da gerçekleşmiştir. 1990-1995 yılları aralığında gelişim o/o50 iken 1995-2000 yılları arası gelişim o/o88 oranında olmuştur. Son 1 O yıllık dönem içerisindeki en yüksek artış hızı ise; 2000 yılında yaşanmış olup, büyüme hızı o/o 33 olarak gerçekleşmiştir. Ancak ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik zor şartlar çerçevesinde 2001 yılında LPG tüketiminde de yüksek boyutta daralma süreci başlamıştır. Yıllar itibarı ile toplam LPG pazarı gelişirken pazar içerisindeki tüplü, otogaz ve dökme segmentlerinin payları önemli oranlarda değişmiştir. Özellikle otogaz segmentinde yaşanan gelişmeler doğrultusunda 2000 yılında toplam pazarda büyük bir artış olmuştur. Bu doğrultuda yeni ürün olan otogaz diğer segmentlere oranla son 3 yılda %5 olan payını %29 'lara taşımıştır. MAKALE artış göstermiş olan dünya LPG fiyatlarına karşın,devlet enflasyonu aşağıya çekmek amacıyla nihai tüketici fiyatlarına sübvansiyon uygulamıştır. Ancak LPG dağıtım şirketlerinin biriken sübvansiyon alacaklarının henüz devletçe ödenmemiş olması, sektörü mali sıkıntılara sokmuştur. Ocak 2001 ' den itibaren ise otomatik fiyatlandırma mekanizmasına geri dönülmüştür. 5. TÜRKİYE'DEKİ KOJENERASYONDA LPG'NİN YERİ Ülkemizde kojenerasyonda kullanılan yakıtları incelediğimizde, doğal gaz, LPG, nafta, dizel, kömür ve fuel-oili görmekteyiz. Doğal gaz ekonomik ve LPG gibi çevre dostu olması nedeniyle en çok tercih edilen yakıt türüdür. İkinci sırada, sanayide her zaman en ucuz yakıt olma özelliğini ------ ----------------� koruyan fuel-oil TÜRKİYE'DEKİ LPG TÜKETİMİ (1000 TON) no:6 gelmektedir; ancak bilindiği üzere çevreye verdiği zararlar nedeniyle özel önlemler alınmadan kullanımına izin verilmemektedir. Bu günkü rakamlarla toplam kurulu güce göre kojenerasyonda 5.000 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Artan LPG talebine karşılık yerli üretim kapasitesinin, mevcut talebin çok arkasında kalması nedeniyle, ithalat miktarlarında artış ile beraber LPG dağıtım firmaları da ithalat yapmaya başlamışlardır. 2000 yılı toplam satılan 4,5 milyon Ton LPG 'nin %16'sı yerli üretimden o/o84'ü ise ithal kaynaklardan sağlanmıştır 1998'e kadar olan süreçte LPG'de nihai tüketici fiyatlandırma mekanizmaları sürekli olarak değişim göstermiştir. Haziran 1998'e kadar fiyatları devlet belirlemiş, Temmuz 1998'den itibaren otomatik fiyatlandırma mekanizması devreye girmiştir. 2000 yılı boyunca bu yıla kadar görülmedik oranlarda kullanılan birincil yakıtlar içerisinde doğal gaz o/o66, fuel-oil o/o22, nafta o/o3, diğer yakıtlar %8 ve LPG o/o1 'lik paya sahiptirler. Kısa vadede gerçekleşen hızlı fiyat yükselişi nedeniyle LPG 'nin kojenerasyondaki payı gerilemiştir. Toplam Türkiye kojenerasyon enerji pazarı içerisinde %5' ler seviyesine kadar çıkmış olan kojenerasyon LPG tüketimleri bu gün için o/o1 'in altına düşmüştür. 2000 yılında alternatif yakıtların dolar bazındaki fiyatları naftada o/o6, fuel-oil no:6 da o/o8, kalyakta o/o20 azalmışken, LPG 'de o/o 35 artış göstermiştir. Bugünkü fiyatlarla TÜRKİYE'DEKİ LPG İTHALAT! (1000 TON) bakıldığında, LPG ve dizel yakıtın elektrik üretiminde ana yakıt olma vasfından uzaklaştığı görülmektedir. Türkiye'nin her tarafına ikmal edilebilen ve CO2, SO2, NOx emisyon değerleri açısından temiz ve 4.500 4.000 +----- ---------- ----,.,,...,....-_J 3.500 +-------------------1-■I-� 3.000 +--------------------ı-;- 2.500 -t------------ı=:::ı---r.=ı-- 2.000 +-------- --F==ı--- 1.500 1.000 500 o .ı--_ı_--1._,,,---1_.J.._-,--'----1�-'--'---r-_L,---'--,-'---l--, 1995 1996 1997 1999 2000 OTÜPRAŞ □DİĞERLERİ çevreci bir yakıt olan LPG, kojenerasyon sistemlerinde doğalgazın yedek yakıtı olarak en güçlü adaylardan biridir. Amerika, Japonya ve Avrupa'da henüz kullanılmaya başlanan mikro-kojenerasyon sistemlerinin ülkemize gelmesi ve yaygınlaşmasına paralel olarak LPG-Propan bu sistemlerde doğalgaz ile birlikte ana yakıt olarak yerini alacaktır. Şu anda fiyat rekabeti nedeniyle büyük kojenerasyon sistemlerinde ana yakıt olarak yer alamayan LPG önümüzdeki dönemde üstün özellikleri doğrultusunda mikro sistemlerde hak ettiği yeri bulacakt ı r. 6. SONUÇ Sahip olduğu tartışmasız avantajlar nedeniyle otoprodüktörlerin Türkiye'deki yaygınlaşması Avrupa'clan daha süratli bir şekilde devam etmektedir. Toplam elektrik üretimindeki payı 1 999'da o/o1 2 olan otoprodüktörlerin, 2005 yılında o/o 22'lik hedefe rahatlıkla ulaşacağı tahmin edilmektedir. Mükemmel emisyon değerleri ve Türkiye'nin her tarafında rahatlıkla temin edilebilir olması nedeniyle LPG kojenerasyon sistemleri için çok uygun ve çevre dostu bir yakıttır. Bu nedenlerle çevre bilinci yüksek, ekonomik gelişmesini tamamlamış ülkelerde devlet desteği görmekte ve kullanımı teşvik edilmektedir. Dünyada gidişat bu yönde iken maalesef ülkemizde kojenerasyon kullanımı açısından tam tersi bir eğilim ortaya çıkmaktadır. Bir yandan son 1,5 yıl içinde 2 katından fazla artmış dünya LPG fiyatları, öte yandan LPG'ye alternatif yakıt fiyatlarının düşük kalması bu ekonomik olumsuzluğu yaratmıştır. Çevre dostu olması açısından LPG'nin tek rakibi görülen doğal gazda ATV yok iken LPG 'ele ton başına 1 38 milyon ATV vardır. Çevresel etki açısından bazı tereddütlerin bulunduğu fuel-oil'clen alınan ATV ton başına 1,4 milyon TL'clir. Tedarikçileri tarafından bile yakıt olarak uygunluğu veya metal muhteviyatı garanti edilemeyen ve kullanılmasından doğabilecek zararlardan hiçbir sorumluluk üstlenilmeyen naftadan bile ATV alınmamaktadır. Özellikle Hindistan, kısmen Çin ve gelişmekte olan uzakdoğu ülkeleriyle ülkemiz dışında elektrik üretiminde kullanılmayan nafta, bugün için LPG'nin en önemli rakibi durumundadır. Yakın bir zamanda ATV konusundaki adil olmayan durumun değiştirilmesi şartıyla, LPG'nin kojenerasyoncla hakkı olan konuma tekrar gelebileceği ümidini taşımaktayız.� Do�al Gaz Dergisi 68 Temmuz -Ağustos 2001 Sayı 75
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=