f- • • " .. Do~JI GJı Ol~ümlerinOe ~J1J~IJrın Onemi The lmportance of Meters in Natural Gas Measurements Cem Gürpınar - Kalekalıp Genel Müdür Danı~manı Türkiye'de doğal gaz, 1980'Ii yılların sonlarında önemli bir ene~i alternatifi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Önce Ankara ve lstanbul'da başlayan doğal gaz kullanımı daha sonraları Bursa Eskişehir ve lzmit olarak devam etmiştir. Türkiye'nin doğal gaz ile tanışması bu günlerde daha da ilerleyerek, EPDK başkanlığında özelleştirme ile fevkalade hızlı olarak özel sektör tarafından devam etmektedir. Türkiye'nin doğal gaz ile tanışması 1980'Ierin sonları nda alt yapı ve teknik hazırlıklar tam olarak yapılamadan kredi ile gelen ekipmanlar tarafından fevkalade hızlı olarak başlamıştır. Dolayısı ile lstanbul Fransız normlarına göre, Ankara lngiliz norm larına ve Bursa ltalyan normalarına göre gaz almaya başlamıştır. Doğal gazda halen müşterek bir Türkiye standart, maalesef bulunmamaktadır. İstanbul Fransız standartlarına uygularken diğer şehirlerimiz daha esnek davranarak İtalyan ve Fransız normlarını beraber kullanmaktadır. Bu tip norm farkları , en çok regülator seçimlerinde meydana gelmektedir. Kullanılan regülatörlerin özellikleri Türkiye'de kul lanıcılar tarafından saptanmaktadır. Bilindiği üzere Avrupa'da ölçüm konusu deregulation ile daha da sıkı olarak gelişmekte ve EN 12261 namlarına göre Calibration with Tracebility fevkalade önem kazanmaktadır. Mevcut sayaçların ölçülmesi ve onların kalibre edilmesine artı olarak bu kalibre cihazlarının uluslararası kurumlar vasıtası ile Paris'teki kilograma bağlanması fevkalade önemli bir konuma gelmektedir. 4 bar üzerinde çalışan sayaçların High Pressure calibration yapılmaları Avrupa'da gündemde olan bir konudur. Bilindiği üzere sadece hava ve atmosferik basınçta kalibre edilen sayaçlar, doğal gaz ortamında ve basınç altında ölçüm farklılıkları göstermr,ktedir. EN 12261'e göre sayaçların error curvelerine göre kullanılacakları basınç aralıkları belirtilecek ve bu basınç aralıkları sayaçların plakalarına işlenewktir. Dolayısı ile bu basınç aralıklarının dışında sayaçlar kullanılamaya ktır. Avrupa'da aynı z,amanda ISO 9951, Sayaçların montaj hattında Low Level ve High level Perturbations ve installation effectlerini saptayan bir normdur. Bu normlar ve Avrupa'daki çalışmalar enerjinin ne kadar önemli olduğunun ve bu ölçümün ne kadar hassasiyet ile yapılması gerektiğinin bir sonucudur. Avrupa'da hassas ölçüm konusunda bu kadar değişmeler olurken Türkiye'de özelleştirme ve doğal gaz firmalarının aşırı rekabeti ile ölçüm konseptinin fevkalade değer kazanmasının gerektiğine inanmak isteriz. ilerde düşük marjlarla çal ışacak olan doğal gaz piyasası ölçüm konusuna önem vermezse, yeni kanunlar ve yapılaşma süreci içinde fevkalade zarar görmeye mahkum olacaktır. Avrupa'da bu gelişmeler olurken ülkemizde Avrupa'nın önde gelen doğal gaz firmaları ile işbirliği yapan firmamız bu konuda yatırımlarını arttırarak doğal gaz piyasasındaki gelişmeleri takip etmektedir. Yapmış olduğumuz yatırımlar Türkiye'de Sayaç Kalitesini yükseltmiş, Türkiye'ye bir Know How kazandırmış ve istihdam yaramıştır. Günümüz koşullarında istihdamın önemi ve her biri aslında bir kasa olan sayaçların önemi malumdur. Türkiye'de halen 20 milyar m3 senelik bir kullanım olmasına rağmen, maalesefeldeki kalibrasyon tesislerinin yetersizliği meydandadır. Her biri bir kasa olan sayaçların -ki Ölçü Ayarlara göre periyodik olarak test ve kalibre edilmeleri gerekmektedir. Türkiye'de halen gaz firmalarının birvendor listesi ve kabul prosedürleri bulunmamakta sadece TSE onayı yeterli olarak görülmektedir. Şayet Avrupa'ya bakarsak standard olayı sadece bir başlangıç olarak kabullenmekte ve gaz şirketleri bir servis, yerli imalat ve bir deneme süresi gibi kriterler istemektedirler. Maalesef, bir anda özelleşmeye başlanan Türkiye'de bu kriterlerin nasıl uygulanacağı, malzeme kalitesinin nasıl denetleneceği fevkalade önemlidir. Unutulmamalıdır ki doğal gaz piyasasında olabilecek hatalar ancak 5 sene sonra ortaya çıkacaktır. Maalesefhalen geçerli olan Kamu ihale Kanunu kapsamında, düşük fiyat en önemli kriter haline gelecek, şirketlerimiz, kalite düzeyi düşük, buna karşılık bizim ürünle • oldukça altında fiyatta ürünlerle reka dağıtım şirketlerimiz ise ileride çok büyü ik probleml~dpğuracak ürünlerin alımını yaı:ımak gibi riski rşı karşıya kalacaklardır Uzun vad e, bu durum, ülkemiz lıı;in büy' k bir kayıp anlamına gelecektir. Nitekim geçmişi böyle ucuz fakat düşük kaliteli Rusya ve Uzak Doğu üreticilerinden alım yapmış olan bazı Türki Cumhuriyetler artık bu üreticilerden mal talep etmemektedirler. Bir başka sorun da özellikle Rusya, Çin ve Uzakdoğulu üreticilerin dünya standartlarını n çok altında kaliteye sahip ürünler ile piyasaya girme çalışmalarıdır. Gerek gaz kuruluşlarının gerek son kullanıcının sayaç alımının yapıldığı tarih itibariyle maliyetleri düşüyor gözükse de özellikle zaman içinde; yanlış sayma, çalışmama, kaçak, yedek parça değişikliği , servis hizmeti ve kalitesi vb. birçok sorunlar çıkmaya başlayacak ve neticesinde gelecek olan bedeli hem gaz kuruluşları hem de tüketici ödeyecektir. Bu durumun bilincinde olan Avrupa Topluluğu ülkeleri, yürürlüğe koymuş olduğu EN 1359 Standardı ile bu tip ürünlerin ithalini engelleyerek yerli üretim yapan üreticilerini korumaktadırlar. Söz konusu Çin ve Rus menşeli üreticilerin ürünleri yüksek performans kriterlerinin arandığı EN 1359 Standardına uyum sağlayamamaktadır. Geçmişte ise söz konusu önlemi almayan Meksika, Azerbaycan ve Özbekistan gibi ülkelerin gaz kuruluşları ise bu tip üreticilerin ürünlerini fiyat cazibesi nedeniyle satın almışlar fakat seneler sonra bu sayaçları toplatmak zorunda kalmışlardı r. Bize çok yakın olan Mısır'da dahi bu kötü firmaları ihaleye sokmamak için DWGV EN 1359 onayı istenmektedir. Bu gaz firmaları uğramış oldukları zarar neticesinde bugün bu üreticilerden mal talep etmemektedirler. Korkumuz odur~. SE tarafından yeni ürün onay döneminde 359 Standardıncfa belirtilen yüksek performar:ı kriterleri aranmadığı taktirde, Türkiye pazarında haksız rekabet koşulları oluşmaya başlayı2.c,ak\ır. Doğal gaz pazarındaki beklenen bu gelişmeler öncesinde ülkemiz ekonomisi için çok önemli olarak gördüğümüz bu hususları bilgilerinize sunmak istedim. Bu çerçevedeki gözetimin ve denetimin yapılırken, Avrupa Topluğu'na girme aşamasındaki ülkemiz hizmetine sunulacak sayaçların , ülkemizde de Avrupa Topluluğu'nda kabul gören DVGW, PTB, NMI gibi kuruluşlardan sertifika almış olmaları veya almış olan kurumlardan lisans ile üretim yapmaları gereğinin getirilmesini istemekteyiz. fi@ , _ _o_o_ğ _a ı_G_a_z_ , _L _P _G _v_e_F_u_e_ı _o_H_o_e_rg_is_i_ -=1:::: 1:::: •I=•• =-_____ E_k_im_ı _s _ay_,_9_o _ _ _ _ _ _ ~
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=