makale article Gaz dağıtım ve işletiminde önemli olan şu özellikleri de bilinmektedir; ♦ Sağlamlığı, ♦ Esnekliği, ♦ Dayanıklılığı, ♦ Çatlamaya dirençliliği, ♦ Korozyondan etkilenmeyişi, ♦ Sürtünme katsayısının düşük oluşu, ♦ Kimyasal maddelerden etkilenmemesi, ♦ Donma direnci, ♦ Yüksek esnekliği, ♦ İyi kaynak yapılabilirliği, kolayca birleştirilebilmeleri, ♦ Düşük geçirgenlik katsayısı ♦ Bakım ve operasyon masrafları düşüktür. PE Malzemelerin Performanslarını Belirleyen Temel Kriterler Kullanılacak olan PE malzemelerin performanslarını belirleyen en önemli üç kriter şunlardır; 1 . MRS (Minimum Gerekli Mukavemet) 2. Hızlı Çatlak ilerleme Mukavemeti 3. Yavaş Çatlak ilerleme Mukavemeti Uzun Süreli Mukavemet Testleri PE malzemenin uzun süreli mukavemeti, boruların değişik sıcaklıklarda (20,40,60, ve 80°C), basınç testlerinden geçirilmesiyle tespit edilir. Bu uzun süreli yapılan testler neticesinde malzemelerin performansları da sonuçlara bağlı olarak değerlendirmeye alınır. PE malzemelerin performanslarının tespitinde önemli bir kriter olan MRS (Minimum Gerekli Mukavemet) değeri, test numunesinin 200C'de su içerisinde yapılan basınç testleri uygulamasından elde edilen regrasyon eğrileri mini20 °C LCL Yavaş çatlak ilerlemesine karşı mukavemet değer tespiti ISO 13479'a göre yapılır. PEJ0 orud�avaş çat/ 1 'k ilerleme mukavemeti ; 800C, 9,2 bar l/ıidr1st�tilf_basınç altı� 65 saatten kısa süre içer:· sinde herhangi bir pozulınq olmamalıdır, PE 80 boruda ise bu rakam 8 bar hidrostatik basınçta 165 saattir. mum 50 yıllık ömür göz önüne alınarak değerlendirilmesi neticesinde ortaya çıkan ve Renard serisine uygun olarak yuvarlatılmış değerine de MRS adı verilir. MRS değeri ayrıca PE malzeme sınıflandırmasını da gösterir (Tablo 1 ). ıso 1 2 1 62: 1 995 "Thermoplastics material for pipe and fittings fer pressure applications-Classification and designationOverall service (Design) coefficient" standardı malzeme sınıflandırılmasında kullanılmaktadır. Gaz dağıtım şebekelerinin maksimum işletme basınçlarının tayininde alınacak minimum emniyet katsayısı (c) EN 1 555 ve ISO 4437 standartlarında su için c;::1 ,25, gaz için c ;:: 2 olmalıdır. Tablo 1. Malzeme MRS(Mpa)20 ° C/50Yıl PElOO 1 0 1 PESO � 8 l 1 PE63 � .t ,;:..,, 6,3 \ � 1 ' - ~ Tablo 2. Yavaş Çatlak İlerlemesi Gaz dağıtım şebekesinde kullanılan boruların yüzeylerinde gerek imalat gerekse kullanımdan kaynaklanan hatalarolabilmektedir. Bu tip hatalar boruların taşınması esnasında da oluşabilmektedir. Bu tip özürleryavaş çatlak oluşumu ve ilerlemesi için bir başlangıç noktası teşkil ederler ve neticede gevrek kırılmaya neden olurlar. Uzun süreli mukavemet testleri sadece malzemenin mekanik mukavemetini göstermeyi değil ayrıca borunun hangi şekilde kırıldı veya deformasyona uğradığı hakkında bilgi vermektedir. Bu tip malzemelerde çatlak mekanizmaları ve şekli önem arz etmektedir. Sünek kırılmalar basınçlı boru çeperlerinde normal plastik şekil değiştirme neticesi oluşurlar, gevrek kırılmalar ise gerilim çatlamasının ifadesi olarak ortaya çıkarlar. Gevrek kırılmalar 80°C'deki regrasyon eğrisinin, eğimdeki değişmenin bel vermesi şeklinde kendini gösterir ve neticede malzemenin basınç altındaki mukavemeti düşer. . . ·- PE Test sıcaklığı °C Test yükü MPa Minimum bozulma zamanı (saat) " ;� 80 � 100 50 yıl 80 4.0 165 SDRl 1: 8bar 04.Haz 80 SDRI 1: 9.2bar 165 Gevrek kırılma Ömür Yavaş çatlak ilerlemesine karşı mukavemet değertespiti ISO 13479'agöreyapılır. PE100 boruda yavaş çatlak ilerleme mukavemeti ; 80°C, 9,2 bar hidrostatik basınç altında 165 saatten kısa süre içerisinde herhangi bir bozulma olmamalıdır, PE 80 boruda ise bu rakam 8 bar hidrostatik basınçta 165 saattir. (Tablo2) Hızlı Çatlak İlerlemesi Hızlı çatlak ilerlemesi (RCP), gaz dağıtım hatlarına üçüncü şahısların verdiği hasar neticesinde, veya bir kaynak hatası sonrası PE borularda oluşabilecek herhangi bir çatlak, iç basınç altında ve düşük sıcaklıklarda ses hızına yakın bir hızla kontrolsüz olarak ilerlemesi ile oluşur. 10 100 1000 10000 1000001 0000 Doğal Gaz, LPG ve Fuel Oil Dergisi Yüksek yoğunluklu PE malzemeler hızlı çatlak ilerlemesi olayına karşı yüksek direnç IIIiJI Eylül / Sayı 89 � -------------�..;;;;=---------------
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=