Sismik Hareketi Al ıla an Otomatik Gaz Kesme Cihazı Dos ası Güncel Sismik Harekette Gaz Akışını ve Elektriği Otomatik Olarak Kesen Cihazların Doğal Gaz İ~ Tesisatlarında Uygulanması Fatih Güneş Akfel-Promet Proje Sorumlusu Mehmet Mutlu Akfel-Promet Proje Geliştirme Müdürü Deprem bölgelerinde bulunan binaların doğal gaz iç tesisatlarında, sismik tahrikli gaz emniyet sistemlerinin kullanılması, risk yönetimi tedbirleri ve can ve mal güvenliği ile milli kaynaklarda meydana gelebilecek hasarlarının minimize edilebilmesi açısından teknik bir zorunluluk haline gelmiştir. Tedbir alınmaz ise deprem nedeniyle gaz kaçakları oluşabilecek; patlama ve yangın, risk en üst seviyeye çıkacaktır. Yaşanan son depremler göstermiştir ki; t 1999 Marmara depreminde (Richter: 7.4), Avcılar bölgesinde deprem sonrası İGDAŞ tarafından yapılan tespitlerde, yaklaşık 15.000 Doğal Gaz abonesinden %25'inde, gaz kaçaklarının meydana geldiği görülmüştür. Depremin yaz ayında ve gece meydana gelmiş olması, gaz akışı nın fazla olmaması nedeniyle büyük faciaları önlemiştir, t 1999 Düzce depreminde (Richter: 7.2) LPG kaçakları nedeni ile oluşan patlama ve yangınlar meydana gelmiştir, t 1995 Kobe (Japonya) depreminde (Richter: 7.2) sadece çıkan yangınlardan dolayı 500 kişi hayatını kaybetmiş ve yaklaşık 7000 bina hasar görmüştür. t 1994 Northridge (ABD) depreminde (Richter: 6.4) 17.000 adet gaz kaçağı tesbit edilmiş (incelenen abone sayısı % 19,3'ü) ve 176 ev gaz kaçakları nedeniyle yanmıştır. Sismik Hareketi Algılayan Otomatik Gaz Kesme Cihazı Türkiye'de uzun süren çalışmalar sonrasında standart hazırlama girişimleri soDoğal Gaz Dergisi Sayı 106 / Ekim 2005 _._Tepki gösterilmemesi gereken değerlerin üst sınırı ---Tepki gösterilmesi gereken değerlerin alt sınırı 80 70 :;.- ~ 60 "' o 62 \ ·;;; ~ o 50 C ·c ·;;; (1) 40 E -~ \ \ 1 35 .E 30 :i: (1) o, 30 ' ....... ' ....... r-.... 25 25 Q) 20 .b (1) E 2 10 '\ 20 -- 15 ....._ 10 o o 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 Periyot (saniye) Şekil /. Sismik lıarekeıi algılayaıı oıonıatik gaz kesme cihazlarıııııı, gazı keseceği sismik lıarekeıiıı büyüklük aralığı ile ilgili ivme periyot grafiği ([Si 2884). nuç vermiş ve Nisan 2002 tarihi itibariyle Gaz Kesme Sistemleri Otomatik Sismik Hareketi Algılayan adı altında, Türk Standartları Enstitüsü TS 12884 sayılı standart yürürlüğe girmiştir. Standartta bu cihaz, "Deprem olması halinde yerleştirildiği gaz hattında, gaz beslemesini otomatik olarak kesmek üzere, sismik hareketi algılama araçları ve tahrik mekanizmasına sahip cihaz veya cihazlar grubu" olarak ifade edilmektedir. Cihazın devreye girmesi için bir Richter Ölçeğin'den bahsetmek mümkün değildir. Binaların hangi ivme ve sürelere maruz kalmasıyla devreye gireceği yada girmeyeceği standartta belirtilmiştir. Cihazlar deneylere tabi tutulduklarında Şekil 1'de verilen performans değerlerini sağlamalıdır. Tabloda ölçü alınan: Yerçekimi ivmesi = 9,8 m/s2 dir. Sismik hareketi algı layan otomatik gaz kesme cihazları, Şekil 1'de belirtilen periyotlardaki ivme değerleri altında o• ,45°, 90°, 135° yatay düzlem açıları ile sismik hareketlere tepki deneyine tabi tutulmaktadırlar. Ayrıca, bu cihazlar üzerinde sürekli çalışma deneyi ve imalat deneyleri yapılmaktadır. Bu deneyler, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü laboratuvarlarında yapılmakta, belgelendirme işlemi ise TSE tarafından gerçekleştirilmektedir. Dünyadaki Düzenlemeler ABD ve Japonya, yaşanan bu depremler sonucu deprem bölgelerinde bulunan binalarda deprem vanası tabir ettiğimiz sismik tahrikli gaz emniyet sistemlerinin kullanılmasını zorunlu hale getirmişlerdir. Türkiye'deki Düzenlemeler Türkiye'de de bu konuda çalışmalar yapılmış olup, 2002 yılında Resmi Gazetede ► w,n,.dogalgaz.com.tr 125
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=