Makale Yrd. Do . Dr. Sare elik Tablo 4: Tozaltı ve Gazaltı Kaynaklı Parçalarda Ölçülen Sertlik Değerle ri. Ana HAZ Bölgesi Ergime Hattı Kaynak Metali Malzeme (HV) (HV) (HV) (HV) A, A2 ı , 12 1 l3 l4 15 15 E1 E2 E3 E4 K, K2 K3 191 195 198 207 1 208 204 192 196 185 193 175 196 1 196 200 204 1 208 207 182 185 1 180 196 191 192 228 ' 233 236 227 1 208 1 210 206 Tablo 5: Çekme Deneylerinde Kull a nılan Numune Boy utları ve Elde Edilen Mekanik Özellikler. Boyutlar Et kalınlığı '. Genişlik (mm) \ Kesit Alan LO Kaynak (mm) (mm2) (mm) 1 türü Tozaltı k. 12, 1 38,05 Gazaltı k. 12 24,5 Sertlik Ölçümü Tozaltı ve gazaltı kaynak yöntemleriyle birleştirilen API 5L X65 parçalarına; ana malzeme, ısı etkisi altında kalan alan (HAZ) ve kaynak bölgesinden olmak üzere Vickers Sertlik ölçümleri yapılmıştır. Tozaltı ve gazaltı kaynak yöntemleriyle elde edilen parçaların sertlik ölçüm noktaları Şekil 1 'de, ölçülen sertlik değerleri ise Tablo 4'de verilmi ştir. \--___!.;..--' __,._-4___ _..,_ ..,..._.....,.1mm A, 1/2 1 Şekil 1: Kaynaklı parçalardaki sertlik ölçüm noktaları. Çekme Testi Kaynak işlemlerinden sonra kaynaklı parçalardan ikişer tane çekme numunesi hazı rlanarak çekme deneyleri yapılmıştır. Numune boyutları ve deneyler sonucu elde edilen mekanik özellikler Tablo 5'de gösterildiğ i gibidir. Kırılma Tokluğu ve Bükme Testi Kaynaklı parçalara ayrıca O °C'de kırılma tokluğu testleri (Charpy) ve kılavuzl u bükme testleri uygulanmıştır. Kırılma tokluğu test sonuçlarında tozaltı kaynaklı üç numunenin ortalama kırılma enerjisi değeri kaynaklı bölge için 121 joule, gazaltı kaynağı için ortalama değer 52, 16 joule çıkmıştır. Kı lavuzla 180° lik bükme testi sonucunda her iki yöntemle yapılmış numunelerde ise herhangi bir kırılma görülmemiştir. 74 \\ .,.do~,ılg,ı, ·'- ....... 1 460,41 50,8 1 294 50,8 Sonuç Doğal gaz ve petrol spiral kaynaklı boru üretiminde ve bağlantılarında kullanılan tozaltı ve gazaltı kaynak yöntemlerinin karşılaştırılmasında elde edilen sonuçlar aşağıda verilmiştir. • Kaynaklı parçaların sertlik ölçüm testinde ana malzemenin tozaltı kaynağı için sertlik değeri ortalama 195 HV, gazaltı kaynağı için 208 HV, HAZ bölgesi için tozaltı kaynağında 204 HV iken gazaltı kaynağında 191 HV,ergime bölgesi için ortalama 200 HV, gazaltında ise 233 HV çıkm ıştır. Genel olarak gazaltı kaynağının sertlik değerleri daha yüksek çıkmıştır. • Yapılan çekme testlerinde tozaltı kaynağı numunesinin çekme mukavemeti 66,75 daN/mm2 çıkmıştır. Gazaltı kaynağı numunesinin çekme mukavemeti 65,70 daN/mm2 olup numune bu değerden sonra kaynak bölgesinden kopmuştur. Deney çalışmaları sırasında en önemli sonuç gazaltı kaynaklı çekme testinde kopmanın kaynak yerinden olmasıd ır. Buradan gazaltı kaynağının tozaltı kaynağına göre daha dayanıksız olduğu söylenebilir. • Kırılma tokluğu testi sonuçlarında tozaltı kaynağı uygulanan parçadaki kaynaklı bölgelerin ortalama kırılma enerji değeri 121 joule iken gazaltı kaynağı için ortalama değer 52,16 joule çıkmıştır. Her iki değer de kabul edilebilir değerler olmakla beraber tozaltı kaynağında kırılma enerjisinin daha fazla olduğu görülmektedir. L Çekme 1 Yüzde uzama (mm) Muk. (daN/mm2 ) (%) 65 1 66,75 27,95 66 65,7 29,92 • Kılavuzlu bükme testinde her iki kaynakta da herhangi bir kırılma görülmemiştir. • Her iki kaynak yöntemi uygulanmış numuneler için makro yapı, sertlik ölçümü, çekme, kılavuzlu bükme ve kırılma tokluğu testlerinden çıkan sonuçlar tozaltı kaynak yönteminin gazaltı kaynak yöntemine göre daha tercih edilir olduğunu göstermiştir. • Et kal ınl ığı fazla olan dikişlerdeki geniş nüfuziyeti, uygulanışının seri üretimlerde kolaylığı nedeniyle de doğal gaz ve petrol borusu üretiminde tozaltı kaynağı tercih edilmektedir. Kaynakça 1. Spesifıcation for Line Pipe, Document number: AP! 5L American Petroleum Institute, 42 nd edition, O 1-Jan-2000 2. B. Eryürek, "Gas-Shielded (MIGMAG) Welding", Askaynak Yayını, 1998 3. S. Anık, K. Tülbentçi, Tozaltı Kaynak Tekniği, Böhler Yayını, 1982 4. Emek Boru Makine Sanayi ve Ticaret A.Ş. 5. Doğal gaz Tesisatı Kurs Notları, Makine mühendisleri Odası, Hazırlayan: T. Demiray 6. W. Weissbach, "Malzeme Bilgisi ve Muayenesi", Çevirenler: S. Anık, E.S. Anık, Birsen Kitabevi Yayınlan, 1977 ■ Doğal Gaz Dergisi Sayı 104 / Temmuz-Ağustos 2005
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=