Endüstriyel ve Büyük Tüketimli Tesislerin Doğal Gaza Dönüşümü İçin Gerekli Bilgiler Necessary lnformation in Transforming lndustrial and large Sca/e Consuming Faci/ities into Natura/ Gas Type r----------------------------7 IGDAŞ Sanayi Şartnamesi Hazırlık Grubu Alt Çalışma Komisyonu tarafından hazırlanmıştır. L----------------------------� 1. Giriş: Sanayide can damarı olan enerji, değişik yakıt türleri ve elektrikten sağlanmaktadır. Doğal gaz, sanayide gerek direk olarak proseste, 2. Borulardaki Gaz Hızının ve Basınç Düşümünün Hesaplanma Yöntemi: gerekse de ısı santrallerinde enerji üretiminde a. 50 mbarg ve daha düşük basınçlar için diğer tüm yakıtlara alternatif olarak kullanı labi- kullanılacak formül aşağıda verilmiştir. lir. Doğal gazın hem yanma kolaylığından, hem de atık gazlarının kompozisyonundan kaynakP 1 - P 2 = 23.2 x R x Q' 82 / D 4•82 ; lanan nedenlerinden dolayı proseste kulla- �p R/L = P1 -P2 (bar) nımının avantajları çok fazladır. Ancak bu niteliklerden maksimum ölçüde faydalanabilmek, en son teknoloji ile donatılmış kazan, fırın ve brülör sistemlerinin kullanım gereksinimi ile birlikte hassas bir yanma ayarı ve doğru hava/yakıt oranlarının sağlanmasına bağlıdır. Doğal gaz depolama gerektirmez ve borularla kullanım yerlerine kadar taşınır. Ancak pik talepleri karşılamak ve stratejik miktarlarda bulundurmak üzere depolama P1 : Giriş basıncı (bar), P2 : Çıkış basıncı (bar) D : Boru çapı (mm.) R : Gaz sabiti (R = 0.6 alınır), Q : Gazdebisi (m'/h) Diğer kayıplar (yerel ve yükselmeden kaynaklanan) hesaplanarak tablo halinde verilir. yapılabilmektedir. Doğal gazın içinde yanma- W = 353.677 x Q / (D2 x P ıJ yan madde bulunamadığı için tümü yanar, hava ile çok iyi karışabildiğinden hava fazlalık W : Hız (m/sn) katsayısı (1 ,05 - 1 ,10) diğer yakıt tiplerine W:,; 6 m/sn olmalıdır. oranla düşüktür. Yanmamış yakacak kaybı yoktur. Baca kayıpları diğer yakıtlara oranla b. 50 mbarg üstü basınçlar için kullanıdaha azdır. Doğal gazın yük değişimlerine ko- lacak formül aşağıda verilmiştir. layca cevap verebilecek şekilde otomatik kontrolleri kolaydır. Ayrıca yakıldığı cihazın re- P1 2- P 2 2 =29.160 x L x Q 1 •82 / D 4•82 jim şartlarına ulaşması kısa bir zamanda olur. P1 : Giriş basıncı (bar), Doğal gazın yeraltından çıkarılması, arıtılması, P2 : Çıkış basıncı (bar) kontrolü ve dağıtımı başlı başına bir ilim kolu D : Boru çapı (mm.) haline gelmiştir. Gaz endüstrisinde çalışan L : Boru boyu ( m.), mühendis ve teknisyenler, yakıt maliyetleri ile Q : Gaz debisi (m'/h) çok yakından ilgilenmek zorundadırlar. Doğal gazın petrol ve kömüre göre değeri, ısıtma W = 353.677 x Q / (D2 x P 2) kabiliyetleri ve yanma randımanları mukayesesi bazı çevrim formülleri yardımı ile tayin W: Hız (m/sn) edilir. Bununla beraber doğal gazın bir yakıt W:,; 25 m/sn olmalıdır. olarak değerinin anlaşılması uzun süre almıştır.[4] 50 mbarg'ın üstü basınçlarda yerel kayıplar göz önüne alınmaksızın sadece hız ve çap kontrolü yapılır. 88 Ocak - Şubat 2003 Sayı 84 Doğal Gaz, LPG & Fuel Oil Dergisi 3. Boruların Kaynakla B.!rleştirilmesindeki Onemli Hususlar: Kaynaklar amacına, uygulama usulüne ve işlemin cinsine göre sınıflara ayrılır. Endüstriyel tesislerde yapılacak olan doğal gaz tesisatlarında elektrik ark kaynağı uygulanması zorunluluğu vardır. 3.1 Boruların kaynağa hazırlanması Borulara kaynak yapılmadan önce aşağıdaki işlemler yapılmalıdır. a. Boruların kontrolü: Kontrolde özellikle; bükülme, başlarda eğilme, çentikler, çizikler, korozyona uğramış yerler, bombeler, kaplamada hasarlar vb hatalara dikkat edilmelidir. b. iç Temizlik: Boruların içi montajdan önce temizlenmelidir. Montajın tamamlanmasından sonra bina girişindeki Ana Kesme Vanası (AKV) (L>50 m. ise) kapatılarak süpürme Te' si vasıtası ile, basınçlı hava kullanılarak boru içindeki kirlilik tahliye edilmelidir. c. Kaynak Ağzı Açılması : Boru uçları düzeltilmiş ve kaynak ağzı açılmış olmalıdır. Boru iç ve dış yüzeyinde kaynak ağzından itibaren 5 cm 'lik kısımda yüzey temizliği yapılmalıdır. d. Parçaların Eksenlenmesi: Kaynak işlemi sırasında iç ve dış eksen kaçıklığı olmamalıdır. 3.2 Elektrod Malzemesi Kaynak ile birleştirme işleminde selülozik veya bazik tip elektrodlar kullanılmalıdır. Kaynak işleminde kullanılacak akım aralıkları elektrod çapına göre aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo /. Elektrml çapımı giire akım ııralılılıırı Elektrod çapı Akım aralıkları ( A) mm En düşük ( A ) En yüksek ( A ) 2,50 50 90 3,25 65 130 4,00 100 180 �
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=