•• Gaz Olçiinıii ve Fataralanclırnıa Esra KINAL İGDA� 1998 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi Kimya Meıalurji Fakültesi Kiıııya Mühendis/iği bölümünden mezun oldu. /998 yılı giiz döneminden itibaren İCDAŞ Teknik işler ve Onarım Miidiirliiğii Sayaç Şejliği'nde çalışmaya başladı. Halen Teknik işler ve Onarıııı Miidiirliiğii Sayaç Şejliği'nde mühendis olarak çalışıııaktad11: Ahmet YETİK İGDA� Caziaıııep iiniversiıesi Makine Fakültesi Makine Miilıendisliği Böliiıııiinden Marı /996 tarihinde ıııezıın oldu. 200 / 'de istanbııl Teknik Üniversilesi Fen Bilimleri Enstiliisii Makine Mühendisliği Makine Teorisi ve Kontrol Bölümünde yüksek lisans öğrenimini taıııam/adı. istanbııl CazDağıtıııı A.Ş 'de ıekııik şefolarak görev yap111aktad11: Ayfer CANDEMİR İGDA� 1989 yılında Yıldız Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği böliiıııiinden mezun oldu. 1992 yılında iCDAŞ'ta göreve başladı. /992-1997 yılları arasında işleıme ıııiilıendisi, 1997-2002 yılları arasında proje ıııiilıendisi olarak görev yaptı. Halen Teknik işler ve Onarım Miidiirlüğii Sayaç Şejliği'nde mühendis olarak çalış111aktad11: ÖZET Doğal gaz ölçüm cihazlart111n özellikleri ve gaz ölçüm cihazlarında yaşanan problemlere dikkat çekilerek gaz dağıtım şirketlerine önerilerde bıılıınıınışıw: Esaslan Giriş Doğru ve güvenilir ölçme faaliyetleri, ilmi, ticari, ahlaki ve sosyal boyutları olan ve sağlanmaması durumunda toplumsal, bölgesel, ulusal ve uluslararası ilişkileri etkileyecek öneme sahip teknik ve sosyal tarafları olan bir konudur. Bir gaz dağıtım şirketi müşterisine sattığı gazı doğru ölçmek ve doğru faturalandırmakla yükümlüdür. Doğru ve güvenilir ölçüm, hem dağıtım firması hem de müşteri lehine büyük önem taşır. Müşteri tarafından kullanılan gazın doğru ölçümü öncelikle uygun cihaz seçimi ve bu cihazın periyodik takibinin yapılması ile mümkün olur. Faturalandırma ise tüketilen gazın sıcaklık ve basınç değişimine ve standart şartlara göre mukayese edilerek yapılır. 1. Debi Ölçümü Gaz dağıtım şirketleri abonelerine sattığı gazı hacimsel debi yöntemi ile ölçer. Bu yöntemde belirli zaman aralığında akan akışkan, hacmi belirlenen kapta toplanarak veya hacmi belirli kaptan, belirli zaman aralığında bu akışkanın kullanılması ile hacimsel debi bulunabilir. Genel olarak gaz dağıtım şirketleri tarafından hacimsel debi ölçer olarak Orifismetre, Körüklü tip, Rotary tip ve Türbin tip sayaçlar kullanılmaktadır. Ölçme cihazı ve yönteminin seçiminde hassasiyet, kapasite aralığı ve fiyat başta olmak üzere çeşitli etkenler rol oynar. Cihazın tipi temel olarak abonenin gaz tüketim ihtiyacına ve kullanım basıncına göre seçilmektedir. Bu seçimin doğru yapılmaması durumunda seçilen debimetreden istenen performans sağlanmayarak dağıtım şirketi ve müşterinin mağduriyeti söz konusu olabilir. Kapasite belirlendikten sonra dikkate alınacak diğer önemli faktör seçilen sayacın hem tüketilecek maksimum kapasiteyi ölçebilmesi hem de tesisatta kullanılacak minimum kapasiteyi ölçebilme kabiliyetini gösterebilmesidir. Bu da sayacın ölçüm dinamiği denilen Qma/Qmi n ifadesidir ki maksimum akış kapasitesinin belirlenmiş minumum ölçüm kapasitesine oranıdır. Bu eşitlik 160:1'e kadar çıkabilmektedir. Örneğin;maksimum 65 m3/h tüketim gerektiren minimum 0,9m3/h i ölçebilen rotary sayaç seçimi yapmamız gerektiğinde G40 sayaç kullanmamız gerektiğini rahatça söyleyebiliriz. Fakat hangi ölçüm dinamiğine sahip olan G40 sorusuna cevap aradığımızda basit bir hesap yaparak bulabiliriz. G65 rotary sayaç için; Qm)Qmin =20: 1 olursa Qmin:3,2 bulunur. Qma/Qmin=100:1olursa Qmin:0,65 bulunur ki istediğimiz değerleri karşılar. Bu yüzden bir sayacın ölçüm dinamiği sayacın ölçüm performansı üzerinde oldukça etkilidir. Şimdi sırasıyla kullanılan doğal gaz sayaçları ve kısaca çalışma prensiplerini inceleyelim. 2. Doğal Gaz Ölçüm Cihazları Hacimsel debi ölçüm tekniklerini esas alan sayaçlar aşağıda guruplandırılmıştır. 1 . Diferansiyel Basınç Ölçümü Esasına Göre Çalışan Sayaçlar t Orifismetreler t Sonik Nozul t Venturimetre t Rotametreler 2. Pozitif Yer değiştirme Esasına Göre Çalışan Sayaçlar t Körüklü Sayaçlar (Diyaframlı) t Rotary Sayaçlar 3. Türbinmetreler,Quantometreler 4. Vortex Sayaçlar 5. Elektromanyetik Sayaçlar 6, Ultrasonikmetreler Yukarıda sınıflandırılan sayaçlardan Türkiye'deki gaz dağıtım firmalarında kullanılanları kısaca izah edelim. Doğal Gaz Dergisi IIGII Eylül 2004 / Sayı 97
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=