Panorama dan meydana gelen jeopolitik durum, petrol ve gaz sektörüne yapılan yatırımlar ve katılımlarda kendini göstermeye devam edecektir. Rusya'nın Artan Etkisi Yaklaşık l 5 yıl önce, Sovyetler Birl iği'nin dağılmasına rağmen Rusya, enerji ve enerji ürünlerine artan bağlılıkla beraber, Orta Asya'da dahil olmak üzere yakın komşuları üstündeki ekonomik etkisini hala sürdürmektedir. Petrol ve gaz Rusya' nı n döviz kazanım larının yarısını oluşturarak ülkenin ekonomisine önemli ölçüde katkıda bulunmaktadır. Bunun sonucunda Rusya, kazançlı Orta Asya hidrokarbon kaynakları üstündeki hakimiyetini sürdürmeye kararlıdır. Rusya 150.000 mil kare genişliğindeki Hazar Denizi'nin göl olarak belirtilmesini ve böylece sahip olduğu kaynakların onu çevreleyen devletler arasında ortaklaşa paylaşılmasını talep etmektedir. Kazakistan ve Azerbaycan ise tam aksine Hazar'ın uluslararası deniz hukukunun geçerli olduğu bir deniz olarak kabul edilmesi ve böylece her kıyı ülkesine ayrı bir a lan oluşturmak için özel hak tanınmasında ısrarcıdır. İran ve Türkmenistan genel olarak Rusya'yı desteklemektedir. Rusya ve komşuları orasındaki bir diğer tartışma konusu ise petrol ve gaz nokliyesidir. Genel olarak, Orta Asya üzerinde üç temel ihracat hattı vardır (Dorion, Mayıs 2001): Kazakistan üretim 15 22.7 NA ihracat 13 24 35 Türkmenistan Üretim 100 120 180 ihracat 70 100 115 Özbekistan Üretim 67 70 NA ihracat 15 20 25 Xlnjlang, Çin üretim NA 30 NA ihracat NA 20 NA NA:Belli deği l Şekil 4. 20l 5'te Orta Asya'da Öngörülen Gaz Üretimi ve İhracatı (milyar m3 ) - 1 Doğal Gaz Dergisi, 2006/10 O Rusya ve Novorossiysk limon şehri üzerinden; O Kafkaslardan (Gürcistan ya da Azerbaycan); ve O Türkiye aracılığıyla Rusya'dan geçen hat, Tengiz/Korolevskoye petrolünün Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu (CPC) aracı lığıyla Rus Kara Denizi'ne (Novorossiysk) taşınmasını da içermektedir. Novorossiysk'e ilk CPC petrolü nakliyesi 720 km'lik boru hattı bölümünün tamamlanmasından hemen sonra 200l sonbaharında yapılmıştır. 25 Mayıs 2005"te, bölgedeki Rusya ya da İran'dan geçmeyen tek büyük boru hattı olan ve ilerde günde bir milyon varil petrolü Hazar Denizi'nden Akdeniz'e taşıyacak, l 700 km uzunluğundaki milyarlarca dolarlık BTC boru hattı açılmıştır. BTC boru hattı, hassas ve yoğun olarak kullanılan Boğaziçi'ni aşarak güvenliği artırmış ve böylece dünya pazarlarında Hazar bölgesine muazzam büyüklükte yeni olanlar açmıştır. Orta Asya' daki petrol açısından zengin devletler ihracat için çok sayıda satış yeri ve pazar arayışı içinde olduğundan, Dünya Bankası, Asya Kalkınma Bankası ve diğer bölgesel ve ul uslararası yönetime bağlı olmayan kurumlarda üyeliklerle Batı ile önemli bağlantılar kurdular. Sonuçlar Enerji açısından değerlendirildiğinde, Orta Asya ağı rl ıkl ı olarak doğalgaz üreten bir bölgedir. Aynı zamanda, petrol üretimi potansiyeli de yüksektir. Kozakistan'ın önemli gaz yatakları olduğu gibi, Özbekistan ve Türkmenistan Orta Asya'doki iki büyük gaz üreticisidir. Xinjiang gaz üretiminde kendi kendine yetebilecek konumdadır. Bölgenin büyük kısmında elde edilen gazda sülfür oranı yüksek olduğundan, boru hatlarında taşınmadan önce işlemden geç irilmelidir. Orta Asya'doki gazendüstrilerinde, özellikle de Sovyet cumhuriyetlerinde nakliye önemli bir sorundur. Nakliye ağı Sovyet zamanlarında yapıldığından, Sovyetler Birliği ' nin önceliklerini yansıtmaktadır. Gaz geleneksel olarak kuzeybatıdaki Sovyet boru hatlarından, Rusya'nın Avrupa topraklarında bulunan ana işleme merkezlerine akmaktadır. Petrol büyük ölçüde ihracat potansiyeliyle bölgenin ikinci en önemli enerji kaynağıdır. Kazakistan'ın l .2 milyar metrik tonluk rezervlerine ek olarak, Özbekistan çok daha mütevazi miktarda (730 milyon varile kadar) petrol rezervine sahiptir ve Kırg ızistan ile Tacikistan çok az miktarda petrol üretmektedir. Daha önce Tarim Havzası' ndo olduğu öne sürülen büyük petrol kaynaklarının aksine, yeni kanıtlar Xinjiang'da çok daha küçük çaplı rezervler bulunduğu ve geliştirmen in maliyetli olacağı yönündedir. Mevcut ve tahmini petrol üretiminin, mevcut ve tahmini petrol tüketimini aşmasına rağmen, ulusal yasalar ham petrol üretiminin yarısının Çin'in diğer bölgelerine aktarılmasını gerektirdiğinden, Xinjiang'da petrol açığıyla sonuçlanmaktadır. Gazda olduğu gibi, bölgedeki petrol üretiminin gelişiminde nakliye başlıca problemlerden biri olmayı sürdürecektir. Daha da önemlisi, Orta Asya'dan dışarı yapılan petrol ihracat hatlarını kontrol eden, gelecekteki tüm idareyi, akış miktarını ve yeni üretimlerden gelen hasılatların dağıtımını da etkileyecektir. Yeni boru hattı inşası ve tecridinin kapsamı, aynı zamanda bölgedeki toplam yabancı yatırımı da etkileyecektir. Orta Asya'nın dünya çapında ki bölgesel enerji pazarları üstündeki etkisi, öncelikle yeni doğal petrol ve gaz pazarlarının oluşması ve ileride yeni nakliye hatlarının gelişmesiyle beraber, 2020 ve sonrasına kadar artmaya devam edecektir. --C:
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=