rler. BOTAŞ aynı zamanda şehir l e rd eki konut-ticari sektör kullanıcıları ile tüketimi yılda 1 milyon m3 altında kalan sanayi kuruluşl arı hariç, tüm Türkiye'de doğal gaz satışı alanında da tekel konumundad ır. • Gaz pazarındaki taraflar eşit olarak değerlendirilerek aynı hak ve sorumluluklara sahip olmakta • Rekabeti artırmak ve tekelleşme riskini ortadan ka ldı rmak için dikey entegre olmuş tekeller ayrı ştırı l makta • Arz-tüketim zincirindeki basamaklar azaltılarak maliyetlerin azaltılması sağlanmaktadır. Petrol ürünleri ve doğal gazın dağıtım Petrol Kanunu altında düzenlenecek ve ol uştu ru lacak yetkili bir "Düzenleyici Organ" vas ı tasıy la, bu kanun çerçevesinde düzenlemeler yapılacak; koşulların tespiti ve yetkilendirme, anlaşmal arın izlenmesi tarifelerin yenilenmesi ve taraflar arasındaki anlaşmazlıkla rın çözümlenmesi bu kurum ta ra fından sağlanacaktır. Doğal gaz pazarının serbestleştirilmesine ilişkin bu ça lışmalar çok yakında tamamlanacaktır. Bu çal ışmalar sonucunda yeni düzenlemelerin yü rü rlüğe girmesi ve doğal gaz ana hat yatırımlarımızın tamamlanmasıyla birlikte, Ege Bölgesi de beklediği yakıta kavuşmuş olacaktır. Benim özellikle düzenlemelerden Türkiye doğal gaz pazarının yeniden yapılandırılması na ilişkin olarak bakanl ı ğım ı z koordinasyonunda çalışmalar yürütülmektedir. Bu serbestleştirme çalışmaları ile hedeflenen başlıca hususlar şunlardır: • Yeni yatırım l ar için gerekli fon artı şının sağl an ması • Nihai ku l lanıcılara eknomik ve güvenilir gaz arzının sağlanması için gereken adil ve rekabetçi bir doğal gaz pazarı oluşturulması Enerji talebindeki artış sonucu, enerji sektöründe çok büyük miktarlarda ek yatırını gerekmektedir. Bu yatırımın belirli birplan ve vurgulamak i sted i ğim husus, yeni sonra doğal gaz pazar ı nın, çok daha dinamik ve rekabetçi bir yapıya kavuşacağıdır. Örneğin; yeni yapıda, endüstriyel açıdan çok gelişmiş bir bölgemiz olan Ege'deki birçok organize sanayi bölgesi ve bu bölgeler dışında bulunan sanayicilerimizin oluştu racakları tüketici birlikleri, kendi bağlantı hatlarıyla daha hızl ı biçimde BOTAŞ'ın ana iletim hatlarından oluşan ulusal iletim şebekesine bağlanabilecekler, ayrıca bu ana şebekeyi kullanarak satış yapan toptan doğal gaz satıcıları arasından isted ikleriyle rekabet koşu l larında gaz alım anlaşması imzalayabilecek ve böylece kendileri için en ekonomik arz kaynağını seçebileceklerdir. Tüketiciye seçme hakkı veren bu uygulamada olduğu gibi, çok daha verimli işlemesini sağlayacak benzer düzenlemeler sonucunda kazançlı çıkan, elbette nihai kulla nı c ı lar ve ülkemiz olacaktır. • Etkin ve şeffaf bir düzenleyici sistem kurulması • Piyasadaki tüm taraflar için fırsat eşitliği sağl anması Modelde, doğal gaz faaliyetlerinin serbestleştirilmesinde ilk basamak olarak gerekli kurumların oluşturulması için pazardaki "düzenlemelerin" yapı lması ve daha sonra bu faal iyetlere i lişkin karar süreçlerine daha az takvim çerçevesinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Enerji talebindeki artış öyle bir seviyeye ulaşmıştır ki, sadece kamu kur.uluş/arının gereken ilave yatırımları karşılaması mümkün değildir. Doğal Gaz Dergisi 66 Temmuz-Ağustos 2000 Soyı 69
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=