makale article ması görülmektedir. Pozitif akımın borudan ayrıldığı yerde ivmeli korozyon olmaktadır [6]. Genel terim olarak kaçak akımlar (yeraltı yapılarına bağlı olarak) aşağıda anlatılan değişik tiplerdeki akımları kapsar [7]: 2.3.1. Doğru akım sistemlerinden kaynaklanan kaçak akımlar Bu en iyi bilinen kaçak akım kaynağıdır. Eğer sistemin iletken kısmı veya bir kısmı çalışan akıma bağlanmış ve birden fazla çalışan devreye topraklanmış ise; bu şekilde çalışan doğru akım sistemi kaçak akım üretir [8]. Bu tip sistemlerin genel örnekleri şunlardır: il Doğru akımla çalışan troleybüs, tren veya tramvay sistemleri, il Katodik veya anodik korozyon içeren koruma sistemleri, il Fabrikalarda doğru akım sağlayan sistemler, il Özellikle tersanelerdeki kaynak makineleri, il Limanlardaki doğru akım sistemleri, ve il Doğru akımın olduğu telekominikasyon şebekeleri. 2.3.2. Girişim (interferans) akımları Yeraltı boru hatları uzak mesafelerden bile yüksek voltajlı doğru akım kaynağından etkilenmektedir. Bu güç hatları tam veya kısmi toprak dönüş hatları ile donatılmışlardır. Şekil 3'de yüksek gerilimli enerji nakil hatlarının etkisi görülmektedir. 2.3.3. Uzun hat akımları Yapı olarak farklı kısımdaki topraklar içine döşenmiş, korunmayan ve/veya uzun boru hatlarında meydana gelir. Düşük dirence sahip topraklarda borudan topraAkımın Boruya Goçtiöl Bölgo (Katod) Akımın Zomlno Geçtiği Bölge (Anod) (Korozyon Bölgosl) Şekil 3. Eııerji ııakil lıatıı11111 iııterferaııs etkisi /9/ Yor Yüzoyl Anodlk Bölgo Şekil 4. Çöziiııııııış tıız koıısaııtrasyoıııııııııı farklı olıışıımlmı ileri geleıı korozyoıı /9/ ğa doğru akım vardır. Akımın çıkış noktası anodik bir çözelti özelliği gösterir [7]. 2.3.4. Jeolojik piller veya elektrokimyasal akımlar Toprak içinde değişik tabiattaki bölgeler "jeolojik pilleri", örneğin galvanik hücreleri oluşturur. Jeolojik pillerin bulunduğu galvanik hücreler çelik boru veya kablo ile bağlandığında elektriksel iletkenlik oluşur. Bu akım zayıf, fakat devamlıdır. Bundan dolayı da borudaki korozyon yükselerek oluşur. Bu problemin büyüklüğü topraktaki su ve toprak direncine bağlıdır. Elektrokimyasal kaçak akımlar boru hattı boyunca akabilir (Şekil 4) [7]. 2.3.5. Elektriksel (manyetik) yer akımları Yıldırım düşmesi veya toprağın manyetik alanı topraktaki akım değişmesine sebep olur. Bunlar aynı zamanda katodik koruma sisteminin denetlenmesini de zorlaştırabilir (yerküre manyetik alanı özellikle manyetik fırtına dalgalanmalarına uğradığında ölçülen akım bilgileri güvenilir olmayabilir). Manyetik yer akımları, maden yatakları (özellikle pirit, magnetit, bakır pirit, galena vs.) çevresindeki elektriksel alanlarda katodik koruma sisteminin dizaynında özellikle göz önüne alınması gerekir [7]. 2.3.6. Alternatif akım sistemlerinin neden olduğu kaçak akımlar Toprak altı boruları, kablolar ve diğer yapıların kaçak alternatif akımlardan ne kadar etkilendiği tartışmalıdır. Bununla birlikte, eğer borulara yüksek voltaj kabloları paralel ise kaçak akımların boruya indüklendiğini gösteren kanıtlar vardır [7]. 2.4. Kaçak Akımların Bulunması Boru hattının elektrik miktarı (hat akımı, boru/zemin potansiyeli, vs.) ölçüldüğünde ani değişen değerler tespit edilirse, kaçak bir akımın olduğu kabul edilir. Bunun için ölçüm aleti boruya temas eder halde bırakı l ır ve bir süre potansiyel değişiklikleri izlenir. Değişikliğin hızı ve doğallığı kaynağın orijini hakkında bir ipucu verebilir. örneğin, bir tramvay geçtiğinde boru hattının akımında veya geriliminde bir değişme olmaktaysa, kaçak akımın varlığından şüphelenilebilir. ,A.kım kaynağının yeri tam bulunamazsa; boru hattına bir kayıt ölçme cihazı (recording meler) bağlanarak 24 saat ölçüm kayıtları yapılır. Mesela, öğle saatlerinde salınımda bir inkita olursa, sebep taşıma araçlarından değil endüstri makinelerinden denilebilir. Bir kaç günün kaydının benzer şekilde düzenli olarak tutulmasıyla, ray hattı ndaki Ark ucu + Diod ;·-· - - -··-- ···--····-·····-·····-- -- -·--·····-· "''"'1 ı.. ••• ---···--·····--··---·--·····--····-··-·----···--- - .J Şekil 5. Borıı lıatıı ile tloğrıı akımla çalışaıı raylı sistem aras111a tliot yerleştirilmesi [ 1 O} Şekil 6. Borıı lıatıı ile tloğrıı akımla çalışan raylı sistem aras111tla tloğrııltııcıı sistemin yerleştirilmesi [J Of değişimin hangi DC kaynağından geldiğini saptamak mümkün olabilmektedir [6]. Aşağıdaki durumlarla karşılaşıldığında kaçak akımların varlığından söz edilebilir: il Eğer çelik veya demir yapılar için riskli bölgede ölçülen elektrod potansiyeli (Cu / CuSO4'e göre) -500 mV'dan daha pozitif ise, kaçak akımların meydana geleceğinin güçlü bir kan ıtıdır [7]. il Şüpheli hücre akım devresi (tamamen mümkünse) kesildiğinde, elektrot potansiyeli daha negatif değerlerin altına kaymalıdır. 2.5 Kaçak Akımdan Korunma Yöntemleri Kaçak akımlar, drenaj veya cebri elektrik drenajı ile zararsız hale geri getirilebilir. Kaçak akımları önlemek için raylı sistem ile boru arasına Şekil 5 veya Şekil ?'deki gibi bir diyot yardımıyla polarize drenaj sistemi monte edilebilir. Bu sayede kaçak akımlar, boru hattı ile kaçak akım kaynağı arasında diyotla yapılan bağ vasıtasıyla doğrudan doğruya drenaj edilmiş olurlar. Bunun neticesinde boru bünyesine giren kaçak akımlar toprağa geçemeyecek ve herhangi bir korozyona sebep olamayacaktır. Fakat bu durumlarda bazen koruTren,.....___....._, Yolu 1-fl----i·ı-t + + + ++ + Doğru Akım ++++ı+ Çotik Boru l:,:Cokilon Akım Toprak l'=Ooğru Akım Şekil 7. Dreııaj 11oktas111da diyot kııllammıııda akıııılarııı yöııü [9/ EII Ekim / Sayı 90 ~ ---------------~=ce-----~---------- Doğal Gaz, LPG ve Fuel Oil Dergisi
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=