1. GİRİŞ Türkiye'de gazyağı ve havagazına alternatif olarak 1960'11 yıl ları n başı ndan itibaren LPG kullanılmaya başlanmıştır. İ l k LPG tüp dolumu ise 1962 yı l ı nda İpragaz tarafı ndan gerçekleştirilmiştir. 1970'l i yılların başı ndan iti baren büyük sanayi kuruluşlarının enerji ihtiyacı nı büyük dökmegaz tesisl eri i le sağlayan LPG, 1990'11 yılları n başları ndan itibaren doğal gaz kul lanımı nın yaygınlaşması paralelinde küçük tanklı LPG uygulamaları ile önce sanayide daha sonra konutlarda yaygın olarak tercih edilmeye başlanmıştır. Dökme LPG uygulaması ndaki büyük kul lanıcı kitlesi LPG'yi, ısıtma, pişirme, proses ve enerji ihtiyacı olan her yerde kullanmaktadır. Ül kemizde kojenerasyonda il k LPG kullanımı İPRAGAZ tarafından 1996 yılında Denizli il inde gerçekleştirilmiştir. Daha sonra bu uygulama örnek al ı narak ül kemizde LPG ile, çalışan bir çok kojenerasyon tesisi daha \ kurulmuştur. Çevre dostu bir gazyakıt olan LPG son yıllardaki hızlı gel işimine paralel olarak yeni bi r ürün olan otogaz il e de akaryakıt pazarında yerini almıştır. Türkiye LPG pazarı Avrupa LPG pazarını n gel işimiyle paralellikler sergilemektedir. Bu doğrultuda, LPG bi r pazara önce tüpl ü segment ile girmekte, daha sonra tüplü segmentin ağırlığı azalırken, dökmegaz ve otogaz segmenti gelişerek ağırlığı nı arttırmaktadır. Doğal gaz ise LPG pazarını n dökme segmentin in gel işimine rakip değil , aksine destek olmuştur. Doğal gazı n gel mesi ile birlikte pazarda çevre dostu gaz yakıtlara talep artmıştır. 2. LPG' NİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ LPG (l iquefied petroleum gases-likit petrol gazı) sıvı laştırılmış petrol gazlarıdır. Bütan, Propan ve İzobutan gazları nı n karışımı ndan ibaret olup, alt ısıl değeri 11.200 kcal/kg. olan ve % 90-92 verimle yakılabilen bir yakıttır. Dünyada ilk olarak 1 81 O senesinde İ ngiltere'de kullanılmaya başlanmıştır. LPG fiziksel özel l iklerinden dolayı sıvı olarak tüplerde veya tanklarda depolanır. Konutlarda tüplü veya küçük tankl ı olarak, sanayide ise büyük veya küçük tankl ı olarak depolanıp, kul lanı lmaktadır. Şu anda ül kemizde LPG ticari olarak Mix LPG (%70 Bütan ve %30 Propan) ve Propan olarak piyasaya sürülmektedir. LPG 'nin tankl ı olarak kul lanı l ması hali, Dökme LPG olarak tanımlanmaktadır. Gel işen çevre bil inciyle beraber, temiz yakıtlara olan talep de o oranda artmıştır. LPG, MAKALE yüksek yanma verimi, kullanım kolayl ığı, temiz, ekonomik ve çevre dostu olması gibi avantajları i le sadece pişirmede değil, tüm enerji ihtiyaçlarını karşılamak için tercih edil mektedir. Elektrik ve motorin gibi alternatif yakıtlardan daha ekonomik olan LPG, çevreye zarar vermeyen temiz özel liğiyle de ekolojik bir yakıttır. LPG DÜNYA GENELİNDEKİ LPG ÜRETİMİ ( milyon ton ) BÖLGE 1996 1997 1998 1999 2000 Orta doğu 30 31 31 31 32 Asya/Pasifik 21 21 21 22 24 Afrika 7 8 9 i l 12 Batı Avrupa 23 23 23 23 23 Rusya/Doğu Avrupa 8 7 7 7 7 ABD/Kanada 56 56 57 57 58 Güney Amerika 19 20 20 20 20 Toplam 164 166 168 171 176 Tabi gazlardan üretim 101 103 105 107 109 Rafineriden üret i ııı 63 63 63 64 67 DÜNYA LPG VE PETROL TALEBİ ARTIŞI (% ) %6 l %4 +--'-''-"--'- '----rı==----�........ �---ı;-:-.,-':;;r-----====---- %2 %0 -f--L..__JL__J._--,-__J=:.:u._-J_,----"'--,.._--'--,-"--"---'--.----'----'"--'---, 1985-1990 1990-1995 1 995-2000 2000-2005 1 985-2000 [ij] LPG talebi artışı O Petrol talebi artış ı renksiz ve kokusuz olup, yanıcı ve parlayıcı özelliklere sahip kimyasal bir maddedir. Bir kaçak olduğunda farkedil mesi için, daha sonra içi ne özel kokulandırıcı l ar katı l maktadır. LPG iki yoldan elde edilmektedir: 1. Tabi gazlardan; hafif olan metan, etan gazl arı nı n, daha ağır olan propan, bütan gazl arı ndan kompresyon yöntemiyle ayrı lmasıyla, 2. Rafinerilerden; ham petrolün rafinerizasyonu esnası nda, propan, bütan, izobütan gazları nın karışımından elde edilir. 3. DÜNYA LPG PAZAR! Dünya LPG ticaretinde en yüksek pazar değerleri Kuzey Amerika ül kelerinde gerçekleşmektedir. 2000 yı l ı tahmini rakamlarına göre LPG'nin tabii gazlardan üretimi %62, rafineri üretimi ise %38'Iik bir böl üm al maktadır. 2000 yı l ı nda Batı ve Doğu Avrupa toplam üretimi 30 milyon ton iken Türkiye tüketimi 4,5 milyon ton olmuştur. Bu hali ile Türkiye toplam Avrupa üreti minin %1 S'i dünya üretiminin ise %2,S'u oranında bir pazar büyükl üğüne sahi ptir. İPRAGAZ'ı n bağl ı bulunduğu SHV GAS ise, dünya üzerinde 30 ül kede faaliyet göstermekte, 6,5 milyon tonl uk satışıyla, dünyanı n en büyük LPG dağıtım firması konumunu muhafaza etmektedir. Dünya enerji talebi içerisinde petrol ürünlerine ve LPC'ye olan talebin gelişim hızı incelendiğinde; LPG' talebinin daha hızlı büyüdüğü gözlenmektedir. Sıvı yakıtların çevresel etkilerinden dolayı talep artışı gaz yakıtlara doğru kaymakta ve özellikle gel işmiş ülkelerde gaz yakıtlar teşvik edilmektedir. Son 15 yıllık dönemde (1985-2000 yıl ları arasında) petrol ürünl eri ne olan talep artışı %1,9 olarak gerçekleşirken LPC'de bu oran% 3,7 olmuştur. 4. TÜRKİYE LPG PAZAR! Türkiye'de 2000 yı l ında toplam petrol ürünleri tüketimi 34 milyon ton olmuş ve bunun %13,2 kadarını LPG ol uşturmuştur. Doğal gazın 2000 yılı tüketimi ise 14 milyar m3'değerini aşmıştır. Bu doğalgaz tüketim değerinin ısıl LPG eşdeğeri olarak karşılığı ise yaklaşık 10,5 milyon tondur. Bunun anlamı, ülkemizde gaz yakıt tüketimini n yaklaşık olarak %30'unu LPG, %70'ini ise doğal gaz paylaşmaktadır. Önümüzdeki dönemde de yeni doğal gaz projelerinin devreye alı nması ile bu oranı n doğal gaz lehine büyüyeceği kabul edilmektedir. 1990-2000 yıl ları arasındaki ana gelişmeler: LPG toplam pazarı sürekli olarak bir büyüme trendi içinde olmuştur. 1990 yılında Türkiye LPG tüketimi yıll ık 1,6 milyon ton iken 2000 yılı nda bu rakam 4,5 milyon ton değerine ulaşmıştır. Son 10 yıll ık gelişim %1 80 oranınDoğal Goz Dergisi 67 Temmuz � Ağustos 2001 Sayı 75
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=