Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın 2022 yılında yayımladığı verilere göre Türkiye’nin yıllık 160 bin terajul (TJ) olan atık ısı potansiyelinin en büyük bölümünü yüzde 42 ile sanayi oluÅŸtururken bunu yüzde 40 ile termik santraller, yüzde 18 ile de ticari binalar izliyor. Yılda 4 milyon binek aracın trafikten kaldırılmasına denk bir emisyon azaltımı saÄŸlayacak bu potansiyel aynı zamanda sanayi kuruluÅŸlarının elektriklerinin bir bölümünü kendilerinin üretmesi, döngüsel ekonomiye katkıda bulunmaları ve yeÅŸil dönüÅŸüm sürecinde önemli bir adım atmaları anlamına da geliyor. Türkiye’nin ilk ve tek global enerji hizmet ÅŸirketi ESCON Enerji’nin CEO’su Onur Ünlü, 18 Mart Küresel Geri DönüÅŸüm Günü dolayısıyla yaptığı açıklamada atık ısıdan elektrik üretimi ve atık ısı üzerinden endüstriyel simbiyoz hakkında bilgi verdi.

“Kaynak kullanılmadan, tamamen geri kazanımla üretim yapılıyor”

Üretimdeki atık ısının ‘pinch analizi’ adı verilen bir sistemle tespit edildikten sonra ısı pompası gibi sistemlerle ısıtma-soÄŸutma amacıyla kullanılabileceÄŸini veya ORC ya da buhar türbini ile elektriÄŸe dönüÅŸtürülebileceÄŸini söyleyen Ünlü, “Özellikle demir-çelik, çimento, seramik, inÅŸaat malzemeleri üretimi gibi yüksek sıcaklık kullanılan tesislerde çok büyük bir potansiyel bulunuyor. Buralarda yapılacak yatırımlar ile tesisin elektriÄŸinin yüzde 10’una kadar olan kısmını atık ısıdan karşılamak mümkün. Bu da bir nevi yenilenebilir enerji olarak düÅŸünülebilir çünkü baÅŸka bir kaynak kullanmadan, tamamen geri kazanımla temiz enerji üretiliyor. Arazi bulamadığı veya trafolarda yer olmadığı için yenilenebilir enerji yatırımı yapamayan iÅŸletmeler bir alternatif olarak bu yatırımı da deÄŸerlendirebilir. Üstelik bu enerji, hatlardaki dalgalanmalardan da etkilenmediÄŸinden üretimdeki kritik noktalarda da kullanılabilir” dedi.

“SKDM ve ETS’den etkilenen sektörlere avantaj saÄŸlar”

Atık ısıdan elektrik üretiminin hem maliyetleri düÅŸürdüÄŸünü hem de emisyonları azalttığını ifade eden Ünlü ÅŸöyle devam etti; “Emisyon azaltımı, Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması (SKDM) kapsamındaki sektörler için büyük önem taşıyor. Benzer ÅŸekilde Emisyon Ticaret Sistemi’nden (ETS) etkilenecek sektörler de atık ısılarını deÄŸerlendirerek bu alanda avantaj saÄŸlayabilir, özellikle dış pazarlarda rekabetçiliklerini artırabilir.” Ünlü ayrıca, sanayide yapılan bu tür yatırımların Türkiye’nin 2030’a kadar sadece enerji verimliliÄŸi ile enerji tüketimini yüzde 16 düÅŸürerek 100 milyon ton emisyon azaltımı hedefine de katkı saÄŸladığına dikkat çekti.

“5 yılda amorti ediyor, hibe, destek ve EPS’den yararlanılabiliyor”

Ünlü, atık ısıdan elektrik üretmek için kurulan sistemlerin kendini en fazla 5 yılda amorti ettiÄŸini, bunların kurulumu için hibe ve teÅŸviklerin de olduÄŸunu belirterek, “Atık ısıdan elektrik üretmek isteyen iÅŸletmeler iki ÅŸekilde ilerleyebilir. EÄŸer atık ısı potansiyellerini biliyorlarsa dosyalarını oluÅŸturup Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın Verimlilik Artırıcı Projeler (VAP) veya Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın YeÅŸil DönüÅŸüm Destek Programlarına baÅŸvurabilirler. Ä°kinci alternatif ise bir enerji hizmet ÅŸirketine (ESCO) baÅŸvurmaları. ESCO’lar iÅŸletmenin atık ısısını analiz edip potansiyelini belirleyerek en uygun projeyi oluÅŸturur. Ardından projenin tüm finansman sürecini Enerji Performans SözleÅŸmeleri (EPS) kapsamında üstlenebilirler. Böylece sanayi kuruluÅŸları, iÅŸletme sermayesine bir kuruÅŸ dahi dokunmadan projeyi anahtar teslim alabilir. Biz de ESCON Enerji olarak EPS kapsamında yaptığımız projelerle sektörde açık ara lider konumdayız” diye konuÅŸtu.

“YeÅŸil OSB’ler için iÅŸ birliÄŸi yapılabilir”

Yatırım kapsamında Organize Sanayi Bölgeleri’nin (OSB) yönetimleri ile fabrikalar arasında iÅŸ birliÄŸi yapılabileceÄŸi önerisinde de bulunan Ünlü ÅŸunları söyledi; “Fabrikalar elektriklerini bulundukları OSB’lerden tedarik ediyor. Atık ısıdan elektrik üretmeyi hedefleyen bir fabrika, OSB ile iÅŸ birliÄŸi yaparak bu elektriÄŸin OSB içinde dağıtılmasını da saÄŸlayabilir. Bu tür iÅŸ birlikleri, ülkemizdeki YeÅŸil OSB sayısını da artıracaktır.”

OSB içinde iÅŸ birliÄŸi yapılabilecek bir diÄŸer alanın da endüstriyel simbiyoz olduÄŸunu söyleyen Ünlü, “Bir endüstriden çıkan atığın baÅŸka bir endüstride ham madde olarak kullanılması olan endüstriyel simbiyozda akla ilk olarak cam kırıkları, mermer kırıkları geliyor. Oysa atık ısı ve atık su da bu kapsamda deÄŸerlendirilebilir. ÖrneÄŸin bir fabrika atık ısı üretebilir ancak içeride sıcak su veya buhara ihtiyacı olmayabilir. Ä°ÅŸte bu fabrika, bu sıcak suyu baÅŸka bir fabrikaya birim bedel karşılığında satabilir. Böylece emisyonlarını azaltıp kazanç saÄŸlar. DiÄŸer fabrika da yeni bir sistem kurmak zorunda kalmayacağından benzer ÅŸekilde o da kazanç saÄŸlarken emisyonlarını azaltır. Böylece OSB içindeki kaynak verimliliÄŸine ve sürdürülebilirliÄŸe da katkı saÄŸlanır” açıklamasında bulundu.