MAKALE DOĞAL GAZ DERGİSİ 163 70 Doğal Gaz Dergisi Mayıs - Haziran / May - June 2011 Doğalgaz Ticareti ve Avrupa Gaz “Hub”Ları Özet En geniş tanımıyla doğalgaz ‘hub’ı, birden fazla noktadan (tedarikçiden) gelen arzın bir noktada toplanıp yine birden fazla alıcıya dağıtılması yoluyla yapılan ticari faaliyetin merkezidir. Spot piyasa işlemleri için uygun bir ortam oluşturan hublar, daha fazla alıcının görece ucuz arz kaynaklarına ulaşımını sağlarken, satıcılara da doğalgaz için anlık en uygun fi yatı sunan alıcılara ulaşma imkanı tanıyan temel piyasa birimidir. Avrupa’da rekabetçi bir gaz piyasasının oluşumu için ilk direktifl er henüz 1990’larda verilse de bu gidişat sanal ve fi ziksel hublar birlikte ele alındığında artarak ilerlemektedir. Bunun sonucunda, uzun erimli kontratların piyasanın büyük bölümüne hakim olduğu Avrupa’da, gaz hubları kısa dönemli gaz ticareti konusunda çeşitli alıcı ve satıcılara sunduğu imkanlarla alternatif bir ticaret modeli de sunmaktadır. Avrupa’daki hublar birbirleriyle ve daha da önemlisi, doğalgaz ticaretinin uzun erimli kontrat yapısıyla rekabet halindedir. Doğalgaz ticaretine etki edebilme olanağı olan bu hubların konumu güçlendikçe kaçınılmaz olarak petrol fi yatlarından bağımsız bir dünya doğalgaz fi yat mekanizmasının kurulması da olağanlaşacaktır. Bu araştırmanın amacı da Avrupa’da var olan doğalgaz hublarını karşılaştırmalı olarak incelemek, bunların genel doğalgaz ticareti içindeki konumlarını analiz etmek ve hub odaklı doğalgaz ticaret yapısının ülkemizde de mümkün olup olamayacağını sorgulamaktır. Bir Piyasa Merkezi olarak “Gaz Hub” Ne Demektir? En geniş tanımıyla “Doğalgaz Hub”ı, birden fazla noktadan (tedarikçiden) gelen arzın bir noktada toplanıp yine birden fazla alıcıya dağıtılması yoluyla yapılan ticari faaliyetin merkezi alanıdır. Satıcılar, nakliyeciler, piyasa aracıları ve alıcıları arasındaki gaz ticaret faaliyeti şekillenerek piyasa mekanizmasında fi yatlandırma belli olur. Bu özelliğiyle hublar, arz ve talebin kesiştiği gaz kontrat noktalarıdır da denebilir. Boru hattı şirketlerinin gaz iletim, arz güvenliği, talep dengelemesi ve genel anlamda ticareti faaliyetinden edindiği uzmanlık alanının ve dominant konumunun“hub” tarzı yeniden yapılandırılmış piyasalarda farklı bir boyuta dönüşmesi bu piyasa gelişim sürecinin doğal bir sonucudur. Spot piyasa işlemleri için uygun bir ortam oluşturan hublar daha fazla alıcının görece ucuz arz kaynaklarına ulaşmasını sağlarken, satıcılara da doğalgaz için anlık en uygun fi yatı sunan alıcılara ulaşma imkanı tanımaktadır. Hub’lar sayesinde tüketicilerin daha önce ticari faaliyette bulunan boru hattı şirketleri tarafından yapılan taşıma, depolama, aktarma gibi alanlardan daha ‘hesaplı’ bir şekilde yararlanacağı ve bu anlamda rekabetçi piyasa dinamiklerinin doğalgazda da ilerleyeceği görüşü ileri sürülmüştür¹. Özellikle ABD’de gelişmiş olan Henry Hub piyasası ve gaz ticareti hususunda bu görüş doğruluğunu kanıtlamıştır. Ancak ABD’de var olan bu kavramın dünyanın geri kalanına ve en önemli tüketim merkezlerinden biri olan Avrupa doğalgaz piyasalarına yansıması farklı olmuştur. Volkan ÖZDEMİR BOTAŞ Strateji Geliştirme ve Uluslararası Projeler Dairesi Başkanlığı ¹ http://newsletter.epfl .ch/mir/newspaper-article?np_id=85&np_eid=22&catid=0
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=