MAKALE Kaliforniya Kanada Japonya Avusturalya Meksika Kirleticiler Test Sonucu Türkiye A.B.D'87 '95 '90 '91 '86 '93 1 2 3 4 HC(gtkm) 0.1 6 0.1 1 0.1 3 0.1 4 HC+Nox= 0.97 0.25 0.16 0.25 0.93 0.93 0.25 CO(glkm) 1.22 1.15 1.89 1.70 2.72 2.1 1 2.1 1 2.1 1 2.7 6.3 2.11 Nox(glkm) 0.14 0.08 0.20 0.10 - 0.62 0.23 0.62 0.48 1 .93 0.62 Tablo 4. LPG kullanan egzoz emisyon değeri ve bazı ülkelerin sınır değerleri. Birim mesafede motorlu araçlarda tüketilen yakıt miktarı ve buna bağlı olarak egzozdan atılan kirletici miktarı o oranda önemlidir. Şehiriçi yollarda bazı motorlu araçlar da 100 km de 14-16 it benzin veya eşdeğeri LPG tüketilirken, bazı araçlar da 6-8 lt/100 km benzin veya eş değeri LPG tüketiyor. Birim mesafede tüketilen yakıt miktarı azaltılmazsa egzozdan atılan CO2 artarak devam edecektir. Karbondioksit sera gazıdır. Motorlu Araçların İyileştiri lmesi Klasik karbüratör ve dağıtıcı ateşleme sistemi, yakıt enjeksiyon ve elektronik ateşleme sistemi ile yer değiştirmektedir. Egzozdan atılan kirletici miktarını azaltmak için benzin püskürtme sistemine ihtiyaç vardır. Uygulamada iki tip enjeksiyon sistemi vardır. Bunlar; 1. Single Point injection (SPİ) - Merkezi püskürtme 2. Multi Point injection (MPİ) - Her silindire püskürtmedir. Merkezi püskürtme sisteminde karbüratör yerine yeni bir gaz kelebeği, yakıt enjektörü, basınç regülatörü, hava sıcaklık sensörü ile rölanti kontrol şalteri kullanılmaktadır. Lambda sensörü diye adlandırılan oksijen sensörü egzoz gazındaki oksijen miktarını belirleyerek ideal yakıt/hava karışmasına yardımcı olur. Sürtünme etkisini azaltan fiziksel dizayn özellikleri; • Daha fazla aerodinamikli ön cephe, • Daha hafif ağırlık, • Düztekerlek kaplaması, • Aynı düzlemde camlar, • Boşlukların sızdırmaz olması, • Ön cam açısının optimum büyüklüktevegövde ile uyumlu olması, • Çıkıntı farlarının olmaması, • Fren soğutma aletleri, • Araç üzerine monte edilmiş bagaj ve reklam panosu olmaması, • Aşırı büyük lastikler kullanılmaması yakıt tüketimini azaltan özelliklerdir. Egzoz gazı geri devir sistemi, motordaki sıcaklık ve basıncı düşürerek egzoz gazı emisyonunu azaltır. Termostatik hava temizleme sistemi, karbüratöre gelen havayı önce ısıtarak egzoz emisyonlarını azaltır ve daha az yakıt tüketimine neden olur. Doğal Gaz Dergisi 62 Boğma sistemi, motor sıcakken hava/yakıt karışımı düzenlenerek egzoz emisyonları ve yakıt tüketimi azaltılabilir. Yakıt Buharı Kontrol Sistemi ile karbüratörden, yakıt tankından ve yakıt hattından buharlaşmış yakıt toplanarak buhar emisyonunu (HC)'ları azaltır. İstanbul'da 18.500 adet taksi bulunmaktadır. Bunlar ortalama 1 5-1 6 lt/100 km benzin veya benzine eşdeğer LPG tüketmektedir. Bu araçlar yılda ortalama 350.000 km yapmaktadırlar. Motorlu araca konan her ekstra 45 kg. yük %7 ekstra yakıt tüketimine neden olmaktadır. Egzoz Gazı Emisyonu Benzin veya LPG kullanan taşıtlarda egzozdan atılan SOx, Nüx, TSP, CO VOC miktarı Tablo S'te verilmiştir. Ki rleticiler LPG (kg/dam3 ) Benzi n (kg/ton) SOx 0.01 BxS 0.54 Nox 33 42 TSP 0.06 1 . 8 co 23 377 voc 19 32 Tablo 5. Benzin ve LPG kullanan araçlarda egzoz gazı emisyonu. S: % kükürt miktarıdır (LPG için ihıııal edilebiliı). Katalitik Konvertörler Egzozdan atılan kirletici miktarlarını kontrol altına almak için katalitik konvertörler kullanılır. HC, CO ve NOx kirleticileri taşıyıcı matrisin kanallarından geçerken, ana tabaka gözeneklerinde tutulmakta ve soy metal tabakası yüzeyinde, bilinen oksidasyon reaksiyonlarıyla arıtılmaktadır. Benzindeki kurşun mekanik yoldan gözenekleri kapatarak, kimyasal yoldan soy metallerle birleşerek katalizatörün etkenliğini, konversiyon verimliliğini azaltmaktadır. Katalik konvektör üzerinde HC ve CO gibi kirleticiler, karbondioksit oluşturmak üzere reaksiyona girer. HC+CO+2O2-Hp+2CO2 Azotdioksit ise N2 gazı oluşturmak üzere reaksiyona girer. NO2 --+N2 + 202 azot ve oksijen gazı oluşur. --------------� Ocak -Şubat 2001 Sayı 72
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=