Doğalgaz Dergisi 220. Sayı (Mayıs-Haziran 2020)

32 Doğalgaz / Mayıs-Haziran 2020 dogalgaz.com.tr bir basınca düşmesini sağlamaktadır. İkinci regülatör ise 500 mbar basıncı istenilen 300 mbar veya 21 mbar basınca düşürmektedir. Bu sistemlerin koordineli çalışması sayesinde çıkış basıncı hassas olarak sağlanabilmektedir. Servis regülatörlerinin çıkış basıncını hassas olarak ayar- lamalarının yanında, diğer bir önemli husus ise otomatik dev- reye giren emniyet mekanizmaları barındırıyor olmalarıdır. Doğalgaz kullanıcılarının yakıcı cihazları gaz yokluğunda oto- matik gaz akışını kesmediği için gaz yokluğu sonrası bir kont- rol mekanizması oluşturularak tekrar gazlama yapılmalıdır. Bu kontrol mekanizması da servis regülatörlerinin otomatik olarak gazı kesmesi ve sonrasında dağıtım şirketi personelle- rinin bütün daireleri gezerek açık kalmış bir ocak olmadığını abonelere teyit ettirmesi ile mümkün olmaktadır. Binada bulunan abonelere gazın tekrar verileceği bilgisi iletilip açık kalmış ocak kalmadığı teyit edildikten sonra, ulaşılamayan abonelerin dairelerine ait sayaç vanaları kapatılmak suretiyle servis regülatörlerinin devreye alınması sağlanmaktadır. Servis regülatörlerinde; • Aşırı akış emniyeti, • Düşük basınç emniyeti (UPSO), • Yüksek basınç boşaltma ventili, • Yüksek basınç emniyeti (OPSO) gibi emniyet tertibatları bulunmaktadır. Emniyet tertibatları yukarıda tarif edildiği üzere, şebe- kede oluşacak olumsuzlukları bina kolon tesisatlarına aktar- madan sistemi kapatmak üzere tasarlanmıştır. Aşırı akış emniyeti Servis regülatörü, kapasite olarak belirlenmiş değerin %110 kadar üzerine çıkması durumunda otomatik olarak kapanarak gaz akışını kesmektedir. Bu emniyet mekanizması servis regülatörü sonrasındaki kolon tesisatında aniden olu- şacak bir hasar sonrası yüksek kapasitede gaz akışı oluşması durumu senaryo edilerek oluşturulmuştur. Örnek olarak eşya taşınması sırasında sayaçlardan birine darbe gelmesi sonucu hasar görmesi veya kolon hattına gelecek darbe sonrası kaynak noktasından aniden kontrolsüz gaz çıkışı oluşması gösterilebilir. Düşük basınç emniyeti (UPSO- Under pressure shut off) Servis regülatörlerinde giriş basıncı 1-4 bar aralığında belirlenmiş olup bu aralık en az basınca göre tam kapasite gaz geçişi sağlanabilmesi, en çok basınca göre de dayanım gösterebilmesi için verilmiştir. Ayrıca bu basınç değerlerinin daha alt seviyelere düşmesi durumunda, regülatör istenilen kapasiteyi sağlayamayacağından yakıcı cihazlarda alev kop- ması yaşanmaktadır. Alev kopması yaşanan yakıcı cihazda doğalgaz yanmadan ortama dolacak ve risk oluşturacaktır. Bu durumun oluşmaması için servis regülatörü şebekeden gelen gaz basıncının düşmesi sonrası otomatik olarak kapa- narak gaz akışını kesmektedir. Tekrar devreye alınabilmesi için öncelikle şebekede oluşan gaz kesintisinin sebebi bulunup arıza giderilmeli ve sonrasında devreden çıkan regülatöre bir operatör müdahale ederek tekrar devreye almalıdır. Yüksek basınç boşaltma ventili Servis regülatörleri, belirli basınç aralığında ve belirli kapasitelerde gaz akışı sağlamakta olup çalışma sırasında sürekli olarak hareket eden bir diyafram aracılığı ile çıkış basıncı ihtiyaca göre dengelenmektedir. Bu dengeleme diyafram hareketinin akış miktarına göre hızlanması veya yavaşlaması ile yapılmaktadır. Mekanik bir sistemle kontrol edilen diyafram, akışın ani değişmesi ile sistemi hemen kapa- tamadığı durumlarda çıkış basıncı istenen değerin üzerine çıkabilmektedir. Bu tip durumlarda oluşan yüksek basıncın sistemdeki cihazlara zarar vermemesi için basınç, bir düze- nek ile regülatör dışına gaz boşaltılarak düşürülmektedir. Bu boşaltma işlemini yüksek basınç boşaltma ventili ger- çekleştirmektedir. Dışarı atılan gaz çok az miktarda olduğu için servis kutusu içerisinde dahi tehlike oluşturmamaktadır. Servis kutusunun havalandırma boşluklarından da dışarı çıkarak dağılmaktadır. Bu olaydan kaynaklanan doğalgaz kokusu nedeniyle abonelerden servis kutusunda koku ihbarı gelebilmektedir. Yüksek basınç boşaltma ventili, regülatörde kısa süreli oluşan yüksek basıncı boşaltarak sadece sistemde bulunan cihazların yüksek basınca maruz kalmasını engellemekle kal- maz, regülatördeki diğer koruma sistemlerinin tetiklenmesini engelleyerek regülatörün devre dışı kalmasını da engeller. Bu sayede arızadan kaynaklı olmayan sürekli oluşabilecek kısa süreli yüksek basınçtan dolayı regülatörün sürekli devreden çıkması ve bir operatörün sürekli devreye alması gibi bir iş yükü oluşmamış olur. Yüksek basınç emniyeti (OPSO- Over pressure shut off) Yüksek basınç boşaltma ventili, belli bir basınç değe- rine kadar sistemdeki yüksek basıncı engelleyebilmektedir. Regülatörde oluşan bir arıza sebebiyle çıkış basıncının sürekli yükselmesi durumunda boşaltma ventili yeterli gelmeye- cektir. Bu durumda regülatörün basıncı sürekli yükselecek ve sistemdeki cihazlara zarar verecek boyutlara gelecektir. Böyle bir durumun oluşmaması için regülatörler içerisine yüksek basınç için ikinci bir güvenlik mekanizması konul- maktadır. Bu mekanizmaya yüksek basınç emniyeti (OPSO) adı verilmektedir. Yüksek basınç emniyetinin devreye girmesi MAKALE