Özet

DoÄŸalgazlı ısı cihazları pazarı, bir yanda Avrupa’da sürmekte olan Proje 2020’nin getirdiÄŸi teknik dönüÅŸümün, diÄŸer tarafta ise DoÄŸu Avrupa’dan Çin’e uzanan yayılmanın etkisinde büyümeye devam ediyor. Türkiye ve Akdeniz ülkeleri ise her iki eÄŸilimin arasında ve daha fazla teknik deÄŸiÅŸimin içerisindedir.

 

1.0 Türkiye DoÄŸalgaz Isı Cihazları Pazarındaki GeliÅŸmeler

Ülkemizdeki doÄŸalgazlı ısı cihazları pazarı, 2010 yılıyla beraber hem inÅŸaat sektöründeki büyümenin, hem de doÄŸalgazın tüm Anadolu’da yayılmasının ikili etkisi altında geliÅŸmektedir. DoÄŸalgaz ısı cihazlarında aboneliklerin yüzde 76’sı bireysel kullanıma ait olup, bu veri Türkiye’de son kullanıcının bağımsız kullanımları tercih ettiÄŸini göstermektedir.

 

Ürünler bazında pazar geliÅŸmelerine bakıldığında ise ÅŸu veriler görülmektedir:

Verilerin analizi ile aÅŸağıdaki yorumların çıkarılması mümkündür:

 

1. Kombi pazarında büyüme ortalaması yüzde 12 iken, yoÄŸuÅŸmalı kombi pazarındaki büyüme yüzde 24’dür. Avrupa’da bu oranın yüzde 60 seviyelerinde olduÄŸu düÅŸünülürse, Türkiye’de de bu trend asgari 5 yıl devam edecektir. YoÄŸuÅŸmalı kombi, özellikle yeni gaz gelen DoÄŸu ve GüneydoÄŸu Anadolu illerimizde daha hızlı yayılmaktadır. Bu üründe pazarın Avrupa’da olduÄŸu ÅŸekilde ön-karışımlı, yüksek verimli cihazlara döneceÄŸi açıktır.

2. BEP yönetmeliÄŸindeki gereklilik sonucu, özellikle villa ve büyük evlerde kullanılan 35-40 kW kapasiteli cihazlar tamamen yoÄŸuÅŸmalı cihazlara kaymıştır.

3. BEP yönetmeliÄŸindeki 2 bin metrekareden büyük evlerde merkezi sistem çözümleri kullanılması ÅŸartı, merkezi sistemlerin pazar paylarını arttırmıştır. Ancak, beklenenin aksine özellikle 100 kW civarındaki yoÄŸuÅŸmalı duvar tipi kazanlar ve bunların kaskad çözümleri, klasik düÅŸük verimli yer tipi kazanların pazarını yüzde 60 oranla ele geçirmiÅŸtir.

4. Brülörde tek kademeli uygulamalar yerini çift kademeli ya da oransal ürünler almıştır.

5. Merkezi sistemlerin büyümesine paralel olarak ÅŸofben pazarı da büyümektedir. Yasal uygulamalar sonucu pazar büyük oranda fanlı hermetik cihazlarda toplanmıştır. 

6. Ülkemizde merkezi iklimlendirme alanında VRF sistem uygulamalarının hızlı büyümesi dikkat çekicidir. Bu uygulamalar, pazarın yeniden ÅŸekillendirmesine ve doÄŸalgazlı merkezi ısıtma çözümlerinden, tamamen soÄŸutma sektörünün teknolojik hakimiyetinin (dolayısıyla Japon firmalarının) olduÄŸu alana pazarın kayması anlamına gelmektedir. SoÄŸutma sektörü, kanallı klimalarla rekabet edemeyeceÄŸini görmüÅŸ ve VRF sistemlerinin teknolojik avantajlarını sektörümüze girmek için kullanmaya baÅŸlamışlardır. DüÅŸen VRF fiyatları, yükselen COP deÄŸerleri ve saÄŸlanan tüketici konforu doÄŸalgaz sektörü için risk olarak algılanmalıdır. 

Sonuç olarak Türkiye pazarı, Ä°ngiltere (1.7 milyon) ve Ä°talya (1.1 milyon) pazarlarının ardından Avrupa’nın 3. büyük kombi pazarı seviyesine ulaÅŸmıştır.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2- Yurtdışı Pazarlarındaki GeliÅŸmeler

 

BilindiÄŸi üzere, Amerika ısıtmada özellikle kanallı hava sistemlerini kullanırken, Avrupa sulu sistemleri yaygınlaÅŸtırmıştır. Avrupa ÅŸu anda yüzde 90 oranında deÄŸiÅŸim pazarından oluÅŸmakta ve inÅŸaat sektöründeki geliÅŸmelerden kısmen etkilenmektedir. 

 

Özellikle Ä°spanya ve Ä°talya gibi ülkelerde 2010-2011 yıllarında yaÅŸanan ekonomik sorunlar deÄŸiÅŸim pazarındaki büyüklükleri de etkilemiÅŸ ve önemli küçülmeler görülmüÅŸtür. Avrupa için çok kritik olan doÄŸalgaz kullanımı ve bu konudaki bağımlılık, AT düzeyinde verimlilik arttırıcı önlemlere ve teknolojilerin teÅŸviklerine yol açmıştır. Avrupa’da sektörü etkileyebilecek en önemli teknik dönüÅŸüm, 2020 projesidir. Projenin 2 ana hedefi vardır:

 

a- 1991 yılı referansı ile 2020 yılında enerji kullanım miktarını yüzde 20 azaltmak

b- Yine aynı referansla CO2 emisyonunu yüzde 20 azaltmak.

 

Her ürün grubu için çeÅŸitli komisyonlar oluÅŸturulmuÅŸ ve Lot baÅŸlıkları ile tanımdan hesaplama yöntemlerine ve etiketlemeye kadar tüm detaylar yeniden belirlenmiÅŸtir.

 

Sektörümüzü etkileyecek en önemli Lot’lar ÅŸunlardır:

 

Lot 1: 400 kW’a kadar ısıtma ve kombine cihazlar

 

Lot 2: Elektrikli ve gazlı su ısıtıcıları

Lot 2 konusunda genel bir mutabakat vardır ve taslaklar AT tarafından onaylanmıştır. Ancak, Lot 1 konusunda  özellikle Alman ve Ä°talyan üreticilerinin sektör temsilcileri tam olarak anlaÅŸamamışlardır. EHI (European Heating Industry) bu konudaki makro hedeflerle sektör önerilerini bir araya getirmekte olup, yıl sonuna kadar bir taslağı AT onayına sunmayı hedeflemektedir. Çerçeve Kanun gereÄŸi, teknik mevzuatlarımızı uyumlulaÅŸtırmak zorunda olduÄŸumuz için bu alandaki geliÅŸmeler birkaç yıl farkı ile ülkemizi de etkileyecektir.   

 

Lot 1 ve Lot 2’deki en önemli uygulamalardan biride hesaplama metodlarındaki deÄŸiÅŸikliklerdir. Mevsimsel verimliliÄŸi esas alan ve kombilerde ısı pompası-ÅŸofbenlerde de güneÅŸ enerjisi girdisini isteyen hesaplama modülü cihazda kullanılacak etiket deÄŸerini de ortaya koymaktadır.

 

ÇeÅŸitli tartışmalara raÄŸmen, Avrupa TopluluÄŸundaki (1-2 yıl geçiÅŸ süreci ile ülkemizdeki) teknik trendler bellidir ve aÅŸağıdaki özet sonuçları ortaya çıkaracaktır:

 

a. Tüm ısıtma ve su ısıtma cihazları yeni yöntemlerle hesaplanmış verimlilik sınıfı kategorilerine alınacak ve bu sınıfı standart etiketlerle kullanıcıya net olarak gösterilecektir. Özellikle beyaz eÅŸya sektöründeki uygulamalar nedeniyle oluÅŸan aÅŸinalık son kullanıcının tercihlerini ciddi oranda etkileyecektir (etas=etason-toplam kayıplar-elektrik, pilot, standby, kontrol)

 

b. Kademeli olarak düÅŸük verimli cihazlar yasaklanacaktır. Kombilerde öncelikle düÅŸük verimli cihazlar (bithermik ya da 92/42 AT’ye göre 2*) daha sonra da tüm yoÄŸuÅŸmasız  cihazların satışı yasaklanacaktır. Benzer ÅŸekilde, standby kayıpları yüksek ÅŸofben ve termosifonlar öncelikli olmak üzere, düÅŸük verimli su ısıtıcıları yasaklanacaktır.

 

c. Yenilenebilir enerji kaynakları ile hibrid çalışmayan hiçbir cihaz  A sınıfı üzerine (A+,++,+++) çıkamayacaktır. Kombide yüksek COP deÄŸerine (4.0 ya da üstü) sahip ısı pompaları ile entegre çalışmak ve güneÅŸ enerji ile merkezi ısıtmaya takviye ÅŸofben de güneÅŸ enerjisi ile entegre çalışmak ya da termosifonda smart kontrol sistemleri yeni trendler olacaktır. Kombide ısı pompası ile birlikte çalışma düÅŸüncesi, sektörün soÄŸutma ile entegrasyonu anlamına gelmektedir. Özellikle alanlarını geliÅŸtirmek isteyen Japon klima üreticileri bu alanda teknolojik liderliÄŸi almaya çalışmakta, ÅŸirket alımları ile sektöre girmeye hedeflemektedirler.

 

d. Cihazların NOx seviyeleri çevresel alanda belirleyici olacak ve Class 5’in altındaki cihazlar, verimleri ne olursa olsun engellenecektir. Bu ÅŸart, atmosferik brülörlerin LowNOx kullanımını gerektirecektir.

 

e. Avrupa’daki ana üreticiler geliÅŸmeye paralel olarak, yoÄŸuÅŸmalı olmayan cihazlara ait teknolojik yatırımları azaltmakta ya da Avrupa dışına çıkarmaktadır.

 

f. EuP/ErP geçiÅŸ takvimi öncesinde ülkeler kendi stratejilerini uygulamaya ayrıca baÅŸlamışlardır.

 

  a. Hollanda yaklaşık 15 yıldır sadece ön karışımlı-yoÄŸuÅŸmalı kombi satışlarına izin vermektedir.

  b. Ä°ngiltere 2011 yılına kadar izin verdiÄŸi Sedbuk B sınıfı yarı yoÄŸuÅŸmalı kombilerin satışlarını yasaklamış ve sadece Sedbuk A sınıfı ön karışımlı yoÄŸuÅŸmalı kombilerin satışına izin vermiÅŸtir.

  c. Almanya NOx ÅŸartları gereÄŸi tamamen ön karışımlı yoÄŸuÅŸmalı ürünlere geçmiÅŸtir.

  d. Fransa’da ısı pompalarına verilen teÅŸviklerden dolayı pazarın yarısı kombiden bu ürüne kaymıştır.

  e. Ä°spanya tüm su ısıtma sistemlerinde yüzde 30 solar enerji kullanımı ÅŸartı getirmiÅŸtir. Yine LowNOx kombilerle ilgili teÅŸvikler uygulanmaya baÅŸlanmıştır.

 

Sonuç olarak, Avrupa ve Türkiye’de pazar en geç 2017’den sonra teknik olarak önemli bir deÄŸiÅŸim gösterecek ve ÅŸu andaki teknolojik yapı geçersiz hale gelecektir.

 

Avrupa’daki bu geliÅŸmelerin aksine, DoÄŸu Avrupa (Ukrayna-Rusya dahil), Ä°ran ve Çin gibi önemli pazarlarda büyüme, yoÄŸuÅŸmalı olmayan, verimlilik kriterlerinden uzak kombilerle gerçekleÅŸmektedir. 

 

ÖrneÄŸin Ä°ran kombi pazarı her yıl ortalama yüzde 42 büyüyerek, 2005 yılındaki 40 bin adet olan büyüklüÄŸünü, 2015 yılında 700 bin (5)adete çıkarmaktadır. Yaklaşık 1.5 milyon yeni evin yapılacağı Mesken u Mehr projesinde (Türk inÅŸaat firmaları önemli paylar almaktadır) tamamen kombi kullanılacaktır. Ä°ran’da yerel üreticiler daha önce Ä°talya’dan aldıkları teknolojileri Çin’e kaydırmaya baÅŸlamışlardır.

 

Çin pazarı da Ä°ran’a benzer bir trendle büyüyerek yaklaşık 400 bin adete ulaÅŸmıştır. 2015 yılında 1 milyon sınırını aÅŸacağı beklenmektedir. Bu ülkede çok güçlü olan ÅŸofben sektörü, hızla kombiye kayarak kendi alt sektörlerini yaratmıştır. Bazı Ä°talyan komponent üreticilerinin üretim faaliyetlerini bu ülkeye kaydırması da bu altyapının kurulmasını hızlandırmıştır.

 

3- Teknolojik DönüÅŸümler-Fırsatlar/Tehditler

Ortaya çıkan nesnel pazar koÅŸulları içerisinde Türkiye sanayisinin alabileceÄŸi önemli pozisyonlar vardır. Ülkemizdeki beyaz eÅŸya sektörü bu konuda bir benchmark olabilir. 

 

GeliÅŸmenin saÄŸlanabilmesi için oluÅŸacak fırsat ve tehditler etrafındaki stratejiler ÅŸu ÅŸekilde önerilebilir.

 

1. Avrupa üreticilerinin yoÄŸuÅŸmalı ya da hibrid cihazlara yönelmesi ile, Türkiye’deki üreticiler bu boÅŸluÄŸu doldurarak ,yoÄŸuÅŸmalı olmayan cihazlarda liderliÄŸi üstlenebilirler. Burada en önemli tehdit, Çin firmalarının kendilerini hızla geliÅŸtirmeleridir. Bu stratejinin kaçınılmaz gereÄŸi, ürüne ait tüm teknolojik altyapının da ülkemizde oluÅŸması ve yerli/alternatif komponentlerle üretim yapılmasıdır. Yüzde 75’in üstünde yerliliÄŸe sahip olmak, benzer Ä°talyan firmasından asgari yüzde 30 daha az maliyet yaratmak, bu rolün üstlenilmesini ve gelecekteki Çin rekabetine karşı durulmasını saÄŸlayacaktır. DiÄŸer tüm ana sanayilerinde benzer hedeflerle alt sektörleri desteklemesi gerekir.Ulusal hedef bu tip ürünlerde 2 milyon toplam üretimi aÅŸmak, yüzde 50 pazar payını alabilmektir.

2. YoÄŸuÅŸmalı kombide de yaratılan alt komponent sektörünün sinerjisi kullanılarak rekabetçi olunacaktır. Daha sonra da özellikle eÅŸanjör konusunda alternatifler yaratılması zorunludur. Orta ve üst segment ürünlerde teknolojik olarak Avrupa’nın (özellikle Almanya) yakın takibi gereklidir.

3. Ülkemiz klima konusunda Avrupa’nın en önemli pazarıdır. Yasal nedenlerle artan üretim faaliyetlerinin, teknolojik yatırımlarla desteklenmesi ve ısı pompası çözümleri için alternatifler yaratılması gereklidir. Gelecekte kombi ve klima aynı üretim merkezlerinin birer parçası olacaktır. 

4. Olası ErP geliÅŸmelerine paralel olarak küçülecek alanlarda üretim yapan firmaların (örnek pilot grubu) kademeli olarak teknolojilerini deÄŸiÅŸtirmeleri ve potansiyel yeni alanlara (ör. Pilotsuz ateÅŸleme grubu, smart kontrol ünitesi vb) yatırım yapmaları yönlendirilmelidir.

 

Özetle, sektörümüz önemli deÄŸiÅŸikliklerle büyümeye devam ediyor. Yan sanayisinden bayisine uzanan tüm zincir bu deÄŸiÅŸimlere uygun konum alabilirse, gerek dışarıdan gelebilecek rekabete karşı durulabilir, gerekse de hızla büyüyen yeni pazarlarda liderlikler üstlenebilirler.

 

Kaynakça

1. TUIK 2011 138 nolu rapor

2. Dosider istatistikleri (www.dosider.org)/bilgi bankası

3. Dosider 2010 sektör envanteri

4. Eurostat 19.07.2011 release

5. BSRIA May 2011

6. BRG Consult 2009

7. Ä°SKÄ°D 2010 Sektör Envanteri