Mert Eser ÖzdenoÄŸlu
Bosch Termoteknik, Ürün Yöneticisi

ErP Direktifi, “Energy-related Products”, yani “Enerji iliÅŸkili Ürünler” Direktifi anlamına gelen kısaltmadır. ErP Direktifi Avrupa BirliÄŸi’ne üye ülkelerde yürürlükte olup, bir takım yasal yaptırımları tanımlamaktadır. Bu direktif, 2020 yılı için Avrupa BirliÄŸi hedefi olan yüzde 20 oranında yenilenebilir enerji kullanımının artırılması, yüzde 20 oranında primer enerji kaynaklarının tüketiminin azaltılması ve yüzde 20 oranında sera gazı emisyonlarının azaltılması hedeflerine hizmet eder. ErP direktifi bunu, kapsamındaki ürün gruplarının CE sertifikalandırması için gerekli minimum ÅŸartları belirleyerek yapar (Ekodizayn Kuralları) ve böylece enerji verimliliÄŸi düÅŸük ürün teknolojilerinin ya da komponentlerin pazara sunulmasını engeller. Ekodizayn kurallarının yanı sıra Enerji Etiketleri/Enerji Föyü uygulamasını getirerek, tanımlı enerji sınıflarına ulaÅŸmak için gerekli ÅŸartları belirler (Enerji Etiketleme Regülasyonu). Ä°lave olarak, cihazların verimlilik ve emisyon gibi deÄŸerlerini hesaplamak için test/hesap metotlarını belirler.

“Enerji Ä°liÅŸkili Ürünler” tanımının kapsamı, enerji kullanan ürünler veya enerji kullanmayan, fakat enerji tüketimine dolaylı olarak etkisi olan ürünler olarak açıklanabilir. Enerji kullanmayan, fakat enerji tüketimine dolaylı olarak etkisi olan ürünlere örnek olarak su kullanan cihazlar, bina yalıtım materyalleri, pencereler vb. gösterilebilir.

Avrupa’da Kasım 2009 tarihinde Ekodizayn-EuP Direktifi, yerini ErP Direktifine (2009/125/EC) bırakmıştır. Eski direktif sadece enerji kullanan ürünleri kapsarken (çamaşır makinaları, bilgisayarlar gibi), yeni direktif eski direktifin kapsadığı ürün gruplarına ilave olarak dolaylı yoldan enerji tüketimine etkisi olan ürün gruplarını da çatısı altına almış ve “Enerji Kullanan Ürünler” kapsamından “Enerji Ä°liÅŸkili Ürünler” kapsamına geniÅŸlemiÅŸtir. Böylece CE iÅŸareti ürün güvenliÄŸinin yanında enerji verimliliÄŸi gerekliliklerini güvence altına almakta ve karşılamaktadır.

ErP Direktifinin HVAC sektörü ile ilgili çeÅŸitli ürün kategorileri (çeÅŸitli LOT’lar) mevcuttur. LOT1: Mahal Isıtma cihazları/kombine cihazlar, LOT2: Su ısıtıcıları ve boylerler, LOT11: bağımsız ve ürünlere entegre salmastrasız devridaim pompaları, tanımlanmış ürün gruplarından bazılarıdır. Isıtma sektörünü direkt olarak etkileyen ErP LOT1 ve LOT2’nin, LOT11 ile beraber Türkiye’de Nisan 2018’de geçerli olması planlanmaktadır. 

Avrupa’da 2015 yılının Eylül ayında ErP LOT1’in devreye girmesi ile birlikte kombi, kazan, ısı pompası gibi ısıtma cihazları bir takım yeni kurallar kapsamına dahil olmuÅŸlardır. Ekodizayn gereklilikleri; 0-400 kW arası kapasitedeki cihazları kapsar ve bu cihazlar ile ilgili verimlilik ve NOx emisyonu gibi deÄŸerler için minimum gereklilikleri tanımlar. Televizyon, çamaşır makinası ve buzdolabı gibi ürünlerden tanıdığımız Enerji Etiketi regülasyonu ise 0-70 kW arası kapasitedeki cihazları kapsar. Bu cihazlarda üretici markası, cihaz modeli, enerji/sezonsal verimlilik sınıfı, sıcak kullanım suyu yük profili ve verimlilik sınıfı, kapasite ve ses gücü deÄŸerleri gibi bilgilerin yer aldığı enerji etiketi uygulamasını ve daha detaylı bilginin bulunduÄŸu enerji föylerini zorunlu kılar. Enerji etiketi uygulamasının pratik faydalarından bir tanesi, son kullanıcılara ürün seçimi esnasında daha ÅŸeffaf bir karar olanağı saÄŸlanmasıdır. Bunlara ilave olarak Enerji Etiketi düzenlemesi, “paket/sistem” tanımı yapmakta ve örneÄŸin ısıtma tesisatında bir kazana ilave olarak boyler kullanılması durumunda, bu iki komponenti bir “sistem” olarak deÄŸerlendirerek bu sistem için ayrıca belirlenmesi gereken bir “paket/sistem” verimliliÄŸini (bununla beraber etiketini ve föyünü) zorunlu kılmaktadır. Ayrı bir örnekte, bir kontrol cihazı (ör: oda kumandası) ile çalışan duvar tipi kombi cihaz da 2 komponentli bir “sistem”i temsil etmektedir. Bu durumda bu sistemin, kombi cihazın ürün enerji etiketinin yanı sıra oda kumandası ile birlikte çalışma performansını temsil eden ilave bir “paket/sistem” enerji etiketi/paket föyü de olacaktır.

Kontrol cihazları kendi aralarında teknolojilerine göre kategorize edilmiÅŸ olup, farklı puan sınıfı altında toplanmışlardır. Bu artı puanları sistem seçiminde hesaba katıp, daha yüksek bir paket/sistem enerji sınıfına ulaÅŸmak mümkündür. Paket sistemlerin enerji sınıflarını hesaplamak için standart hesaplama formları oluÅŸturulmuÅŸtur. Bu formlar, kombiler, kojenerasyon cihazları, ısı pompaları gibi cihazlar için ayrı olarak hazırlanmıştır.

ErP LOT1, minimum enerji verimliliÄŸi gerekliliklerini ortaya koyarken tek bir verimlilik hesaplama metodu da ortaya koymaktadır. “etas” olarak geçen sezonsal (mevsimsel) ısıtma verimliliÄŸi deÄŸeri üzerinden cihazların verim deÄŸerlerinin hesaplanmasını ve deklare edilmesini zorunlu kılar. Bu baÄŸlamda piyasadaki ürünler arasında bir standardı oluÅŸturmuÅŸ olup, müÅŸteri açısından eÅŸit bir karşılaÅŸtırma yapabilme zemini sunar.

LOT2’nin devreye alınması ile ise su ısıtıcıları ürün grubuna 0-400 kW arası kapasitedeki su ısıtıcı cihazlar için minimum verimlilik deÄŸerleri limiti getirilmiÅŸtir. 2000l ve daha küçük hacimdeki boylerler için ise durma kaybı limitleri getirilmiÅŸtir. Bu ürün grubu da hem ürün hem de paket yaklaşımı olarak enerji etiketi gereklilikleri kapsamındadır.

Avrupa’da Eylül 2018 tarihi ile beraber yeni NOx ve kullanım suyu verimliliÄŸi limit deÄŸerleri söz konusu olacaktır. Bu baÄŸlamda ErP direktifi kademeli olarak çıtayı sürekli yukarı taşıyan bir uygulamadır ve ülkemiz tarafından bu kademelerin takip edilmesi beklenmektedir. Bu kademeler ile verimlilik alt deÄŸer seviyeleri artırılıp, NOx salımı için izin verilen üst limit deÄŸerler düÅŸürülmektedir. Böylece yönetmelik dışında kalan ürünlerin kademeli olarak piyasaya sunulması önlenerek ortalama enerji verimliliÄŸinin makro düzeyde üst seviyelere çekilebilmesi amaçlanmaktadır.

LOT 1’in Avrupa’daki en büyük etkisi, Eylül 2015 itibariyle gaz yakan fanlı konvansiyonel (klasik) tipte cihazların pazara sunulmasının durdurulması olmuÅŸtur. Ülkemizde de benzer ÅŸekilde kombi pazarı sadece yoÄŸuÅŸmalı cihazlara dönecektir. ErP Direktifinin ülkemizde Nisan 2018’de yürürlüÄŸe girmesi beklenmektedir. Direktif gereÄŸi 400 kW’a kadar ısıtma kapasitesine sahip olan konvansiyonel kombi ve kazanların üretimi yasaklanacak, ilave olarak 0-70 kW kapasite aralığındaki ısıtma cihazlarının enerji verimliliklerini gösteren enerji etiketlemesi uygulaması zorunlu hale gelecektir. Bu düzenleme, belirtilen tarih ile beraber konvansiyonel ürünlerin ülkemizde üretim ve satışının sonlanması anlamına geliyor olsa da, halihazırda pazara sunulmuÅŸ olan ürünlerin tükeninceye kadar son kullanıcıya satılabilecek olması öngörülmektedir (son kullanıcının pazara sunulmuÅŸ olan ürünleri satın alması ile ilgili herhangi bir sınırlama getirilmemiÅŸtir). Böylece ErP ile beraber konvansiyonel cihazların yerine verimlilik deÄŸerleri daha yüksek, NOx emisyon deÄŸerleri daha düÅŸük olan, yani daha verimli ve “yeÅŸil” bir teknolojiye sahip yoÄŸuÅŸmalı cihazlar satılacak. Bu yönetmeliÄŸin mevcut parkta iÅŸletimde olan konvansiyonel cihazlara bir yaptırımı bulunmamaktadır. Fakat ErP’nin yürürlüÄŸe girmesinden sonra kombisini deÄŸiÅŸtirmek isteyen son kullanıcının yeni kombi alırken tek alternatifi yoÄŸuÅŸmalı kombi olacak.

Avrupa’da Eylül 2018’de yürürlüÄŸe girecek olan LOT1’in yeni fazı ile birlikte, yine aynı kapasite deÄŸerleri kapsamındaki kazan ve kombilerin izin verilen NOx (azot oksit) üst sınır deÄŸerleri aÅŸağı çekilecektir. Bu faz ile beraber standart brülöre sahip entegre reküperatörlü yoÄŸuÅŸmalı kombiler (piyasada yarı yoÄŸuÅŸmalı olarak da bilinen) de konvansiyonel cihazlar gibi artık pazara sunulamayacak, böylece sadece premiks, yani hava ile gazın yanma öncesinde ideal oranda karışmasını saÄŸlayan teknolojiye sahip yoÄŸuÅŸmalı kombi ve kazanlar pazarda yer alacaktır. Bu yeni fazın ülkemizde Avrupa BirliÄŸi ile eÅŸ zamanlı devreye alınması halinde 2018 yılı Eylül ayı itibariyle yurtiçi pazarda üreticiler pazara sadece premix teknolojiye sahip yoÄŸuÅŸmalı kombi cihazlar sunabileceklerdir.