li1-.. rrnrofrsroD® ~,----ar:::ı~ırtic1le Yeraltı Çelik Borularında Görülen Kaçak Akını Korozyonu Ve Korunnıa Yöntenıleri Corrosion of Underground Stee/ Pipelines Due to Stray Currents and Preventing Methods Ersan ÇEVLİK Meralurji. Yük.Müh. ecevlik@ yahoo.com 1970 yılında Kadirli'de doğdu. 1994 yılında O.O. T. Ü. Mühendislik Fakülresi Metalurji Mühendisliği Bölümünden mezun oldu. 1998 yılında Sakarya Üniversiresi Fen Bilimleri Enstitüsü Meralurji Anabifim Dalında yüksek lisans öğrenimini tamamladı. Aynı Üniversire dokrora çafıımasına devam ermekredir. 1994 yılından beri İGOAŞ, İsranbul Gaz Oağırım Afde çalışmakradır. ÖZET Yer altı çelik boruları toprak altı korozyonuna karşı katodik koruma altına alındığı halde, çerre yapılardan kaynaklanan kaçak akımlar, üst yapıların interferans etkileri ve farklı koruma potansiyellerine sahip kesişen veya paralel giden diğer borular, korozyon riskini artırırlar. Bu riskin azaltılması için ilave önlemlerin alınması gerekir. Doğru akım (DC) ile çalıpn tramvay, metro ve tren hatlarının kaçak akımları, özellikle drenaj noktası denilen yerlerde, doğal gaz vesu borusu üzerinde anot bölgeleri oluşturarak ilave korozyon etkisini oluştururlar. Bu zararlı etkileri en aza indirmek için tramvay veya tren hattı ile gaz borusu arasına diyot veya TIR ünitesi bağlanması Jeklinde bir çözüm yolu seçilebilir. Böylece kaçak akımın şiddetine göre boruya en elverıjli gerilim uygulanıp hattın katodik koruma sınırlarına gelmesi sağlanabilir. 1. Giriş Ülkemizde sanayileşme ile birlikte kullanım alanı da artan metal malzemelerin kaderlerine terk edilmesi ekonomik kayıpların yanında geri dönüşü olmayan zararlara sebep olmaktadır. Her yıl doğal gaz, petrol, su vb. malzemeleri nakil için toprak altına döşenen kilometrelerce boruların da büyük bir kısmı ya uygun bir şekilde korunmamakta, ya da korunmuş olanlara da yeteri kadar işletme ve bakımla koruma kontrolü yapılmamaktadır. Ge-rekli önlemler alınmadığı için her yıl ülkemizde büyük boyutlarda korozyon kayıpları meydana gelmektedir. Bunun için doğru ve sürekli bir koruma gereklidir. Kaynakların, ürünlerin ve iş gücünün boşa harcanmasına neden olan korozyon sorunu, çevre ve insan sağlığı açısından da çok büyük önem arz etmektedir. Korozyon sonucu ortaya çıkan ve fakat metal kaybı gibi açıkça görünmeyen çeşitli kayıplar da söz konusudur. Su, doğal gaz veya akaryakıt taşıyan bir boru hattının korozyon sonucu delinmesi halinde boru malzemesi dışında ortaya çıkan öteki kayıplar şunlardır: t Borunun delinmesinin anlaşı l masına kadar borudan çevreye kaçan ürün kaybı , t Çevreye yayılan akışkanın neden olduğu kirlilik veya zararlı etkiler, t Akaryakıt halinde yangın veya patlama tehlikesi, t Şehir suyu halinde salgın hastalık tehlikesi , t İşletme kesikliğinden doğan zararlar ve idarenin karındaki kayıp, t Eski borunun sökülerek yeni boru ile değiştirilmesi için harcanan işçilik [1]. Yeraltı çelik boruları günümüzde su, akaryakıt ve doğal gaz taşımacıl ığında yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu tür sistemlerde korozyon ve korozyondan korunulması üzerinde titizlikle durulması gerekmektedir. Korozyon nedeniyle delinen bir borudan boşa akacak madde, çoğu zaman boru maliyetinden de fazla değerde olabilecek can ve mal kaybına yol açabileceği düşünülürse; korozyona karşı alınması gerekli tedbirlerin ve yapılacak harcamaların gerekliliği çok daha iyi anlaşılabilmektedir. 2. Kaçak Akım Korozyonu 2.1. Tanım Çeşitli sanayi kollarında muhtelif nedenlerle doğru akım kullanılmaktadır. Doğru akım devrelerinde akımın toprağı dönüş yolu olarak kullanması olağandır. Bu durumda, akım en küçük direnci gösteren yolu izlemek eğiliminde olduğundan iki noktayı birleştiren doğru çizgiyi takip etmeyebilir. Bu doğru akımları yöneltmek için metalik devreler kullanılsa bile, akımın bunlardan ayrılıp jeneratöre dönüş yolu olarak toprağı veya başka bir metal yapıyı kullanması mümkündür. Bu tür akımlar takip etmeleri istenen devreden "kaçmış", istek dışı ayrılmış olduklarından "kaçak akımlar" olarak adlandırılırlar [2]. Genellikle kaçak akım korozyonu, arzulanan hat boyunca ilgisiz kaynaktan doğan, kontrolsüz elektrik akımların (en tehlikelisi doğru akım DC)'dan oluşur [3]. Kaçak akımlar en çok elektrikli tesisatların (metal yapılar ve diğer iletken hatlar boyunca) kötü topraklanmasından da oluşur. Doğal Gaz, LPG ve Fuel Oil Dergisi ımı Ekim I Sayı 90
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=