Muhittin Tekman
Makina Mühendisi - MBA
B2B Medya Yayın Danışmanı

2009 yılından beri inÅŸa edilmekte olan merkezi ısıtma sistemi kullanılan binalarda, zorunlu olan ısı sayaçlarının 2019 yılı içinde muayene edilmeleri zorunluluÄŸu baÅŸladı. Bakanlık tarafından yetkilendirilmiÅŸ akredite servisler yaklaşık 500.000 adete ulaÅŸmış olan ısı sayaçlarının performansının ve doÄŸru ölçümleme yapabilirliÄŸinin deneyini yapacak ve hatalı olanların ya onarımını gerçekleÅŸtirecek ya da yerlerine yenisinin alınması gerektiÄŸine karar verecek. ÜretildiÄŸi tarih itibarıyla 5 yılını doldurmuÅŸ ısı sayaçlarının periyodik muayenesini yaptırma sorumluluÄŸu ise bina yönetim kurulu, bina yönetimi, bina sahibi veya kullanıcısına ait. DoÄŸru ölçüm yapmadığı belirlenen ısı sayaçlarının yenisinin satın alınması veya onarımının yaptırılarak doÄŸru ölçüm yapar duruma getirilip tesisata montajının yaptırılmasının sorumluluÄŸu da yine bu kiÅŸilere; yani bina yönetim kurulu, bina yönetimi, bina sahibi veya kullanıcısına ait.

2000'li yılların başında enerjinin yüksek maliyetlere çıkması nedeniyle ilgili Bakanlıklar tarafından ülkemiz binalarında enerji tasarrufu konusu gündeme getirilmiÅŸ ve ilk önce bu binalardaki enerji performansının düzenlenmesi için 5 Aralık 2008 tarihinde Binalarda Enerji Performansı YönetmeliÄŸi yayınlanmıştı. Ancak bu yönetmelikte yer alan "1000 m2’nin üzerinde kullanım alanına sahip binalarda" ifadesi, 1 Nisan 2010 tarihinde yayınlanan yeni yönetmelik ile "Yeni binalarda; yapı ruhsatına esas olan toplam kullanım alanının 2.000 m2 ve üstünde olması halinde merkezi ısıtma sistemi yapılır" ÅŸekline dönüÅŸtürülmüÅŸtü. Bu yönetmelikle ülkemiz binalarında ısı tasarrufu ve verimli ısı kullanımı için tüm ilgili ve yetkili kiÅŸiler tarafından öncelikli olarak benimsenen ve önerilen merkezi Ä±sıtma yapılmasının desteklenmesi amaçlanmıştı.

Ayrıca 14 Nisan 2008 tarihinde yayımlanan “Merkezi Isıtma ve Sıhhi Sıcak Su Sistemlerinde Isınma ve Sıhhi Sıcak Su Giderlerinin PaylaÅŸtırılmasına Ä°liÅŸkin Yönetmelik” ile de bu binalardaki bağımsız bölümlerin Ä±sı sayacı kullanılmasına olanak verecek ÅŸekilde, tek kolon hattına sahip ısıtma sistemli ve bu ısı sayaçlarının da bağımsız bölümün dışında olacak ÅŸekilde projelendirilmesi zorunlu ÅŸekle getirilmiÅŸti.

Tüm bu düzenlemelerden sonra Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından “11/1/1989 tarihli ve 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanununu” uyarınca 6 Temmuz 2018 tarihinde Isı Sayaçları Muayene YönetmeliÄŸi yayınlandı. Bu yönetmelik ile "ısı ve sıhhî sıcak su tüketimini ölçmek için ilgili standartları saÄŸlayan ısı sayaçları veya ısı ölçerler kullanır ve bu ekipmanların, “Ölçüler ve Ayar Kanunu’na uygun olması gerekir" denilmiÅŸ, ısı sayaçlarının ilgili teknik düzenlemesine uygun olarak tip onayı alınmış, muayene iÅŸlemleri, muayene iÅŸaretleri ve/veya damgalama iÅŸlemleri yapılmış ve onaylanmış kuruluÅŸ ile iÅŸlemleri tamamlanmış olarak piyasaya arz edilmesi gerektiÄŸi de belirtilmiÅŸti. Ayrıca piyasaya arz edilecek sayaçlar, “Yazılımları da dâhil olmak üzere, ölçüm sonuçlarını etkileyebilecek tüm bölümlerinin mekanik ve/veya elektronik olarak güvenlik altına alınmış" ve hatta "Kullanma/montaj kılavuzunda belirtildiÄŸi ÅŸekilde tesisata montajının yapılı ve harici sıcaklık sensör/sensörlerinin tesisata monte edilerek mühür altına alınmış" olmalıydı. Ä°ÅŸte tüm bu düzenleme ve yapılması gerekli iÅŸlerin belirlenmesinin kontrolü ile ilgili: "Sayaçların periyodik muayene süresi 5 yıldır. Bu süre tarih olarak deÄŸil yıl olarak izlenir. Periyodik muayene süresinin hesaplanmasında, damgalandığı yıl esas alınır ve yıl içerisinde hangi tarihte damgalanmış olursa olsun damgalandığı yıl birinci yıl olarak sayılır" denilerek periyodik muayene zamanı hakkında belirleme yapılmış; "Sayaçların periyodik muayenesi kullanıcı tarafından servislerde yaptırılır. Periyodik muayene için, periyodik muayene süresinin dolduÄŸu yılı takip eden yılın Ocak ayının başından Åžubat ayının son günü mesai saati bitimine kadar servis hizmetleri yetki belgesine sahip servislere müracaat edilir" denilerek de 2019 yılı Ocak ayının ilk gününden Åžubat ayının son gününe kadar sayaç muayenelerinin yapılması için baÅŸvuru kısıtlaması getirilmiÅŸti.

Servisler de tüm müracaatları, elektronik ortamda ısı sayacı standardı olan EN 1434’e uygunluÄŸunun test edilerek bu periyodik muayene müracaat süresinin bitimini takip eden ilk iÅŸ günü mesai saati bitimine kadar ilgili il müdürlüÄŸüne bildirirlerken, ayrıca yine bu müracaatları yazılı olarak da o yılın en geç 15 Mart tarihine kadar o ilin Bilim, Sanayi ve Teknoloji Ä°l Müdürlükleri’ne iletecekler. Servisler tarafından 2019 yılının son gününe kadar yapılacak muayeneler sonrasında en fazla izin verilebilir hata payı içinde çalışanlar yeniden kullanılmak üzere damgalanacaklar, en fazla izin verilebilir hata payı içinde çalışmayanlar ise tekrar tamir ve ayarı yapılmak üzere ayrılacaklar.

Bu konuyla ilgili olarak sorulması gereken öncelikli konular ve sorular:

1. Üretim tarihinden sonraki 5 yılın sonunda muayene edilme zorunluluÄŸu getirilmiÅŸ olan ısı sayaçları bu 5 yılın ilk yıllarında; tesisatına baÄŸlı olduÄŸu konut kullanılmadıysa veya ilgili ÅŸirketin deposunda durdu ise muayene süresi dolmuÅŸ kabul edilebilir mi? Ayrıca yılbaşında, yani Ocak ayında üretilmiÅŸ olan ısı sayacı ile yılsonunda, yani Aralık ayında üretilmiÅŸ olan ısı sayacının kullanım zamanı göz önüne alındığında muayene zamanı nasıl aynı olabilir?

2. Yerli ve ithal ısı sayaçları arasında kalite ve pil ömrü olarak fark var mıdır? Varsa bu fark muayene zamanı belirlenirken göz önüne alınmış mıdır?

3. 2008 yılında yayımlanan 2.000 m2'nin üzerinde kullanım alanı olan binalardaki merkezi ısıtma sistemi kullanım zorunluluÄŸu nedeniyle ayrıca ısı sayacı kullanımının da zorunlu tutulması, 2009 yılı başından 2013 yılı sonuna kadar bu binaların kalorifer tesisatlarına baÄŸlanmış olan ısı sayaçlarının muayene zamanını doldurduÄŸu göz önüne alınırsa, sadece bu 5 yıllık dönemde inÅŸa edilmiÅŸ binaların tesisatlarında yıllık 100.000 adetlik ısı sayacı kullanımı olduÄŸu varsayımıyla 2019 yılında yaklaşık toplam 500.000 adet ısı sayacının muayene zamanı gelmiÅŸ demektir. Bu ısı sayaçlarının hepsinin 2019 yılsonuna kadar muayenesini yapacak kapasitede ve miktarda yetkili servis var mıdır?

4. Isı sayaç muayenesini yapacak yetkili servisler bakanlığın sitesinde sadece 4 adet olarak gözükmektedir. Bu servislerin bu muayenelerin tamamını yapmaya yetecek deney yapma düzenekleri, kapasiteleri, bilgi ve deneyime sahip personelleri, Ä±sı sayaçlarının doÄŸru ölçüm yapmamaları halinde bunların onarım ve ayarlarını yapabilerek doÄŸru ölçüm yapabilir ÅŸekle dönüÅŸtürme bilgi, deneyim ve olanakları var mıdır?

5. Binalarda çalışır durumdaki ısı sayaçlarının hangilerinin muayene zamanının geldiÄŸi nasıl bilinebilecektir? Bu cihazların belirlenmesi ve kontrolü için kim, nasıl bir çalışma ve kontrol programı yapabilecektir, hatta periyodik kontrol zamanı baÅŸladığına göre yapılmakta mıdır?

6. Isı sayaçlarının sahipleri muayene test ücreti olarak 2019 yılı birim fiyatları listesinde belirlenmiÅŸ olan KDV dahil 61.90 TL'yi (2018 yılında 50 TL/adet idi) ödeyecekler, baÅŸvuruda bulunmayanlar ise her bir ısı sayacı için 2.598 TL ceza ödeyecek ve ayrıca ısı sayaçlarına “3516 Ölçüler ve Ayar Kanunu 15c bendi”ne göre Bakanlık tarafından el konulacak. 500.000 adet sayaç için 31 milyon TL.lik toplam servis muayene bedeli ödenecektir. Bu muayene birim fiyatı nasıl belirlenmiÅŸtir ve gerek bu bedellere gerekse de yapılacak muayene sonuçlarına itiraz hakkı var mıdır? Varsa nasıl ve hangi ÅŸekilde itiraz edilebilecektir?

7. Muayene sonucunda hatanın nereden kaynaklandığı nasıl, hangi standart ve/veya yönetmeliÄŸe göre belirlenmektedir? Hatalı ölçüm yaptığı belirlenen ısı sayaçlarının hangilerinin onarılabilir, kalibrasyonu yapılabilir durumda olduÄŸunu, hangilerinin deÄŸiÅŸtirilerek yenisinin satın alınacağını kim, nasıl belirlemektedir? Bu sonuçlara itiraz hakkı var mıdır? Ayrıca ikinci bir denetleme mekanizması oluÅŸturulmuÅŸ mudur? Yoksa bu hatalı ölçüm yapan cihazların çoÄŸu veya hepsi hurdaya ayrılıp, yerine yenileri mi satın alınacaktır?

8. Yenilenmesi gereken ısı sayaçlarının yenilerinin hangi tip, marka ve özellikte olduÄŸunu (ithal veya yerli üretim) kim önerecek, bunların doÄŸru ölçüm yaptığını kim belirleyecek, Avrupa BirliÄŸi Uygunluk Belgesi olan MID'yi, yani tip onay belgesini kim verecek, bunları kim satacak, söküldüÄŸü tesisata kim monte edecektir?

9. Bu muayene zorunluluÄŸunda amaç varsa bu amaç; hatalı ölçüm yapan ısı sayaçlarını belirleyip, bunların tesisattan sökülmesini ve yerlerine doÄŸru ölçüm yapan ısı sayaçlarının monte edilmesini saÄŸlamak, dolayısıyla da 2009 yılından bugüne kadar geçen zaman içinde pek çok binada yaÅŸanmış ve yaÅŸanmakta olan sorunların ilk nedeni olan bu hatalı ölçüm yapan ısı sayaçlarından kurtulmak mıdır?

10. Isı sayaçları iki tiptir. 1. Mekanik, 2. Ultrasonik. Bu sayaçlar da okuma sistemlerine göre; M-Bus sistem, 2. RF (Radyo Frekanslı) sistem olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bu iki sistem arasında satış fiyatı olarak fazla fark olmadığı belirtilmektedir. Ancak yerli üretim olan sayaçların yaklaşık fiyatlarının (KDV dahil); mekanik olursa 170-230 TL. ultrasonik olursa 230-300 TL. olduÄŸu, ithal sayaçların fiyatlarının ise (KDV Dahil); mekanik olursa 70-80 Avro, ultrasonik olursa 80-100 Avro olduÄŸu söylenebilir. Bu durumda hangi tip sayacın ve hangi hangi tip okuma sisteminin daha doÄŸru olduÄŸu söylenebilir?

11. Bu cihazlarda onarım yapılamamakta, sadece sökme sonrasında temizlik yapılmakta ve yerine monte edilmektedir. Bu servis hizmetleri ve kargo için sayaç sahibi ortalama 60-80 TL. ücret ödemektedir. Cihazın içindeki pilin ömrünün yaklaşık olarak 10-12 yıl olduÄŸu, fiyatının ise ancak Çin vb. ülkelerden gelen 2. sınıf pillerin ise 4-5 yıllık ömrü olabildiÄŸi söylenmektedir. Bu cihazların çoÄŸundaki pil ömrünü tamamladığında yerine yeni pil takılmasının maliyeti yüksek olduÄŸu için ısı sayacının kendisi yenilenmektedir. Ayrıca pil deÄŸiÅŸimi olası olan cihazların satış fiyatları ise standart tiplere kıyasla çok daha yüksek olup, yaklaşık olarak 120 Avro civarındadır. Kullanıcı bu farklılıklar karşısında seçimini nasıl ve hangi kriterlere göre yapmalıdır?

12. Son yıllarda çeÅŸitli nedenlerle yapılan muayeneler sonrasında mekanik tipteki sayaçlarda pislik tutma vb. nedenlerden dolayı arızalar olduÄŸu görüldüÄŸü için ultrasonik tipteki sayaçların kullanımının arttığı söylenmektedir. Yeni ısı sayaçlarının satın alınması, yerlerine montajı ve doÄŸru ölçüm yaptığının kontrolü iÅŸi hem satış hem de servis hizmeti açısından belirli bir büyüklükte bedel oluÅŸturmaktadır. Ä°lk 5 yıl içinde satın alınarak kullanılmış olan ısı sayacı pazar büyüklüÄŸünün yaklaşık 500.000 adet olduÄŸu, bu sayaçların çoÄŸunun (yaklaşık %70) mekanik tip olduÄŸu, bunların da önemli bir kısmının ithal (%60) olduÄŸu varsayılırsa yaklaşık olarak 120 milyon TL. lik bir pazar büyüklüÄŸünden söz edilebilir. Böylece ısıtma pazarımızda yeni bir iÅŸ alanı ve iÅŸ olanağının daha doÄŸduÄŸu görülmekte, bu da pek çok yeni iÅŸ fırsatları ve olanakları yaratmakta.