nan borunun potansiyelinde bir düşüş görülebilmektedir. Borudaki bütün kaçak akım diyot üzerinden döndürülemediği takdirde, dış akım kaynaklı (T/R) drenaj sistemleri pahalı olmasına rağmen en etkili çözüm yoludur. Bu maksatla dış akım kaynaklı drenaj sistemlerinde Şekil S'de gösterildiği gibi negatif(-) uç boruya, pozitif(+) uç ise raylı sisteme bağ lanır. Böylece çelik boru dış akım kaynaklı drenaj sistemi ile potansiyeli düşmeden her an katodik olarak korunması mümkündür [9]. Sistemde R direnci bir yönde yüksek ve diğer yönde düşük olduğundan, akımın sadece bir yönde seyretmesini sağlayan özel bir diyot kullanılır. Şekil 8 bir polarize drenaj istasyonunu göstermektedir. Burada deşarj lambası ile korunan germanyum veya ateşleme pili ile ana silisyum pili bulunmaktadır. Cihaz yüksek voltaja karşı bir kıvılcım atlama ve sigorta ile korunmuştur [9]. 3. SONUÇ Tramvay veya metro hatlarının toprak altına döşenmiş çelik borulara karşı kaçak akım korozyon etkisini azaltmak için aşağıdaki hususlara riayet edilmelidir: a) Kaçak akım etkilerinin asgariye indirilmesi için raylı sistem işletmesinin alması gereken önlemler [11]: t Raylar topraktan mümkün olduğunca iyi yalıtılmalıdır. Bunun için polietilen türü bir izolasyon malzemesi tercih edilebilir. t Ray bağlantı ları etkin olarak tesis edilmeli ve bakımları yapılmalıdır. t Akımın, boruyu terk edip oradan da raylara dönme eğilimli olduğu yerlere diyotlu veya T/R'li drenaj sistemi bağlanmalıdır. t Dönüş fiderleri raylara değişik noktalardan bağ lanmal ı , normal yük şartları altında her bölgedeki gerilim düşümü yaklaşık aynı olmalıdır. t Ray üzerinde sürekli elektriksel iletkenlik sağ lanmalıdır. Bunun için ray kaynaklı birleştirme noktalarının ray direncini artırmasından dolayı, düşük kalitede olmamasına özen gösterilmelidir. t İyi bir su drenajı sağlanmalıdır. Bilhassa yol geçişlerinde su delik ve çatlakları, suyun sisteme olumsuz etkisini azaltacak şekilde izole veya tamir edilmelidir. Böylece suyun kaçak akımı taşıyıcı etkisi azaltılmış olur. t Yeterli sayıda güç istasyonları yapılmalıdır. Güç besleme noktaları boru hattından mümkün olduğunca uzak o l mal ı dır. t Drenaj noktalarında ızgara kullanılmalıdır. t Ray altına su geçirimsiz, inhibitör ilaveli kalın bir betonarme dökülmelidir. b) Yukarıdaki çözüm yöntemlerinin etkinliğinin sürekliliği bakımından çelik boru işletmesinin alması gereken önlemler ise şunlardır: t Boruların polietilen dış kaplaması çok iyi yapılmalıdır. t Çelik boruların ray altından dik geçtiği noktalarda, kılıf içerisinde izoleli bir şekilde geçirilmesi temin edilmelidir. Kılıf borular aynı zamanda galvanik koruma altına alınmalıdır. Daha sonra kılıfın üzerine kaçak akım önleyici plastik bir levha serilmesi tavsiye edilir. t Koruyucu kılıf yerine boru, betonarme bir yapı içine alınarak da ray altına konulabilir. t Ray altından veya raya paralel uzun mesafeli giden boru hatların ı n güzergahı kaçak akımın etkisinden uzak bir yere kaydırılmalıdır. t Kaçak akımın girdiği bölgelerde galvanik anot oluşumu engellenmelidir. t Boruların elektriksel i letkenliğin sürekliliği sağlanmalıdır. t Zemindeki metalik yapıların elektrik kabloları ve gereçleri izole edilmelidir. c) Kaçak akımların zararlı etkilerine mani olmak için raylı sistem ile boru hattı arasına bir diyot polarize drenaj sistemi monte edilmelidir. Böylece kaçak akımlar, diyotla yapılan bağ vasıtasıyla doğrudan doğruya drenaj edilecektir. Bu sayede kaçak akımlar boru hattı üzerinden toprağa geçemez ve herhangi bir korozyona yol açamaz. Fakat bu durumda boru potansiyelinde bir düşüş görülebilir [11 ]. d) Diyot sisteminin başarısız olduğu durumlarda, dış akım kaynaklı (T/R) drenaj sistemleri tercih edilmelidir. Bu sistemle boru hattını kaçak akım alanından her an korumak mümkün olabilir. e) Kaçak akımın zararlı etkilerini altyapı tesislerinde en aza indirilmesi için, ilgili tesis sahipleri sistemlerini inşa aşamasında birbirleriyle irtibat halinde olmalı ve bir plan çerçevesinde hareket etmelidir. Kıvılcım Atlama makale Sigorta Lambası artic Gennanium Hücresi (Kıvılcımlı) Şekil 8. Diyot sistemi şeması /9/ KAYNAKLAR (1) YALÇ/N, H., KOÇ, T., "Demir ve Çelik Yapıların Korozyonu ve Katodik Koruması" iller Bankası Genel Müdürlüğü, Ankara, 1991 (2) AWWA MANUEL M11, "Çelik Boruların Projelendirme Kullanım Esasları", ÜMRAN Spiral Kaynaklı Boru Sanayi A.Ş. 1982, lstanbul. [3] http://www.metalogic.be/MatWeb/ readinglcorrosie/c_sty.htm "Stray Current Corrosion" [4] PARKER, M.E., "Pipeline Corrosion and Cathodic Protection", A Field Manuel., Gu/f publishing Co., Houston, 1962 (5) EVANS, U. R., "Metallic Corrosion and Protection" p.34, Edward Amold & Co, Landon, 1948. [6] PARKER, M.E., EDWARD, G.P., "Pipeline Corrosion and Cathodic Protection", Third Edition, Gulf publishing Co., Houston, 1995 [7] http://www.metalogic.be/MatWeb/ readinglsoill_solsty.htm "Stray Current Corrosion in Soils" (8) BAECKMAN, W. V., and PRINZ., W., "Stray Current lnterference and Stray Current Protection ", Handbook of Cathodic Corrosion Protection, 3rd. Edition, Gulf Publishing Co., Houston, Texas, 1997. (9) ÇIZMECİOĞLU, Z., "isale Hatlarının Katodik Koruması", İstanbul Büyükşehir Belediyesi, !SKİ Genel Müdürlüğü, 1997 [10]Türk Standardı, TS-5141 Yeraltı Çelik Boru Hatlarının Katodik Koruması Kuralları, 1987, Ankara. [11JÇEVLİK, E., "isale ve Doğal Gaz Hatlarının Katodik Koruma Kriterlerinin incelenmesi" Sakarya Universitesi, Adapazarı, Ekim 1998. li@ llliEII Ekim / Sayı 90 ~ --------------===-------------- Doğal Gaz, LPG ve Fuel Oil Dergisi
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=