Muhittin Tekman
Makina Mühendisi - MBA

Avrupa BirliÄŸi ülkelerinde enerji verimliliÄŸi amacıyla Eylül 2015 tarihinde alınan hermetik (fanlı) ve bacalı yoÄŸuÅŸmasız kombi ile gaz ve sıvı yakıtlı (400 kW’a kadar) kazanların üretilmesinin yasaklanması kararı ülkemizde de ilgili bakanlıklar ve müdürlükler tarafından gündeme alınmıştı. Yerli üreticilerin temsilcileri ile yapılan uzun soluklu çalışmalar sonucunda geçtiÄŸimiz günlerde taraflar arasında bir anlaÅŸma yapıldı. Bu anlaÅŸmaya göre ilgili yönetmeliÄŸin 21 Nisan 2018 tarihinde yürürlüÄŸe girmesi beklenmektedir.

ErP olarak kısaltılan, ingilizcesi Energy Related Products olan Enerji Ä°liÅŸkili Ürünler YönetmeliÄŸinin Lot 1 olarak isimlendirilmiÅŸ olan maddesinde; sadece yoÄŸuÅŸmalı cihazların üretimi ve ticareti zorunluluÄŸu getirilmektedir. Böylece sezonsal verimlilik deÄŸeri yüzde 86’nın altında kalan klasik Ä±sıtma cihazları artık üretilmeyecek ve yurt dışından satın alımı yapılamayacak. Ancak Bakanlıktan alınan bilgilere göre halen bu ürünlerle ilgili olarak faaliyette bulunan yerli ve yabancı ÅŸirketlerin var olan stoklarının tüketilmesine yönelik olarak 31 Aralık 2018 tarihine kadar klasik cihaz satışının yapılmasına izin verilebilecek.

Bu deÄŸiÅŸiklikle birlikte tüm pazar klasik cihazların yerine verimlilik deÄŸerleri daha yüksek olan, bacadan atılan gazlar içindeki NOx, CO ve CO2 oranlarının daha düÅŸük olduÄŸu, yeni teknolojilerle üretilmiÅŸ yoÄŸuÅŸmalı olarak tanımladığımız kombi ve kazan sınıfına kayacak.

Isıtma sektörünü olduÄŸu kadar tüm kullanıcıları da yakından ilgilendiren bu yönetmelik maddesinin geçerli olmasıyla bunlar gibi enerji tüketimi yapan diÄŸer cihazlara da bir dizi standart zorunlu hale getirilmekte. BilindiÄŸi üzere bu düzenlemeler AB’de olduÄŸu gibi ülkemizde de önce klimalarda devreye alınmış, ÅŸimdi de Ä±sıtma cihazlarında uygulamaya girmekte.

Ülkemizde 2016 yılında satışı yapılan tüm ısıtma cihazları içinde klasik yani yoÄŸuÅŸmasız kombi 740 bin adet iken yoÄŸuÅŸmalı kombi 380 bin adet civarında kalmıştır. Toplam kombi satış miktarının ise 2016 yılı için 1 milyon 120 bin adet civarında olduÄŸu, ayrıca 70 kW altındaki kapasitedeki yer tipi ve duvar tipi kazanlar içinde de 3 bin adet yoÄŸuÅŸmalı ve 7 bin adet de sıvı yakıtlı kazan olmak üzere toplam 10 bin adet civarında 70 kW’ın altında kazan satılmış olduÄŸu kabul edilmektedir.

Bu satış deÄŸerleri göz önüne alındığında ErP Lot 1 YönetmeliÄŸinin devreye girmesiyle öncelikle 740 bin adet yoÄŸuÅŸmasız kombi ve 7 bin adet sıvı yakıtlı kazanın yerini yoÄŸuÅŸmalı olan tipteki cihazlar alacak. Bu ise gelecek yıl aynı miktarda satış yapılacağı varsayımıyla yaklaşık 747 bin adet yoÄŸuÅŸmalı cihaz satışı anlamına gelmektedir.

2017 Aralık itibariyle EPDK’nın açıkladığı doÄŸalgaz raporunda ülkemizde toplam 13 milyon 610 bin konutun doÄŸalgaz abonesi olduÄŸu belirtilmektedir ki bu miktarın 2016 yıl sonu olarak açıklanan miktarı 12 milyon 495 bin idi. Bu abonelerin 2016 yılı doÄŸalgaz tüketim miktarı ise 11 milyar 207 milyon m3’ tür.

2012 yılında DoÄŸalgaz Dergisi için yaptığım bir abone miktarı belirleme çalışmasında ülkemizdeki her bir gaz dağıtım ÅŸirketinden alarak belirlediÄŸim konut abone miktarları dağılımında; yaklaşık 9 milyon bireysel sistem kullanım, yani ağırlıklı olarak kombi kullanımı ve 123 bin merkezi sistem kazan kullanımına denk gelen yaklaşık 2,5 milyon konut abonesi olmak üzere toplam 11,5 milyon konut doÄŸalgaz abonesi olduÄŸu belirlenmiÅŸti. Yani konut abonelerinin %78’i bireysel sistem ısıtma kullanıyordu. 2017 Aralık itibariyle 13,6 milyon doÄŸalgaz kullanan konut abonesi varsa bu oran üzerinden toplam kombi kullanan abone miktarını yaklaşık 10,6 milyon adet olarak belirleyebiliriz.

Sonuç olarak yıllık 1,12 milyon yeni kombi satışı ve mevcut 10,6 milyon eski kombi kullanımı olduÄŸu görülmektedir. Yeni durum ÅŸimdi yürürlüÄŸe girecek olan ErP Lot 1 YönetmeliÄŸi ile bu miktarları yoÄŸuÅŸmalı olan cihazlara yönlendirecektir.

Sezonsal verimlilik deÄŸeri en fazla %80-90 arasında olabilen yoÄŸuÅŸmasız ve eski teknolojili kombilerin yerine %100-110 verimlilik deÄŸerine sahip yeni teknolojili kombilerin alacağını düÅŸünürsek bu durumda yapılacak tasarruf miktarı oldukça büyük ve dikkate deÄŸer olacaktır. Konut abonelerinin yıllık olarak kullandığı yaklaşık 11 milyar m3 doÄŸalgazın %78’i 8,5 milyar m3 civarındadır. Bu ise %20 verim avantajı ile yıllık yaklaşık 1,7 milyar m3 doÄŸalgaz tasarrufu anlamına gelmekte. Ayrıca eski kombilerde ve onların tesisatlarının çoÄŸunda yakıt ve ısı kontrol cihazlarının olmadığı göz önüne alınırsa bu tasarruf miktarı çok kolaylıkla 2 milyar m3’e çıkabilir.

Ancak ErP Lot 1 YönetmeliÄŸi’nin yürürlüÄŸe girmesiyle birlikte yüksek verimli yoÄŸuÅŸmalı cihazların kullanımının zorunluluÄŸunun baÅŸlamasıyla birlikte öncelikle zararlı baca gazı salım miktarı azalırken, çevresel etki bakımından da daha olumlu bir uygulama baÅŸlatılmış olacak. Bu deÄŸiÅŸimin diÄŸer bir önemli sonucu ise daha az miktarda doÄŸalgaz tüketimi nedeniyle gerçekleÅŸecek olan yakıt tasarrufunun ülkemizin ekonomisine saÄŸlayacağı olumlu katkılar olabilir.

Sonuç olarak, yeni bir yoÄŸuÅŸmalı kombiyi belirli bir fark kadar fazla ödeyerek satın almak zorunda kalacak olan bir doÄŸalgaz abonesi hem yeni kombisini kullandıkça daha az yakıt harcayacak ve dolayısıyla da daha az tutarda fatura ödeyecek hem de belirli bir zaman içinde cihaz kendisini amorti edecek ve hatta geriye kalan cihaz ekonomik ömrü boyunca da sürekli kazançlı çıkacak.

Bu durumda mevcut eski teknolojili klasik kombileri kullanılmakta olan aboneler, her iki nedenden dolayı deÄŸiÅŸim gerekliliÄŸine inanır ve yoÄŸuÅŸmalı kombi satın almak isterse ortaya üç önemli sorun çıkabilir.

Ä°lki yeni cihazın bedelidir. Bu daha verimli ve yeni teknolojili bir cihaz için ödenecek para klasik cihaza göre önemli oranda daha fazla olacaktır.

Bu fazla paranın yanı sıra yeni cihazın evdeki tesisata uyumu için yapılacak ek yeni tesisatlar, montaj iÅŸçilikleri vb. masrafların karşılanabilmesi için abonelerin mali desteÄŸe gereksinimi olabilir. Bir baÅŸka deyiÅŸle bu konu için düÅŸük faizli ve örneÄŸin 10 yıl gibi uzun vadeli kredi verilebilirse hem cihaz yenileme miktarları artabilir hem de doÄŸalgaz tüketimi azaltılabilir.

Ancak, bu masrafları yapmaya gücü olmayanlar deÄŸiÅŸim isteklerini öteleyebilir ve mevcut düÅŸük verimli klasik cihazlarını kullanmayı sürdürebilirler. Bu da deÄŸiÅŸim pazarını etkiler ve ciddiye alınabilecek oranda daralma yaratabilir.

Ä°kinci önemli konu deÄŸiÅŸtirilecek olan eski cihazın ne olacağıdır. Öncelikle kullanılabilir durumdaki klasik tip cihazlar düÅŸük fiyatlı ikinci el kombi pazarı oluÅŸturabilir. Dolayısıyla bunlar yeni cihaz satış pazarından pay alabilir.

Hiç kullanılamayacak olan cihazlar ise içindeki parçalar sökülerek mevcut kullanımda olan diÄŸer eski cihazların bakım onarım iÅŸlerinde kullanılabilirler. Kombi pazarında faaliyette olan ÅŸirketlerin yetkili servisleri bu iÅŸleri yapmayacak olsalar bile köÅŸe başı tamircileri olarak nitelendirilen kiÅŸiler bunları yapabilir. Bu da kullanımda önemli bir güvenlik riski oluÅŸturabilir.

Ayrıca, Çevre ve Åžehircilik Bakanlığı’nca elektrikli ve elektronik atıkların oluÅŸumunun ve bertaraf edilecek atık miktarının azaltılması için yeniden kullanım, geri dönüÅŸüm, geri kazanım yöntem ve hedeflerine iliÅŸkin hukuki ve teknik esaslara yönelik düzenleme amacıyla yayınlanmış ve halen uygulamada olan “Atık Elektrikli ve Elektronik EÅŸyaların Kontrolü YönetmeliÄŸi” uyarınca bu eski kombilerin durumunun da ne olacağı sorgulanmalıdır.

Üçüncü konu ise yoÄŸuÅŸma teknolojisinin kullanımı dolayısıyla ısıtma tesisatlarında dolaÅŸacak suyun sıcaklığının gidiÅŸ-dönüÅŸ 50-35 °C aralığında olması zorunluluÄŸudur. Bu nedenle radyatörlerin Ä±sıtma kapasitesinin bu sıcaklık deÄŸerleri için miktarsal yeterliliÄŸi kontrol edilmelidir. Bunun sonucunda gerekli olabilecek daha fazla miktardaki yeni radyatörlerin eklenmesi gibi yeni satın almaların yanı sıra; var olan radyatörlerin yerlerinin deÄŸiÅŸtirilmesi, kombide yanma sonucunda oluÅŸacak yoÄŸuÅŸma sıvısının tesisat giderine baÄŸlanması gibi çeÅŸitli tesisat iÅŸleri ve binalardaki baca sistemlerinin yoÄŸuÅŸma teknolojisine uygun olup olmadığı gibi konular gündeme gelebilecektir. Tüm bunlar da yeni maliyetler oluÅŸturabilir.

Bu sorunların dışında olumlu olabilecek bir fırsat da çıkabilir ki bu da kombi deÄŸiÅŸim durumunun ÅŸehir gaz dağıtım ÅŸirketlerine cihazların ve aynı anda doÄŸalgaz iç tesisatlarının kontrolü ve denetiminin yapılabilmesine olanak saÄŸlaması konusudur.

Aboneler cihaz deÄŸiÅŸimi sırasında gaz dağıtım ÅŸirketine haber vermek zorunda oluÄŸuna göre, bu iÅŸlem dolayısıyla gaz dağıtım ÅŸirketinin yetkili elemanı tesisat onayı için cihazın monte edildiÄŸi eve veya iÅŸyerine girebilecek ve tüm doÄŸalgaz tesisatlarını ve bacaları da kontrol edebilecektir. Ä°ÅŸte bu sırada mevcut tesisatta bir sorun varsa onu da görecek ve düzeltilmesini isteyebilecek. Böylece doÄŸalgazın güvenli kullanımı konusunda önemli bir adım daha gerçekleÅŸmiÅŸ olacaktır.

Ayrıca halen sektörümüzde eksikliÄŸi her ortamda belirtilen, abonelere ait çeÅŸitli istatistiki bilgilerin temini çalışmaları da bu iÅŸler sırasında yapılabilir ve aboneler bazlı gerçek ve doÄŸru bilgilere ulaşılmış olur.